TÜKENMİŞLİK DÜZEYİNİN SANAL KAYTARMA DAVRANIŞINA ETKİSİNDE İŞ DOYUMUNUN ARACILIK ROLÜ

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 13, 302 - 313, 11.05.2018

Fatih Yıldırım

Öz

Teknolojinin
örgütlere birçok yönden fayda sunduğu tartışılmaz bir gerçektir. Hızlı
iletişim, karar destek sistemleri, bilgiye kolay ulaşma, bilgiyi paylaşma
yönetsel açıdan yararların sadece bazılarıdır. Diğer taraftan iletişim
teknolojisinin mobil cihazlar sayesinde insanların kolay ulaşabileceği bir hal
alması, örgüt üyelerini önemli veya önemsiz kabul edilen sanal kaytarma
davranışına yönlendirmiştir. İstenmeyen düzeyde gerçekleşen sanal kaytarma
davranışı üretkenliği ve verimliliği azaltmaktadır. Üstelik mobil cihazlar gibi
pratik araçlar sanal kaytarmanın kontrol edilmesini imkânsız hale getirmiştir.
Bu nedenle istenmeyen düzeyde gerçekleşen sanal kaytarmanın nasıl engelleneceği
önemli bir araştırma konusu olmuştur. Dolayısıyla bu araştırmada bireylerin
tükenmişlik düzeyinin önemli ve önemsiz sanal kaytarmayı artırdığını ve bu etkide
iş doyumunun azaltıcı bir aracı rol oynadığını ortaya koymak amaçlanmıştır.

Söz konusu
amaçtan hareketle Erzurum Odasına bağlı 119 Serbest Muhasebeci ve Mali Müşavir
üzerinde gerçekleştirilen araştırmanın verileri LISREL paket programında
analize tabi tutulmuştur. Analiz sonuçlarına göre tükenmişliğin tüm alt
boyutları iş doyumunu olumsuz etkilemiştir. Buna karşın tükenmişliğin alt
boyutlarından duyarsızlaşma hem önemli hem de önemsiz sanal kaytarmaya artırıcı
bir etki yaparken, kişisel başarısızlık hissi ve duygusal tükenmişlik sadece
önemsiz sanal kaytarmayı olumlu olarak etkilemiştir. Ayrıca iş doyumu önemli
sanal kaytarmayı azaltıcı bir etkide bulunmuştur. Son olarak iş doyumu, duyarsızlaşma
ve önemli sanal kaytarma arasındaki ilişkide aracı rol oynamıştır.

Anahtar Kelimeler

Sanal kaytarma, İş Doyumu, Tükenmişlik

Kaynakça

• Aghaz, A., Sheikh A. (2016). Cyberloafing and Job Burnout, Journal Computer Human Behavior, 62,C, ss. 51-60. Alias, M., Mohd Rasdi, R., Ismail, M., Abu Samah, B. (2013). Predictors of workplace deviant behaviour: HRD agenda for Malaysian support personnel. European Journal of Training and Development, 37, 161–182. Baron, R.M., Kenny D.A., (1986). The Moderator-Mediator Variable Distinction in Social Psychological Research: Conceptual, Strategic and Statistical Considerations, Journal of Personality and Social Psychology, 51,6, ss. 1173-1182. Blanchart, Anita L. ve Christine A. Henle (2008). Correlates of Different Forms of Cyberloafing: The Role of Norms and External Locus of Control, Computers in Human Behavior, 24, 1067–1084. Block, W. (2001). Cyberslacking, Business Ethics and Managerial Economics Journal of Business Ethics, 33(3), 225-231. Case, C.Y, ve Young, K.S. (2002). Employee Internet Management: Current Business Practices and Outcomes, Cyber Psychology and Behavior, 5, 355-361. Chomal, N., Baruah, P. (2014). Performance Linked Reward and Job Satisfaction: Banking Sektör. SCMS Journal of Indian Management, 11(4), 53–60. Choudhary, A. (2014). Smartphones and their impact on net income per employee for selected U.S. firms. Review of Business & Finance Studies, 5(2), 9–17. Cook, A.W., (2017). Cyberloafing, Job Satisfaction, and Employee Productivity: A Quantitative Study, Northcentral University School of Business and Technology Management, Doctor of Philosophy. Çağan, Ö., Günay O., (2015). The Job Satisfaction and Burnout Levels Primary Care Health Workers in Malatya in Turkey, Pak J Med Sci, 31-3, ss. 543-547. Dızman Ş.,(2015). İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültelerinde Öğrencilerin Muhasebe Dersinde Başarısızlık Nedenleri Ve Çözüm Önerileri, Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1-1. Field, Justin, Job Satisfaction Model for Retention, Erişim Tarihi (05.12.2017), https://talentedapps.wordpress.com/2008/04/11/job-satisfaction-model-for-retention/ Flynn, N. (2001). E-Policy Handbook: Designing and Implementing Effective E-Mail, Internet and Software Policies, 1st Edition, Saranac Lake: AMACOM Books. Folami, L. B., Asare, K., Kwesiga, E., & Bline, D. (2014). The impact of job satisfaction and organizational context variables on organizational commitment. International Journal of Business & Public Administration, 11(1), 1–18. Greenfield, B.N.ve Davis, R.A. (2002). Lost in Cyberspace: The Web@Work, Cyberpsychology and Behavior, 5(4), 347-353. http://www.surveysystem.com/sscalc.htm, Erişim Tarihi: 02.11.2017. Hulin, C. L., Judge, T. A. (2003). Job Attitudes. Handbook of Psychology. Handbook of Psychology Volume 12 Industrial and Organizational Psychology Borman, W.C., Ilgen D.R., Klimoski R.J. Volume (Ed). Weiner I.B Edi.-in-Chief. John Wiley & Sons, Inc. (255-276). İbrahim, Al-Shuaibi, A. S., Subramaniam, C., & Mohd. Shamsudin, F. (2014). The mediating influence of job satisfaction on the relationship between HR practices and cyberdeviance. Journal of Marketing and Management, 5(1), 105-119. Jex, S. M., Britt, T. W. (2008). Organizational Psychology: A scientist-Practitioner Approach. Second edition John Wiley & Sons. Khamisa, N., Oldenburg B., Peltzer K., Dragan I., (2015). Work Related Stress, Burnout, Job Satisfaction and General Health of Nurses, International Journal of Environmental Research and Public Health, jun, 12,1, ss. 652-666. Klotz, A. C. ve Buckley, M. R. (2013), A Historical Perspective of Counterproductive Work Behavior Targeting the Organization, Journal of Management History, 19(1), 114- 132. Kurudirek, A. (2014). Örgütsel Adalet Algısı Ve İş Doyumu İlişkisi: Doğu Anadolu Bölgesi Gençlik Hizmetleri ve Spor İl Müdürlüğü Çalışanları Üzerine Bir Çalışma, Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Liberman, B., Seidman, G., McKenna, K., & Buffardi, L. (2011). Employee job attitudes and organizational characteristics as predictors of cyberloafing. Computers in Human Behavior, 27, 2192–2199. Locke, E. (1970). Job Satisfaction and Job Performance: A Theoretical Analysis. Organizational Behavior and Human Performance, 5. Maslach, C., Jackson, S.E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal Of Occupational Behaviour, 2 (2), 99 – 113. Maslach, C. ve M. P.Leiter (1997), The Truth about Burnout, Jossey-Bass, San Francisco, Ca. Maslach, C., Schaufeli, W.B. & Leiter, M.P. (2001). Job burnout. Annu. Rev. Psychol, 52 (1), 397 – 422. Meydan, C. H., Şeşen, H. (2011). Yapısal Eşitlik Modellemesi: AMOS Uygulamaları, Ankara: Detay Yayıncılık. Ogresta, J., Silvia R., Lea Z., (2008). Relation Between Burnout Syndrome and Job Satisfaction Among Mental Health Workers, Crotian Medical Journal, jun, (49)3, ss. 364-374. Örücü, E. ve Yıldız, H. (Ocak 2014). İşyerinde Kişisel İnternet ve Teknoloji Kullanımı: Sanal Kaytarma, Ege Akademik Bakış / Ege Academıc Revıew, 14(1), 99-114. Özkalp, E., Aydın, U., Tekeli, S. (Mart 2012). Sapkın Örgütsel Davranışlar ve Çalışma Yaşamında Yeni Bir Olgu: Sanal Kaytarma (Cyberloafing) ve İş İlişkilerine Etkileri, Çimento Endüstrisi İşverenleri Sendikası Dergisi, ss. 18-33. Penn, M., Romano J.L., Foat D., (1988). The Relation Between Job Satisfaction and Burnout; A study of Human Services Professionals, Adminsration and Policy in Mental Health, 15,3,ss.157-165. Schaufeli, W.B., Greenglass, E.R. (2001). Introduction to Special Issue on Burnout and Health. Psychology and Health, 16 (5), 501 – 510. Schermelleh-Engel, K., Moosbrugger, H., Müller, H. (2003). Evaluating the fit of Structural Equation Models: Tests of Significance and Descriptive Goodness-of-fit Measures, Methods of Psychological Research Online, 8(2), 23-74. Sypniewska, B. A. (2014). Evaluation of Factors Influencing Job Satisfaction. Contemporary Economics, 8(1), 57–71. Şimşek, Ö. F. (2007). Yapısal Eşitlik Modellemesine Giriş: Temel İlkeler ve LISREL Uygulamaları, Ankara: Ekinoks Yayıncılık. Turunç, Ö., Çelik, M. (2010). Çalışanların Algıladıkları Örgütsel Destek ve İş Stresinin Örgütsel Özdeşleşme ve İş Performansına Etkisi. Yönetim ve Ekonomi, 17(2), 183-206. Türk, M.S. (2007). Örgüt kültürü ve iş tatmini. Ankara, Gazi. Weatherbee, T. G. (2010). Counterproductive Use of Technology at Work: Information & Communications Technologies and Cyberdeviancy. Human Resource Management Review, 20(1), 35-44. Weiss, D.J., Dawis, R.V., Englve, G.W., Lofquist, L.H. (1967). Manual For The Minnesota Satisfaction Questionare, Minneapolis, Minnesota Studies in Vocational Rehabilitation XXII, University Of Minnesota. Whitty, M.T. ve Carr, A.N. (2006) New Rules in the Workplace: Applying Object-Relations Theory to Explain Problem Internet and Email Behavior in the Workplace, Computers in Human Behavior, 22(2), 235- 250. Yıldırım, S.K., Karabey C.N. (2017). Etik İklim ve Örgütsel Kontrol Mekanizmalarının Sanal Kaytarma Davranışı Üzerindeki Etkisinde Örgütsel Sinizmin Aracılık Rolü, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4,11, ss. 556-594.