Harp Ceridesine Göre 16’ncı Tümen’in Çanakkale Cephesi’nin Tahliyesi Sürecindeki Faaliyetleri

Yıl 2022, Cilt: 18 Sayı: 42, 479 - 508, 26.08.2022

Barış Borlat

https://doi.org/10.17752/guvenlikstrtj.1141348

Öz

Çanakkale muharebeleri 19 Şubat 1915 günü başlamış ve 9 Ocak 1916 günü sona ermiştir. Bu dönem kendi içerisinde boğaz muharebeleri ve kara muharebeleri olmak üzere iki bölümde incelenmektedir. Boğaz muharebeleri 19 Şubat 1915-18 Mart 1915 tarihleri arasında geçen dönemi, kara muharebeleri ise 25 Nisan 1915-9 Ocak 1916 tarihleri arasında geçen dönemi kapsamaktadır. İtilaf devletlerince muharebe sahasının tahliyesi ise iki ayrı dönemde gerçekleştirilmiştir. Arıburnu ve Anafarta bölgesi 20 Aralık 1915, Seddülbahir bölgesi ise 9 Ocak 1916 tarihinde tahliye edilerek Çanakkale muharebeleri sona ermiştir. 16’ncı Tümen, Adana-Mersin bölgesinde kurulmuş; seferberliğin ilanı ile birlikte önce İstanbul’a sonra Çanakkale Cephesi’ne sevk edilmiştir. Çanakkale Cephesi’nde ise muharebeler sonuna kadar Arıburnu bölgesinde Kanlısırt başta olmak üzere cephe sol kanadına yanaştırılmıştır. Ve cephenin en kritik muharebelerinde görev almıştır. Bu görevlerden sonuncusu ise cephenin tahliye süreci olmuştur. Öyle ki tarafların sonuç getirmez mevzi muharebeleri, Bulgaristan’ın savaşa katılması, Berlin yolunun açılması, kış şartların yaklaşması ve birçok etken İtilaf kuvvetleri nezdinde tahliyeyi zorunlu hale getirmiştir. Bu çalışmada, 16’ncı Tümen’in Çanakkale Cephesi’nin tahliyesi sürecindeki rolü incelenmeye çalışılmıştır. Bu çerçevede birliğin harp ceridesi ana kaynağı teşkil etmiş ve Kasım-Ocak 1916 döneminin tamamı incelenmiştir. Böylece günümüze değin tahliye konusunda devam eden Türk tarafının tahliyeyi bilip bilmediği, müdahale edebilme ihtimali gibi tartışmalı konulara askerî arşiv belgeleri ekseninde cevap aranmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

I. Dünya Savaşı, Çanakkale Cephesi, 16’ncı Tümen, Tahliye, Harp Ceridesi

Activities of the 16th Division during the Evacuation of the Çanakkale Front as per War Diaries

Öz

The Battle of Çanakkale commenced on February 19, 1915, and concluded on January 9, 1916. This period can be scrutinized by dividing it into two parts, i.e., naval battles and land battles. The former covers February 19, 1915 - March 18, 1915, while the latter covers April 25, 1915 - January 9, 1916. The evacuation of the battlefield was conducted in two phases by the Allies. Arıburnu and Anafarta area was evacuated on December 20, 1915, while Seddülbahir on January 9, 1916. These evacuations marked the end of the Çanakkale Battles. Founded in the Adana-Mersin district, the 16th Division was first sent to Istanbul and then to the Çanakkale Front after the declaration of mobilization. The division was positioned near the left flank of the front, especially Kanlısırt in the area of Arıburnu, until the end of the battles. Moreover, the division participated in major battles and military missions on the Çanakkale Front. Their last participation is in the evacuation of the front. The evacuation emerged as a compulsory action for the Allies because of many factors, such as endless and inconclusive trench warfare, the involvement of Bulgaria in the Great War, the functionalization of the Berlin Road, and the forthcoming winter conditions. This study aims to analyse the 16th Division’s role during the evacuation of the Çanakkale Front. Therefore, the basis for the study is constituted of war diaries of the division, and November-January 1916 period is examined. In addition, the study attempts to offer an answer to the long-debated discussions as per military documents on whether the Turkish side was aware of the evacuation and could interfere with it or not. 

Anahtar Kelimeler

First World War, Çanakkale Front, 16th Division, Evacuation, War Diary

Kaynakça

• Atabay Mithat (2015). “Çanakkale Savaşları’na Hava Şartlarının Etkisi”, 100. Yılında Çanakkale Savaşları Uluslararası Kongresi, Çanakkale-Türkiye (21-24 Mayıs 2015).
• Atabey Figen (2015). “İngiliz Savaş Konseyi’nin Çanakkale Stratejisi”, Çanakkale Muharebelerinin İdaresi Komutanlar ve Stratejiler, (Ed. Lokman Erdemir, Kürşat Solak), Çanakkale Valiliği Yayınları, Çanakkale.
• Çelebican Tahsin (1937). Çanakkale’de Nasıl Kazandık, Vakit Matbaası, İstanbul.
• Roux Charles (1926). Çanakkale Seferi, (Çev. Mehmet Nihat, Asım), İlhami Fevzi Matbaası, İstanbul.
• Yurttakal Ahmet (2020). Türk Kaynaklarına Göre Çanakkale Muharebeleri’nde Gelibolu Yarımadası’nın Tahliyesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.