Evaluation of Hatay Haaha’s Within The Scope of Intangible Cultural Heritage

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 2, 697 - 725, 25.09.2025

Sevda Sahilli Birdir , Seda Çiçekli Ayyıldız , Kemal Birdir

https://doi.org/10.32572/guntad.1660968

Öz

The main purpose of this study is to record, compile and protect Haaha, which is an oral cultural heritage and local communication language. The other purpose is to evaluate the views of the local people on Haaha. In the study where qualitative research method was preferred, data were obtained through semi-structured interview form and analyzed with the MAXQDA program. As a result of the study, it was determined that Haaha is defined as the art of rhetoric, that it is read for the purposes of expressing the expectations of families from each other and introducing the culture, and that Haaha culture has cultural and social importance due to the reasons such as being inherited from ancestors and the desire to be passed on to future generations. It was stated that various trainings, cultural studies and festivals should be organized in order to introduce Haaha to tourism. The local people want to protect Haaha in order to be passed on to future generations, to have cultural heritage value, to add value to Hatay, to be an oral culture, to be socially and historically important and to be taught to tourists. Finally, with the metaphors developed by the participants, Haaha; It has been determined that it is explained with concepts such as mani, poem/song, cultural symbol, duel, and tradition.

Anahtar Kelimeler

Tourism , Oral Culture , Intangible Cultural Heritage , Haaha Telling Tradition , Hatay

Proje Numarası

-

Somut Olmayan Kültürel Miras Kapsamında Hatay Haaha’larının Değerlendirilmesi

Öz

Bu çalışmanın temel amacı, sözlü kültür mirası ve yerel iletişim dili olan Haaha’ların kayıt altına alınıp derlenmesi ve korunmasıdır. Diğer amaç ise, yerel halkın Haaha’ya ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesidir. Nitel araştırma yöntemi tercih edilen çalışmada, veriler yarı yapılandırılmış görüşme formu ile elde edilmiş ve MAXQDA programı ile analiz edilmiştir. Çalışma sonucunda, Haaha’ların, güzel söz söyleme sanatı olarak tanımlandıkları, ailelerin birbirlerinden beklentilerini dile getirme ve kültürü tanıtma gibi amaçlarla okundukları, Haaha kültürünün, atalardan miras kaldığı ve gelecek nesillere aktarılma isteği gibi sebeplerle kültürel ve toplumsal öneme sahip olduğu belirlenmiştir. Haaha’nın turizme kazandırılması için çeşitli eğitimlerin, kültürel çalışmaların ve festivallerin düzenlenmesi gerektiği belirtilmiştir. Yerel halk Haaha’yı, gelecek nesillere aktarılması, kültürel miras değerine sahip olması, Hatay’a değer katması, sözlü kültür olması, toplumsal ve tarihsel açıdan önemli olması ve turistlere öğretilmesi amacıyla korumak istemektedir. Son olarak, katılımcılarca geliştirilen metaforlar ile Haaha’nın; mâni, şiir/şarkı, kültürel simge, düello, gelenek gibi kavramlarla açıklandığı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Turizm , Sözlü Kültür , Somut Olmayan Kültürel Miras , Haaha Okuma Geleneği , Hatay

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

Kaynakça

• Akay, A. S. (2006). Somut olmayan kültürel mirasın tarih araştırmalarında kaynak olma özelliği. Milli Folklor Dergisi, 18(70), 38-58.
• Ar, H., & Çelik Uğuz, S. (2015). Somut olmayan kültürel mirasın korunmasında turist rehberlerinin rollerine yönelik turist algıları üzerine bir araştırma. Journal of International Social Research, 8(41), 1406-1418.
• Arslan, E. (2022). Nitel araştırmalarda geçerlilik ve güvenilirlik. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 51(Özel sayı 1), 395-407.
• Avcı, C. (2021). Kilis manilerinde kültürel eko-sistem üzerine bir değerlendirme. Asia Minor Studies, 9(1), 621-644.
• Aziz, A. S. A., Noor, N. A. M., Shamsul Abd Aziz, A., & Azlina Mohd Noor, N. (2018). Safeguarding intangible cultural heritage in Malaysia: a legal analysis on the national heritage act 2005. European Proceedings of Social and Behtavioural Sciences, 52, 841-848. https://dx.doi.org/10.15405/epsbs.2018.12.03.86
• Bal Hatunoğlu, N. (2023). Hatay efsanelerine sembolik yaklaşım. [Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Benligiray, S. (2009). Türkiye’de insan kaynakları yönetimi alanında yapılan lisansüstü tezler ve bu tezlerde incelenen temaların analizi: 1983-2008 dönemi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 4(1), 167-197.
• Beyazıt, E. (2019). Hatay kent kimliği. Detay Yayıncılık.
• Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77-101.
• Cereci, S. (2022). Yöresel bir iletişim dili olarak Hatay nidâsı: Haaha. Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(50), 226-236.
• Creswell, J. (2013). Nitel araştırma yöntemleri: beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni, (Çev: Mesut Bütün ve Selçuk Beşir Demir). (3. Baskıdan Çeviri)., Siyasal Kitabevi.
• Creswell, J. W., & Plano Clark, V. L. (2015). Karma yöntem araştırmalar: tasarımı ve yürütülmesi. (2. Baskı). Anı Yayıncılık.
• Çalışır, G., & Uncu, G. (2018). Sözlü kültürün sözlü iletişimle harmonisi: Şahmeran. İnönü Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 3(2), 9-24.
• Çapar, G., & Yenipınar, U. (2016). Somut olmayan kültürel miras kaynağı olarak yöresel yiyeceklerin turizm endüstrisinde kullanılması. Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 4(1), 100-115. https://doi.org/10.21325/jotags.2016.25.
• Çelepi, M. S. (2016). Somut olmayan kültürel miras ve üniversite gençliği. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(3), 15-35.
• Çelik, S., Yıldız, N., & Altuğ, A. (2023). Kültürel değerlere yönelik farkındalık demografik değişkenlere göre değişir mi? Cizre/Şırnak’ta bir araştırma. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 20(1), 6-23. https://doi.org/10.24010/soid.1178413
• Çelik Kan, A. (2019). Hatay/Reyhanlı Çerkeslerinde halkbilimi unsurları. [Yüksek Lisans Tezi, Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Çiçekçioğlu, Ş. (2017). Hatay ili Defne ilçesi Arap Alevilerinde (Nusayri) düğün (ferah) müzik kültürü. [Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Çobanoğlu, Ö. (2000). Yapısal ve işlevsel bakımdan geleneksel bayramlar bağlamında Nevruz ve Hıdrellez. Türkbilig / Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 1(1), 51-59.
• Devatine, F. (2009). Written tradition, oral tradition, oral literature, fiuriture. Shima: The International Journal Of Research into Island Cultures, 3(2), 10-14.
• Ekici, M. (2018). UNESCO SOKÜM temsili listesinde Türkiye’nin çok uluslu dosyaları. Millî Folklor, 30(120), 81-89.
• Elçi, D., & Kalkan, G. A. (2023). Review on Isparta's tangible and intangible cultural heritage: meals. Journal of Applied Tourism Research, 4(2),61-74.
• Eykay, İ., Dalgın, T., & Çeken, H. (2015). İnanç turizmi potansiyeli açısından Antakya’nın değerlendirilmesi. Journal of Life Economics, 2(2), 59-74.
• Gül, İ., & Arı, B. (2024). Hatay-İskenderun bölgesinde kış hazırlıkları. BELLEK Uluslararası Tarih ve Kültür Araştırmaları Dergisi, 6(2), 95-110.
• Gümüşçü, O. (2018). Tarihi coğrafya ve kültürel miras. Erdem, 75, 101-120.
• Gümüştepe, P. N. (2024). Tarihsel süreçte Türk kadını için bir iletişim yöntemi: mani söyleme geleneği. Türkoloji, 3(119), 69-90. https://doi.org/10.59358/ayt.1534110
• Gürel, D., & Çetin, T. (2020). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının somut olmayan kültürel mirasa yönelik tutum ve farkındalıklarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 55(4), 2190-2205. . https://doi.org/15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.20.10.1432
• İslamoğlu, A. H., & Alnıaçık, Ü. (2013). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. (Gözden geçirilmiş ve genişletilmiş 6. Baskı). Beta Yayınevi.
• Kalaycıoğlu, M. (2020). Hatay halk bilimi. (1. Baskı). Hatay Büyükşehir Belediyesi.
• Kalem, M. Y., & Deniz, F. Ö. (2018). Turizmin yerel halkın sosyo-kültürel yapısına etkisi. Safran Kültür ve Turizm Araştırmaları Dergisi, 1(2), 79-91.
• Karaca Yılmaz, Ş., Akkuş, G., Şahbudak, E., & Işkın, M. (2017). Kültürel miras farkındalığı: Cumhuriyet üniversitesi öğrencilerine yönelik bir uygulama çalışması. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 9(16), 86-100.
• Karaçelik, V., & Tekin, Y. (2024). Somut olmayan kültürel miras unsuru olarak efsaneler: Balıkesir için yenilikçi bir festival önerisi. Journal of New Tourism Trends, 5(1), 34-47.
• Karasar, N. (2024). Bilimsel araştırma yöntemi. (2. Baskı). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kaya, B., & Ünlüönen, K. (2021). Turist rehberlerinin kültürel miras aktarımında hikâye anlatıcılığının rolü. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 5(3), 2166-2179. . https://doi.org/10.26677/TR1010.2021.840
• Kaya, K. (2021). Somut olmayan kültürel mirasın aktarımında turizm acentelerinin rolü: Nevşehir örneği, [Yüksek Lisans Tezi, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Kaypak, Ş. (2010). Antakya'nın kent kimliği açısından irdelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(14), 373-392.
• Keskin, M., & Saçlı, Ç& Efe, D. (2020). Turizm Öğrencilerinin Hatay İli Somut Kültürel Miras Değerine Yönelik Algıları: İskenderun Teknik Üniversitesi Örneği. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8 (2), 335-343. http://dx.doi.org/10.18506/anemon.521811
• Kılıç, S. N., Ulusoy, H., & Avcıkurt, C. (2021). Somut olmayan kültürel miras unsuru olarak Pamukçu beldesi oyunları. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 5(1), 524-541.
• Korucu, E. H. (2023). Sözlü kültür döneminden başlayarak dijital döneme kadar uzanan süreçte dil kültür etkileşiminin iletişim süreçlerine etkisi. Medya ve Kültür, 3(2), 228-255. https://doi.org/10.60077/medkul.1385832.
• Kozak, M. (2018). Bilimsel Araştırma: Tasarım, Yayım ve Yayın Teknikleri. (4. Baskı). Detay Yayıncılık.
• Kurt, B. (2020). Manilerde sosyal mekân tezahürü: pencerede söylenen maniler. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 13(32), 1376-1389 https://doi.org/10.12981/mahder.802594
• Lonardi, S., & Unterpertinger, Y. (2022). The relevance of intangible cultural heritage and traditional languages for the tourism experience: The case of Ladin in South Tyrol. Sustainability, 14(5), 1-15. https://doi.org/10.3390/su14052729
• Masoud, H., Mortazavi, M., & Farsani, N. T. (2019). A study on tourists' tendency towards intangible cultural heritage as an attraction (case study: Isfahan, Iran). City, Culture And Society, 17, 54-60. https://doi.org/10.1016/j.ccs.2018.11.001
• Nakip, M. (2013). Pazarlama araştırmalarına giriş. (Genişletilmiş ve gözden geçirilmiş 4. Basım). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Oğuz, M. Ö. (2013). Terim olarak somut olmayan kültürel miras. Milli Folklor, 25(100), 5-13.
• Pressman, S. (2007). The decline of the middle class: an international perspective. Journal of Economic Issues, 41(1), 181-200.
• Rahil, N. R. M., Ghani, M. Z. A., & Sarkom, Y. (2020). Architectural heritage values and sense of place of Kampung Morten, Melaka. Planning Malaysia, 18(14), 33-46.
• Reyhanoğlu, G., & Özcan, A. (2021). İnançtan anlatıya: Hatay halk kültüründe defne. Uluslararası Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 4(6), 62-87.
• Richards, G. (2018). Cultural tourism: A review of recent research and trends. Journal of Hospitality and Tourism Management, 36, 12-21. https://doi.org/10.1016/j.jhtm.2018.03.005
• Rodzi, N. I. M., Zaki S. A., & Subli, S. M. H. S. (2013). Between tourism and intangible Cultural heritage. Procedia- Social and Behavioral Sciences, 85, 411-420. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2013.08.370
• Saban, A., Koçbeker, B. N., & Saban, A. (2006). Öğretmen adaylarının öğretmen kavramına ilişkin algılarının metafor analizi yoluyla incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 6(2), 509-522.
• Spear, T. (1981). Oral traditions: whose history?. The Journal of Pacific History, 16(3), 133-148. https://www.jstor.org/stable/pdf/25168470
• Şengül, S. (2017). Türkiye’nin gastronomi turizmi destinasyonlarının belirlenmesi: yerli turistler üzerine bir araştırma. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(37), 375-396.
• Taşdelen, V. (2015). Oral tradition and values education a case study Dede Korkut Stories. International Online Journal of Educational Sciences, 7(1), 219-229. https://doi.org/10.15345/iojes.2015.01.018
• TDK. (2024). Miras kavramı. https://sozluk.gov.tr/, adresinden 21.09.2024 tarihinden alınmıştır.
• Tıkır, S., (2019). Kültürel miras turizm açısından Gelibolu Yarımadası’nda bulunan yabancı savaş mezarlıkları, [Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale On sekiz Mart Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Timothy, D. J. (2014). Contemporary cultural heritage and tourism: Development issues and emerging trends. Public Archaeology, 13(1-3), 30-47. https://doi.org/10.1179/1465518714Z.00000000052
• Topaloğlu, C. (2023). Haaha okuma. Hatay adresinde 22.10.2023 tarihinde yapılan görüşme.
• Türk, H. (2013). Anadolu'nun gizli inancı Nusayrilik inanç sistemleri ve kültürel özellikleri. Kaknüs Yayınları.
• Türker, A., & Çelik, İ. (2012). Somut olmayan kültürel miras unsurlarının turistik ürün olarak geliştirilmesine yönelik alternatif öneriler. Yeni Fikir Dergisi, 9, 86-98.
• Türker, A., & Köksal, G. (2018). Somut olmayan kültürel miras unsurlarının turistlere aktarılmasının turist rehberleri açısından değerlendirilmesi. N. Hacıoğlu, C. Avcıkurt, A. Kılıç & H. Ulusoy Yıldırım (Ed), Turist Rehberliği Üzerine Güncel Araştırmalar (s. 264-277) içinde. Detay Yayıncılık.
• UNESCO. (1972). Sözleşmeler. https://www.unesco.org.tr/ Pages/158/177/S%C3%B6zle%C5%9Fmeler, adresinden 21.09.2024 tarihinden alınmıştır.
• UNESCO. (2024). Dünya Mirası. https://www.unesco.org/en/world-heritage?hub=365, adresinden 21.09.2024 tarihinden alınmıştır.
• Ültay, E., Akyurt, H., & Ültay, N. (2021). Sosyal bilimlerde betimsel içerik analizi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (10), 188-201 https://doi.org/10.21733/ibad.871703
• Ünsal, D., & Pulhan, G. (2012). Türkiye’de kültürel mirasın anlamı ve yönetimi. Aksoy, A. ve Ünsal, D. (Ed.). Kültürel Miras Yönetimi içinde (Ünite 2, 30-65). Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Wilson, D. (2015). A Study on Oral Tradition as a Communication tool. International Journal of Research in Economics and Social Sciences, 5(7), 118-124.
• Wulan, A. P., Maryaeni, D. S., & Dermawan, T. (2019). Tundang" Folk Songs of West Kalimantan Indonesia as Material of Local Wisdom Based Education. Universal Journal of Educational Research, 7(8), 1717-1725. https://doi.org/10.13189/ujer.2019.070810
• Yakıcı, A., & Sarıtunç, B. (2019). Sözlü Türk kültürünün yaşaması ve aktarımında Hataylı ozanların rolü. Folklor/Edebiyat, 25(100), 1011-1022.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (8. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Youtube. (2025). Haaha okuma örnekleri. https://youtu.be/bnNamdYiQoA adresinden erişilmektedir.