Öz
Artvin’in Ardanuç İlçesine bağlı Adakale Mahallesi’nde bulunan 16. Yüzyıla ait İskender Paşa Camisi
(1553), Artvin’deki en eski Osmanlı dönemi yapısıdır. Plan şeması ve yapı özellikleriyle daha çok bölgesel yapı
sanatı gelenekleriyle ilişki kurulabilecek cami, haziresindeki türbeler, hamam ve akar dükkânlarıyla küçük bir
külliye özelliği gösterir.
Caminin haziresinde caminin, Batı duvarına bitişik olarak inşa edilmiş, Hatice Hanım, Ali Paşa ve
Süleyman Paşa Türbeleri bulunur. İskender Paşa Camii’nden daha sonra inşa edilen bu üç yapı, 1553-1697 yılları
arasına tarihlendirilir. Sadece Hatice Hanım Türbesinde bulunan kitabe çok tahrip olduğundan tam okunamamıştır.
Türbeleri yapan usta ya da mimarlar bilinmediği gibi zamanla yapı içindeki mezarlar tahrip edildiği için mezarların
da kime ait olduğu bilgisine ulaşılamamıştır. Sadece Süleyman Paşa Türbesindeki mezarlardan birinde 1697 tarihi
okunur. Kareye yakın bir plana sahip olan türbelerin pandantiflerle geçilen kubbeleri oluşturdukları biçimsel siluet
16-17. Yüzyıl Osmanlı türbeleri ile benzerlikler gösterir. Türbelerin beden duvarlarında moloz taş, kapı ve pencere
sövelerinde kesme taş, kubbe ise içte tuğla dışta sac ile kaplanmıştır. Türbelerde süsleme yoktur.
Anahtar Kelimeler
Artvin Ardanuç Adakale Ardanuç İskender Paşa Camii Adakale Türbeler
Kaynakça
- Altun, Ara.(1988). Orta Asya Türk Sanatı İle Anadolu’da Selçuklu ve Beylikler Mimarisi. Mimarbaşı Koca Sinan: Yaşadığı Çağ ve Eserleri,1, s., 39
- Aytekin, Osman.(2002). “Artvin ili Çoruh Vadisi'ndeki Tarihi Yollar ve Kültür Varlıkları Yüzey Araştırması” 20. Araştırma Sonuçları Toplantısı 1. Cilt. 27-31 Mayıs 2002 T.C. Kültür Bakanlıgı Yayınları Yayın No: 2951/1 Anıtlar Ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayın No: 91 Ankara s.,1-16.
- Aytekin, Osman. (1995). Ortaçağdan Osmanlı Dönemi Sonuna Kadar Artvin’deki Mimari Eserler, T.C Kültür Bakanlığı Yayınları, Osmanlı Eseler Dizisi/8.
- Aytekin, Osman. (2000). İskender Paşa Külliyesi, TDV İslam Ansiklopedisi (Cilt:22), İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s.,570.
- Aytekin, Osman. (2003). Baraj Suları Altında Kalacak olan Çoruh Vadisindeki Kültür Varlıkları, VII Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazı ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, s.,36.
- Bilici, Kenan. Z. (2011). Ardanuç- Gevhernik Kalesi Üzerine Bazı Gözlemler, Anadolu Kültürlerinde Süreklilik ve Değişim, Ankara, s.,141.
- Başkan, Seyfi. (2013). “Timurlu Çağı Türbe Mimarisi Hakkınd”, Sanat Tarihi Dergisi, Ankara, Sayı. 1, s., 1-23.
- Başkan, Seyfi.( 1989). Anadolu Selçuklu ve Beylikler Dönemi Türk Mimarlığında Türbe ve Kümbetler, Türkiye İş Bankası Kültür ve Sanat Dergisi, Ankara, Sayı. 3, s.,53-59.
- Başkan, Seyfi.(1991), Ortaçağ Anadolu-Türk Mezar Yapıları Üzerine Bir Değerlendirme, Taç Vakfı Yıllığı, İstanbul, Sayı.1, s.,76-80.
- Çelik, Yücel, Ş. (2011). I. Dünya Savaşından Milli Mücadeleye Artvin (1914-1921), Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kars.
- İskenderoğlu, Reşid.(1989). Beğlerbeği Gazi İskender Paşa (1492-1571), San Matbaası, Ankara.
- Oflaz, Mehmet.(2009). İskender Paşa Vakıfları, Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı. 21, s.,75-80.
- Önkal, Hakkı.(1999). Selçuklu ve Osmanlı Sultanları ve Türbeleri, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
- Önkal, Hakkı.(2009). Türkiye’de Türbe Mimarisi Araştırmaları, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi (Cilt 7), Sayı.14, s.,125-139.
- Özdemir, Halit.(2001). Artvin Tarihi, 1. Basım.
- Özcan, Abdülkadir. (2000), İskender Paşa, TDV İslam Ansiklopedisi (C. 22). İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s.,565- 566.
- Özkan, Haldun. (2009). Gümüşhane’de Osmanlı Dönemi Türbeleri. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı. 41, s.,145-171.
- Rızvanoğlu, Mehmet, T. (2003). Ardanuç İlçesinin Beşeri ve Ekonomik Coğrafyası, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erzurum.
- Şafakcı, Hamit, (2017). İskender Paşa Camisi ve Çevresindeki Yapılar, Vakıflar Dergisi, Sayı.47, s.,15-16.
- Tuncer, O. C.(1986). Selçuklu Kümbetleri ( Selçuklu Dönemi),( C.1), Güven Matbaası, Ankara.
- Tuncer, O. C. (1991). Anadolu Kümbetleri (Beylikler ve Osmanlı Dönemi), (C.2), Sevinç Matbaası, Ankara.
- Tuncer, O. C. (1992). Anadolu Kümbetleri (Beylikler ve Osmanlı Dönemi), (C.3), Adalet Matbaası, Ankara.
- Yıldırım, Berna. (2014). Artvin-Ardanuç İskender Paşa Cami ve Türbeleri, Yayınlanmamış Sanat Tarihi Raporu, Trabzon Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü, s.,2-26.
Öz
İskender Pasha Mosque belongingto the 16th century, located in the Adakale Street of Artvin’s Ardanuç
district is the oldest Ottoman period structure in Artvin.the mosque, which is to be associated with the traditions
of the regional building arts with its plan layoutand building characteristics, shows characteristic of a small social
complex with its kind of mosques , bath and malls.
There are Hatice Hanım, Ali Pasha and Süleyman Pasha tombs built in the reservoir of the mosque,
adjacentto the West Wall of the mosque. These three buildings, built after the İskender Pasha Mosque, are
datedbetween 1553-1697. Only, the inscription on Hatice Hanim’s tomb was not fully read because it was so
damaged. As teh craftsmen or architects who made the tombs did not know, over time the graves in the structure
were destroyed, so the information about who belongs in the graves could not be reached. Only the date of 1697
is read in one of the graves in Süleyman Pasha’s tomb. The formal silhouette of the tomb, which has a plan close
to the square, construct the dome that is passed by the pendants, is similar to the 16th-17th century Ottoman
figures. Rug Stones was used in the body walls of the tombs, cut stone was used in door and window frames, and
the kube was covered with brick inside and covered with sheet metal outside. There are no ornaments in the tombs.
Anahtar Kelimeler
Artvin Ardanuç Adakale Ardanuç İskender Pasha Mosque Adakale Tombs
Kaynakça
- Altun, Ara.(1988). Orta Asya Türk Sanatı İle Anadolu’da Selçuklu ve Beylikler Mimarisi. Mimarbaşı Koca Sinan: Yaşadığı Çağ ve Eserleri,1, s., 39
- Aytekin, Osman.(2002). “Artvin ili Çoruh Vadisi'ndeki Tarihi Yollar ve Kültür Varlıkları Yüzey Araştırması” 20. Araştırma Sonuçları Toplantısı 1. Cilt. 27-31 Mayıs 2002 T.C. Kültür Bakanlıgı Yayınları Yayın No: 2951/1 Anıtlar Ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayın No: 91 Ankara s.,1-16.
- Aytekin, Osman. (1995). Ortaçağdan Osmanlı Dönemi Sonuna Kadar Artvin’deki Mimari Eserler, T.C Kültür Bakanlığı Yayınları, Osmanlı Eseler Dizisi/8.
- Aytekin, Osman. (2000). İskender Paşa Külliyesi, TDV İslam Ansiklopedisi (Cilt:22), İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s.,570.
- Aytekin, Osman. (2003). Baraj Suları Altında Kalacak olan Çoruh Vadisindeki Kültür Varlıkları, VII Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazı ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, s.,36.
- Bilici, Kenan. Z. (2011). Ardanuç- Gevhernik Kalesi Üzerine Bazı Gözlemler, Anadolu Kültürlerinde Süreklilik ve Değişim, Ankara, s.,141.
- Başkan, Seyfi. (2013). “Timurlu Çağı Türbe Mimarisi Hakkınd”, Sanat Tarihi Dergisi, Ankara, Sayı. 1, s., 1-23.
- Başkan, Seyfi.( 1989). Anadolu Selçuklu ve Beylikler Dönemi Türk Mimarlığında Türbe ve Kümbetler, Türkiye İş Bankası Kültür ve Sanat Dergisi, Ankara, Sayı. 3, s.,53-59.
- Başkan, Seyfi.(1991), Ortaçağ Anadolu-Türk Mezar Yapıları Üzerine Bir Değerlendirme, Taç Vakfı Yıllığı, İstanbul, Sayı.1, s.,76-80.
- Çelik, Yücel, Ş. (2011). I. Dünya Savaşından Milli Mücadeleye Artvin (1914-1921), Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kars.
- İskenderoğlu, Reşid.(1989). Beğlerbeği Gazi İskender Paşa (1492-1571), San Matbaası, Ankara.
- Oflaz, Mehmet.(2009). İskender Paşa Vakıfları, Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı. 21, s.,75-80.
- Önkal, Hakkı.(1999). Selçuklu ve Osmanlı Sultanları ve Türbeleri, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
- Önkal, Hakkı.(2009). Türkiye’de Türbe Mimarisi Araştırmaları, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi (Cilt 7), Sayı.14, s.,125-139.
- Özdemir, Halit.(2001). Artvin Tarihi, 1. Basım.
- Özcan, Abdülkadir. (2000), İskender Paşa, TDV İslam Ansiklopedisi (C. 22). İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s.,565- 566.
- Özkan, Haldun. (2009). Gümüşhane’de Osmanlı Dönemi Türbeleri. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı. 41, s.,145-171.
- Rızvanoğlu, Mehmet, T. (2003). Ardanuç İlçesinin Beşeri ve Ekonomik Coğrafyası, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erzurum.
- Şafakcı, Hamit, (2017). İskender Paşa Camisi ve Çevresindeki Yapılar, Vakıflar Dergisi, Sayı.47, s.,15-16.
- Tuncer, O. C.(1986). Selçuklu Kümbetleri ( Selçuklu Dönemi),( C.1), Güven Matbaası, Ankara.
- Tuncer, O. C. (1991). Anadolu Kümbetleri (Beylikler ve Osmanlı Dönemi), (C.2), Sevinç Matbaası, Ankara.
- Tuncer, O. C. (1992). Anadolu Kümbetleri (Beylikler ve Osmanlı Dönemi), (C.3), Adalet Matbaası, Ankara.
- Yıldırım, Berna. (2014). Artvin-Ardanuç İskender Paşa Cami ve Türbeleri, Yayınlanmamış Sanat Tarihi Raporu, Trabzon Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü, s.,2-26.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 14 Ocak 2018 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2018 Cilt: 5 Sayı: 12 |