Karadeniz’in Türkiye için Kıyısal Jeopolitik Açıdan Önemi

Yıl 2019, Cilt: 15 Sayı: 32, 573 - 604, 31.12.2019

Konur Alp Demir

https://doi.org/10.17752/guvenlikstrtj.668157

Cited By: 1

Öz

Kıyısal jeopolitik, okyanus, deniz, göl, boğaz, delta ve nehir gibi su kütlelerinin bir ülkenin jeopolitiğine stratejik açıdan katkı yapmasını açıklayan bir kavramdır. Bu kavram çerçevesinde ve aynı eksen etrafında değerlendirildiği takdirde bir iç deniz olarak nitelendirilebilecek Karadeniz’in coğrafi konumu ile Türkiye’nin Avrupa ile Asya’yı birbirine bağlayan bir noktada konumlanması Karadeniz’i hem Türkiye hem de Avrupa ve Asya için önemli bir konuma yükseltmektedir. Bu bağlamda Karadeniz’in Türkiye için coğrafya, ekonomi, siyaset ve güvenlik unsurları açısından incelenmesi gereken bir değeri ortaya çıkmaktadır. Karadeniz’in uluslararası ilişkiler bağlamında siyaset, ekonomi ve güvenlik üçlemesinin kilit noktasında durması bu bölgeye olan ilgiyi arttırmaktadır. Bu çalışmada Türkiye’nin Karadeniz’de en uzun kıyı şeridine sahip olması bağlamında küresel siyaset ve uluslararası güvenlik konularındaki üstünlüğüne vurgu yapılacak, Karadeniz’in küresel siyasetteki önemi ve yeri değerlendirmeye alınacak, uluslararası güvenlik konularında Türkiye’nin yeterliliğini güçlendiren Karadeniz’in jeopolitik konumu incelenecektir. Bununla birlikte, çalışmada farklı unsurların Karadeniz üzerindeki hâkimiyet kurma çabaları incelenecektir. İlgili çabalar küresel yapılanmalar ve anlaşmazlıklar üzerinden gerçekleştirilmeye çalışılacaktır. Çalışmanın nihai amacı Karadeniz’in Türkiye için öneminin kıyısal jeopolitik konumu açısından değerlendirilmesidir.

Anahtar Kelimeler

Karadeniz, Kıyısal Jeopolitik, Küresel Siyaset, Ekonomi, Yönetim

Coastal Geopolitic Importance of Black Sea for Turkey

Öz

Coastal geopolitics is a concept explaining the strategic contribution of water bodies such as ocean, sea, lake, strait, delta and river to the geopolitics of a country. An inland sea as the geographical location of Turkey and the Black Sea can be considered to be located at a point linking Asia with Europe and the Black Sea to Turkey it raises an important position in both Europe and Asia. In this study, in terms of having the longest coastline on the Black Sea in Turkey will be held in global politics and emphasis on the rule of international security issues, the Black Sea to be taken and location assessment importance in global politics, geopolitics of the Black Sea to strengthen Turkey's competence in international security issues will be examined. However, the study will attempt to examine the different elements' efforts to dominate the Black Sea. Relevant efforts will be made through global structures and disagreements. The importance for Turkey's ultimate objective of the study is to evaluate in terms of the Black Sea coastal geopolitical position.

Anahtar Kelimeler

Black Sea, Coastal Geopolitics, Global Politics, Economy, Administration

Kaynakça

• AKENGİN, Hamza. Siyasi Coğrafya İnsan ve Mekân Yönetimi, 3. Baskı, Pegem Akademi Yayınları, Ankara, 2013.
• ALKAN, Akın. 21. Yüzyılın İlk Çeyreğinde Karadeniz Güvenliği, Nobel Yayınevi, Ankara, 2006.
• ARI, Tayyar. Uluslararası İlişkiler ve Dış Politika, 8. Baskı, MKM Yayıncılık, Bursa, 2009.
• BRZEZİNSKİ, Zbigniew. Büyük Satranç Tahtası, (Çeviren: Yelda Türedi), İnkilap Yayınevi, İstanbul, 2005.
• CHAPMAN, Bert. Geopolitics: A Guide to the Issues, Praeger Publisher, USA, 2011.
• ÇEVİK, Hasan Hüseyin. Kamu Yönetimi Kavramlar – Sorunlar – Tartışma, 2. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2012.
• DAVUTOĞLU, Ahmet. Stratejik Derinlik Türkiye’nin Uluslararası Konumu, 49. Baskı, Küre Yayınları, İstanbul, 2010.
• DODDS, Klaus. Global Geopolitics A Critical Introduction, Routledge Taylor & Francis Group, USA, 2013.
• FLINT, Colin. Introduction to Geopolitics, Second Edition, Routledge Taylor & Francis Group, USA, 2012.
• HASANOV, Ali. Jeopolitik Teorileri Metodolojisi Aktörleri Tarihi Karakteristiği Kavramları, Babıali Kültür Yayıncılığı, İstanbul, 2012.
• İLHAN, Suat. Türklerin Jeopolitiği ve Avrasyacılık, 3. Baskı, Bilgi Yayınevi, Ankara, 2006.
• ÖZÇAĞLAR, Ali. Yönetsel Coğrafya, 1. Baskı, Nika Yayınevi, Ankara, 2015.
• SEMPA, Francis P., Geopolitics: From the Cold War to the 21st Century, Transaction Publisher, Canada, 2002.
• SHARMA, Parimal. Coastal Zone Management, Global India Publications, New Delhi, 2009.
• SÖNMEZOĞLU, Faruk. Uluslararası Politika ve Dış Politika Analizi, 6. Baskı, DER Yayınları, İstanbul, 2014.
• TEZKAN, Yılmaz ve M. Murat Taşar. Dünden Bugüne Jeopolitik, Ülke Kitapları, İstanbul, 2002.
• ULAŞ, Bülent. Jeopolitik: Türkiye'nin Milli Güvenliği ve Avrupa Birliği Üyelik Süreci, Başlık Yayın Grubu, İstanbul, 2011.
• AKENGİN, Hamza. “Türkiye’nin Jeopolitiği”, Türkiye Coğrafyası ve Jeopolitiği, (Editör: Meryem Hayır Kanat), Nobel Yayınevi, Ankara, 2016, ss. 1-28.
• ATALAY, İbrahim. Türkiye Coğrafyası ve Jeopolitiği, 9. Baskı, Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri, İzmir, 2016.
• BOZKURT, Giray Saynur. “Security Policy Of Turkey And Russia In The Black Sea Basın”, Karadeniz Araştırmaları, 2011, Sayı: 30, 1-13.
• CANAR, Burçin. “Soğuk Savaş Sonrasında Amerika Birleşik Devletleri’nin Karadeniz Politikası”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 2012, Cilt: 67, No: 1, 49-80.
• ÇİFTÇİ, Hakkı ve Murat Koç. “Türkiye’nin Yeni Jeopolitiğinin Çevresi”, International Conference on Eurasian Economies 2013, (Editörler: Selahattin Sarı; Alp H. Gencer ve İlyas Sözen), St. Petersburg – Russia, 17-18 Eylül 2013, Beykent Üniversitesi, 2013, 854-861.
• DEMİR, Konur Alp. “Bütünleşik Kıyı Alanları Yönetimi Bağlamında Kıyı Kentleşmeleri”, Manisa Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 2018, Cilt:25, Sayı:2, 409-426.
• DEMİR, Konur Alp ve Hikmet Yavaş. “Yönetim Algısındaki Değişim: Yönetimde Özerk İnsan Unsuru”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2014, Yıl: 6 Sayı:11, 121-132.
• DEMİR, Sertif. “Karadeniz’in Güvenliğini Yeniden Düşünmek”, Karadeniz Araştırmaları, 2012, Sayı: 35, 19-50.
• DRUZHİNİN, Alexandr G.. “The Black Sea Region in Modern Russian-Turkish Cooperation: Geo-Strategic Aspect”, International Journal of Economics and Financial Issues, 2015, Volume: 5, Special Issue, 81-84.
• EROL, Mehmet Seyfettin ve Sertif Demir. “Amerika’nın Karadeniz Politikasını Yeniden Değerlendirmek”, Gazi Akademik Bakış Dergisi, 2012, Cilt: 6, Sayı: 11, 17-33.
• ERTEK, Ahmet. “Türkiye’nin Hidrografik Özellikleri”, Türkiye Coğrafyası ve Jeopolitiği, (Editör: Meryem Hayır Kanat), Nobel Yayınevi, Ankara, 2016, ss. 71-117.
• İRGE, Nadire Filiz. “Karadeniz Havzası Jeopolitiğinde Güç Mücadelesinin Arka Planı ve Bölgesel Güvenliğin Uluslararası Önemi”, Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, 2017, Cilt: 5, Özel Sayı, 79-92.
• KAMALOV (KEMALOĞLU), İlyas. “Karadeniz Bölgesindeki Bazı Güncel Sorunlar”, Karadeniz Araştırmaları, 2009, Cilt: 6, Sayı: 21, 13-21.
• KASIM, Kamer. “Türkiye’nin Karadeniz Politikası: Temel Parametreler ve Stratejiler”, Uluslararası Stratejik Araştırmalar Kurumu, OAKA Tartışma Platformu, 2007, 172-180.
• KOÇER, Gökhan. “Karadeniz’in Güvenliği: Uluslararası Yapılanmalar ve Türkiye”, Gazi Akademik Bakış Dergisi, 2007, Cilt: 1, Sayı: 1, 195-217.
• LĂZĂRESCU, Iulian. “Energy and Security in the Black Sea Region”, Management and Socio-Humanities (Review of the Air Force Academy), 2012, Volume: IX, No: 1(20), 109-115.
• MAHAN, Alfred Thayer. “Deniz Gücünün Tarihe Olan Etkisi (1660-1812)”, Dünden Bugüne Jeopolitik, (Yazarlar: Yılmaz Tezkan ve M. Murat Taşar), Ülke Kitapları, İstanbul, 2002, ss. 34-41.
• ONETİU, Anda Nicoleta. “Geopolitical and Geostrategic Dimensions within the Black Sea Basin”, International Journal of Academic Research in Accounting, Finance and Management Sciences, 2012, Volume: 2, Special Issue: 1, 238-242.
• OKTAY, Emel G.. “Türkiye’nin Avrasya’daki Çok Taraflı Girişimlerine Bir Örnek: Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü”, Uluslararası İlişkiler, 2006, Cilt: 3, Sayı: 10, 149-179.
• PAVLIUK, Oleksandr. “Introduction”, The Black Sea Region: Cooperation and Security Building: Cooperation and Security Building, (Editors: Oleksandr Pavliuk & Ivanna Klympush-Tsintsadze), Routledge Taylor & Francis Group, New York, 2004, pp. 3-13.
• SLOAN, Geoffrey & Colin S. Gray. “Why Geopolitics?”, Geopolitics, Geography and Strategy, Routledge Publisher, USA, 2013, pp. 1-11.
• TAMCELİK, Soylap. “Jeopolitik Teoriler Açısından Kıbrıs'ın Önemi”, Center for Turkish Studies Occasional Paper Series, Occasional Paper Serie, 2011, Volume: 3, No: 1, 2-32.
• TESCHKE, Benno. “Geopolitics”, Historical Materialism, 2006, Volume: 14:1, pp. 327–335.
• TEZKAN, Yılmaz. “Belirsizlikler ve Menfaat Çatışmaları Ortamında Türkiye”, Menfaatler Çatışması Ortamında Türkiye, (Hazırlayan: Yılmaz Tezkan), Ülke Kitapları, İstanbul, 2000, s. 9-20.
• TRIANTAPHYLLOU, Dimitrios. “The ‘Security Paradoxes’ of the Black Sea region”, The Security Context In The Black Sea Region, Routledge Taylor & Francis Group, Great Britain, 2010, pp. 3-21.
• TUATHAIL, Gearóıd Ó. & John Agnew. “Geopolitics and Discourse: Practical Geopolitical Reasoning in American Foreign Policy”, Political Geography, 1992, Volume: 11, Number: 2, 190-204.
• TÜYSÜZOĞLU, Göktürk. “Çok Kutupluluk Tartışmaları ve Karadeniz Havzası’nın Bölgesel Görünümü”, Akademik İncelemeler Dergisi, 2013, Cilt: 8, Sayı: 3, 241-273.
• VLAD, Liviu Bogdan, Gheorghe Hurduzeu & Andrei Josan. “Geopolitical Reconfigurations In The Black Sea Area At The Beginning Of The 21st Century”, Romanian Review on Political Geography, 2009, Year: 11, Number: 1, 65-76.
• VLADOVA, Galya & Jörg Knieling. “Potential and Challenges for the Black Sea Regional Cooperation”, Eastern Journal Of European Studies, 2014, Volume: 5, Issue: 1, 39-66.
• WOOD, Duncan. “Preface: Crime and Confrontation in the Black Sea”, Black Sea Security: International Cooperation and Counter-Trafficking in the Black Sea Region, (Editors: Fiona Houston, W. Duncan Wood, Derek M. Robinson), IOS Press, Oxford, UK, 2010a, pp. xi-xvi.
• WOOD, Duncan. “Executive Summary: Prospects for Black Sea Security Cooperation”, Black Sea Security: International Cooperation and Counter-Trafficking in the Black Sea Region, (Editors: Fiona Houston, W. Duncan Wood, Derek M. Robinson), IOS Press, Oxford, UK, 2010b, pp. 3-8.
• YALÇINKAYA, Alaeddin. “Kuruluşundan Günümüze Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü”, Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, 2017, Cilt: 5, Özel Sayı, Nisan, 1-16.
• AKÇADAĞ, Emine. Denizlerin Önemi ve Türk Deniz Kuvvetleri, BİLGESAM Stratejik araştırmalar Merkezi, Rapor No: 68, İstanbul, 2015.
• DÜNYADA KÜRESELLEŞME VE BÖLGESEL ENTEGRASYONLAR (AT, NAFTA, PASİFİK) VE TÜRKİYE (AT, EFTA, KEİ, TÜRK CUMHURİYETLERİ, EKİT (ECO), İSLAM ÜLKELERİ) İLİŞKİLERİ ÖZEL İHTİSAS KOMİSYONU, Türkiye – Karadeniz Ekonomik İşbirliği İlişkileri Alt Komisyonu Raporu, Kitap 4, T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, Yayın No: DPT: 2379 - ÖIK: 443, Ankara, 1995.
• MANOLI, Panagiota. Regional Cooperation in the Black Sea, Building an Inclusive, Innovative, and Integrated Region, Commissioned Paper for the Black Sea Trade and Development Bank, Greece, 2014.
• CHONG, Byron. The Role of the Black Sea in Russia’s Strategic Calculus, 2017. http://cimsec.org/role-black-sea-russias-strategic-calculus/31805, (Erişim Tarihi: 15.09.2018).
• CHATHAM HOUSE, The Black Sea Region: New Conditions, Enduring Interests, 16 January 2009, Russia and Eurasia Programme Seminar Summary, London, 2009. https://www.chathamhouse.org/sites/default/files/public/Research/Russia%20and%20Eurasia/160109blacksea.pdf, (Erişim Tarihi: 18.09.2018).
• ÇELİKPALA, Mitat, Turkey and The New Energy Politics of The Black Sea Region, Neighbourhood Policy Paper, The Black Sea Trust for Regional Cooperation, A Project of The German Marshall Fund, 2013, Issue: 5. http://www.khas.edu.tr/cms/ cies/dosyalar/files/NeighbourhoodPolicyPaper(05)(2).pdf, (Erişim Tarihi: 18.09.2018).
• Karadeniz Deniz İşbirliği Görev Grubu Teşkiline Dair Anlaşma, https://www.dzkk.tsk.tr/ icerik.php?icerik_id=248&dil=tr&blackseafor=1, (Erişim Tarihi: 06.04.2019).
• Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü (KEİ), http://www.mfa.gov.tr/karadeniz-ekonomik-isbirligi-orgutu-_kei_.tr.mfa, (Erişim Tarihi: 19.09.2018).
• MINCHEV, Ognyan. Major Interests And Strategies For The Black Sea Region, Framework Analytical Review, Institute for Regional and International Relations, Sofia, 2006. http://www.harvard-bssp.org/static/files/122/BlackSeaFramework AnalyticalReview.pdf, (Erişim Tarihi: 18.09.2018).
• Türk Boğazları, TC Dışişleri Bakanlığı, http://www.mfa.gov.tr/turk-bogazlari.tr.mfa, (Erişim Tarihi: 06.04.2019).
• Türk Deniz Kuvvetleri Stratejisi, https://www.dzkk.tsk.tr/data/icerik/392/ DZKK_STRATEJI.pdf, (Erişim Tarihi: 21.09.2018).
• Türk Dil Kurumu Büyük Türkçe Sözlüğü, Coğrafya, http://www.tdk.gov.tr/ index.php?option=com_bts&arama=kelime&guid=TDK.GTS.5b952eb73b5c22.35010999, (Erişim Tarihi: 09.09.2018).
• Türk Dil Kurumu Büyük Türkçe Sözlüğü, Jeopolitik, http://www.tdk.gov.tr/ index.php?option=com_bts&arama=kelime&guid=TDK.GTS.5b953639bf4d28.04268177, (Erişim Tarihi: 09.09.2018).