İDARELERARASI TRANSFERLERİN RASYONEL TASARIMI

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 13, 263 - 277, 11.05.2018

Ahmet Ulusoy Merve Ahsen Demir

Öz

Küreselleşme ile artan istek
ve ihtiyaçları karşılamak için kaynakların etkin biçimde kullanılması
gerekmektedir. Kaynakların istekler doğrultusunda etkili biçimde kullanılmak
istenmesi yerelleşmeyi ön plana çıkarmıştır. Artan sorumlulukları kadar
gelirleri artış göstermeyen yerel yönetimler, genellikle merkezi yönetimin
dağıttığı mali transferlerle faaliyet göstermektedir. Mali transferler esas
olarak; yerel yönetimlerin gelir yetersizliği nedeniyle istek ve ihtiyaçları
tam olarak giderememesi ve yerel yönetimler arasındaki mali farklılıklardan
kaynaklı bölgeler arası eşitsizliğin olması sebebiyle verilmelidir. Ancak
uygulamada mali transferlerin yerel yönetimlerin ağırlıklı olarak kullandıkları
gelir kalemi haline geldiği ve esas amacından uzaklaştığı görülmektedir. Yerel
yönetim gelirleri içinde mali transferlerin payı, ülkelerin gelişmişlik
seviyelerine göre farklılık göstermektedir. Yerel yönetimlerin öz gelirlerinden
daha fazla mali transferlerinin olması beraberinde birtakım sorunlara neden
olmaktadır. Ortaya çıkan en önemli sorun ise yerel yönetimlerin merkezi
yönetimlere gittikçe bağımlı hale gelerek mali özerkliklerini yitirmesidir. Bu
nedenle, çalışmada, ülke uygulamaları kapsamında idarelerarası transferlerin
oluşturduğu sorunlar karşısında nasıl olması gerektiğine ilişkin önerilerde
bulunmak amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Yerel Yönetim Gelirleri, İdarelerarası Transferler, Mali Özerklik

Kaynakça

• Akdemir, T., Karakurt, B. (2016, Haziran). Nordik ülkelerinde idarelerarası mali ilişkiler. KTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı. 11, ss. 127-160.
• Arıkboğa, Ü. (2015). Türkiye’de büyükşehir belediyesi transfer sistemi ve 6360 Sayılı Kanunun etkileri. Marmara Üniversitesi İ.İ.B. Dergisi, Sayı. 2, ss. 1-30.
• Arslan, M., Biniş M. (2014, Nisan). Amerika Birleşik Devletleri’nde mahalli idarelerin mali yapısı ve merkezi idare ilişkileri. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, Sayı. 1, ss. 149-173.
• Bağlı, M. S. (2011, Aralık). Alman yerel yönetim yapısı. Türk İdare Dergisi, Sayı. 473, ss. 43-74.
• Bergvall, D., Charbit, C., Kraan, D. J., Merk, O. (2006). Intergovernmental transfers and decentralised public spending. OECD Journal On Budgeting, Sayı. 4, ss. 111-158.
• Bird, R. M., Smart, M. (2002, Haziran). Intergovernmental fiscal transfers: ınternational lessons for developing countries. World Development, Sayı. 6, ss. 899-912.
• Bülbül, D. (2006). Yerel yönetimler maliyesi. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Çiçek, H. G., Çiçek, S. (2012). Norveç yerel vergi sistemi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, Sayı. 16, ss. 201-221.
• Egeli, H., Diril, F. (2012, Ocak-Mart). Türkiye’de yerel yönetimlerde mali özerklik ve vergilendirme yetkisi, Sayıştay Dergisi, Sayı. 84, ss. 25-44.
• Farvacque-Vitkovic, C., & Kopanyi, M. (2014). Municipal finances, The World Bank.
• Güney(a), Z. (t.y.). Danimarka’da mahalli idareler. Erişim tarihi: 30 Haziran 2017, http://www.ziyaguney.com.
• Güney(b), Z. (t.y.). İspanya’da mahalli idareler. Erişim tarihi: 30 Haziran 2017, http://www.ziyaguney.com.
• Kayıkçı, S. (2003, Temmuz). 1982 reform yasası sonrası Fransa’da yerel yönetimler ve yerel özerklik şartı. Çağdaş Yerel Yönetimler, Sayı. 3, ss. 22-47.
• Kesik, A. (2005). Yönetimler arası mali ilişkiler ve Türkiye uygulaması. Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, Sayı. 10, ss. 75-103.
• Kızıler, N., Çetinkaya, Ö. (2015, Mart). Seçilmiş ülkeler kapsamında Türkiye’deki belediyelerin merkeze bağımlılıklarının analizi. Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, Sayı. 1, ss. 135-165.
• Koşar, N. (2013). İtalya’da yerel yönetimler ve merkezi yönetim-yerel yönetimler arası mali ilişkiler. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, Sayı. 18, ss. 327-348.
• Mello, L. R. D. (2000, Şubat). Fiscal decentralization and ıntergovernmental fiscal relations: a cross-country analysis. World Development, Sayı. 2, ss. 365-380.
• Önder, Ö. (2005, Nisan). Hollanda’da yerel yönetimler. Çağdaş Yerel Yönetimler, Sayı. 2, ss. 35-63.
• Sakal, M., & Demirhan, H. (2014). Yönetimler arası transferlerin yatay ve dikey dengesizlikleri gidermedeki etkinliği. M. Sakal (Ed.), A. Kesik (Ed.), & T. Akdemir (Ed.). Mali yerinden yönetim: teori, kavramsal açıklamalar ve Türkiye’ye ilişkin değerlendirmeler (ss. 237-246). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Tekeli, R. (2014). Yönetimler arası mali yardımlar (transferler) teorisi: mali yardım türleri ve etkileri. M. Sakal (Ed.), A. Kesik (Ed.), & T. Akdemir (Ed.). Mali yerinden yönetim: teori, kavramsal açıklamalar ve Türkiye’ye ilişkin değerlendirmeler (ss. 201-236). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Toksöz, F., Özgür, A. E., Uluçay, Ö., Koç, L., Atar, G., & Akalın, N. (2009). Yerel yönetim sistemleri: Türkiye ve Fransa, İspanya, İtalya, Polonya, Çek Cumhuriyeti. İstanbul: Tesev Yayınları.
• Topal, A. (2005, Haziran). İdarelerarası mali ilişkiler: Türkiye ile AB ülkelerine ilişkin bir karşılaştırma. Amme İdaresi Dergisi, Sayı. 2, ss. 25-50.
• Tortop, N., Aykaç, B., Yayman, H., & Özer, M. A. (2014). Mahalli idareler. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Tortop, N. (1984). Mahalli idareler. Ankara: TODAİE.
• Ulusoy, A., & Akdemir, T. (2013). Mahalli idareler: teori, uygulama, maliye. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Uzun, A. (2012, Kış). Türkiye’de genel bütçe vergi gelirlerinden belediyelere aktarılan payların değerlendirilmesi. Küresel İktisat ve İşletme Çalışmaları Dergisi, Sayı. 2, ss. 41-58.
• Vural, T. (2014). Mali özerklik, mali yerinden yönetim ve vergilendirme yetkisi. M. Sakal (Ed.), A. Kesik (Ed.), & T. Akdemir (Ed.). Mali yerinden yönetim: teori, kavramsal açıklamalar ve Türkiye’ye ilişkin değerlendirmeler (ss. 51-58). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Yaş, H., Akduğan, U. (2015, Ocak-Haziran). Türkiye’de belediyelere yapılan mali transferlerin flypaper effect çerçevesinde incelenmesi. Maliye Dergisi, Sayı. 168, ss. 49-68.