The Role of the Organization of Turkic States in Ensuring the Cultural/Language Security of the Turkic Peoples/Turkic-Speaking People Living in the Arctic and Sub-Arctic Region

Yıl 2022, Türk Dünyası’nda Yeni Dönem: Türk Devletleri Teşkilatı, 181 - 216, 31.08.2022

Burcu Güçlü Akpınar

https://doi.org/10.17752/guvenlikstrtj.1114572

Öz

The Arctic and sub-Arctic region, which is within the Siberia region of Russia, is a region where Turkic peoples/Turkic-speaking peoples live. Turkic peoples/Turkic-speaking peoples living in this region are adversely affected by Russia’s cultural policies. For this reason, the problem of cultural security and language preservation arises. Today, with globalization, the possibilities offered by communication channels and the interaction provided by technological development have made the problem of keeping Turkic culture alive and language preservation in the Arctic and sub-Arctic more evident. For this reason, ensuring the cultural security of the Turkic peoples and Turkic language speakers living in the Arctic and sub-Arctic region, keeping the culture alive, and sustaining it requires some studies. The survival skills developed by the Turkic peoples against the harsh living conditions in this geography are of interest to the entire world culture. In this respect, the ancient Turkic culture and language, which is tried to be kept alive in Siberia has an important share in the cultural heritage of humanity. This study mentions that the sustainability of the culture and language of the Turkic-speaking peoples living in Siberia is under threat and points out the need for protection. It is thought that the Organization of Turkish States can take an active role in the international arena by obtaining the status of an observer member in the Arctic Council to ensure the cultural and linguistic security of the Turkish-speaking peoples living in both the Arctic and sub-Arctic regions.

Anahtar Kelimeler

Arctic Region, Siberian Turkic Peoples, Cultural Security, Language Preservation, Turkic Culture, Organization of Turkic States

Arktik ve Sub-Arktik Bölgede Yaşayan Türk Halklarının/Türkçe Konuşan Halkların Kültürel/Dil Güvenliğinin Sağlanmasında Türk Devletleri Teşkilatı’nın Rolü

Öz

Rusya’nın Sibirya bölgesi içinde kalan Arktik ve sub-Arktik bölge, Türk halklarının/ Türkçe konuşan halkların yaşadığı bir bölgedir. Bu bölgede yaşayan Türk halkları/Türkçe konuşan halklar Rusya’nın kültürel politikalarından olumsuz yönde etkilenmektedir. Bu nedenle kültürel güvenlik ve dilin korunması sorunsalı ortaya çıkmaktadır. Günümüzde küreselleşme ile birlikte iletişim kanallarının sunduğu imkânlar ve teknolojik gelişimin sağladığı etkileşim Arktik ve sub-Arktik’te Türk kültürünün yaşatılması ve dilinin korunması problemini daha belirgin hale getirmiştir. Bu yüzden Arktik ve sub-Arktik Bölge’de yaşayan Türkler ile Türkçe konuşan halkların kültürel güvenliğinin sağlanması, kültürün yaşatılması ve sürdürülmesi birtakım çalışmaları gerekli kılmaktadır. Türk halklarının bu coğrafyada oluşan zorlu yaşam koşullarına karşı geliştirdikleri hayatta kalma becerileri tüm dünya kültürünü ilgilendirmektedir. Bu bakımdan Sibirya’da yaşatılmaya çalışılan Türk kültürü ve dili insanlığın kültürel mirasında önemli bir paya sahiptir. Bu çalışma, Sibirya’da yaşayan Türkçe konuşan halkların kültür ve dilinin sürdürülebilirliğinin tehlike altında olduğuna değinmekte ve korunma ihtiyacından bahsetmektedir. Türk Devletleri Teşkilatı’nın hem Arktik hem de sub-Arktik bölgede yaşayan Türkçe konuşan halkların kültürel ve dil güvenliğinin sağlanması noktasında Arktik Konsey’de gözlemci üye statüsü alarak uluslararası arenada aktif bir rol alabileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Arktik Bölge, Sibirya Türk Halkları, Kültürel Güvenlik, Dilin Korunması, Türk Kültürü, Türk Devletleri Teşkilatı

Kaynakça

• BALZER, Marjorie Mandelstam (2010). “Indigenous Politics, Economics, and Ecological Change in Siberia”, Georgetown Journal of International Affairs, 11:1, 27-36.
• BURGESS, Michael (2009). “Between a Rock and a Hard Place: The Russian Federation in Comparative Perspective”, (ed.) Cameron Ross and Adrian Campbell, Federalism and Local Politics in Russia, Routledge, Oxon, 25-53.
• DAĞI, Zeynep (2002). Kimlik, Milliyetçilik ve Dış politika: Rusya’nın Dönüşümü, Boyut Kitapları, İstanbul.
• DOYTCHEVA, Milena (2009). Çokkültürlülük, İletişim Yayınları, İstanbul.
• DUGIN, Aleksandr (2010). Rus Jeopolitiği: Avrasyacı Yaklaşım, Çev. Vügar İmanov, Küre Yayınları, 7. Baskı, İstanbul.
• ERCİLASUN, Ahmet Bican (2016). Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi, Akçağ Yayınları, 17. Baskı, Ankara.
• FEDOTOVIÇ, Jelobstov F. (1992). “Saha Yeri ve Saha Türkleri”, Tarih Araştırmaları Dergisi, 16:27, 227-241.
• FOUCAULT, Michel (2015). Kelimeler ve Şeyler: İnsan Bilimlerinin Bir Arkeolojisi, Çev. Mehmet Ali Kılıçbay, İmge Kitapevi, 5. Baskı, Ankara.
• GEL'MAN, Vladimir (2009). “Leviathan’s return The policy of recentralization in contemporary Russia”, (ed.) Cameron Ross and Adrian Campbell, Federalism and Local Politics in Russia, Routledge, Oxon, 1-24.
• GÖKBURUN, İbrahim (2021). “Küresel ve Bölgesel Güçler Çağında Türk Dünyası Nüfusu”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 21:1, 1-33.
• HALE, Ken (1992). ‘On endangered languages and the safeguarding of diversity’, Ken Hale, Michael Krauss, Lucille J. Watahomigie, Akira Y. Yamamoto, Colette Craig, LaVerne Masayesva Jeanne and Nora C. England, “Endangered Languages”, Language, 68:1, 1.
• HARKNESS, James (2017). “Önsöz”, Michel Foucault, Bu Bir Pipo Değildir, Çev. Selahattin Hilav, Yapı Kredi Yayınları, 13. Baskı, İstanbul, 7-16.
• HEINEMANN-GRÜDER, Andreas (2009). “Federal Discourses, Minority Rights, and Conflict Transformation”, (Ed.) Cameron Ross and Adrian Campbell, Federalism and Local Politics in Russia, Routledge, Oxon, 54-81.
• HEINEMANN-GRÜDER, Andreas (2002). “Is Russia’s Federalism Sustainable?”, Perspectives on European Politics and Society, 3:1, 67-91.
• HORKHEIMER, Max, ADORNO, Theodor W. (2002). Dialectic of Enlightenment, (Ed.) Gunzelin Schmid Noeri, Translated by Edmund Jephcott, Stanford University Press, Stanford.
• HOSKING, Geoffrey (2011). Rusya ve Ruslar: Erken Dönemden 21. Yüzyıla, Çev. Kezban Acar, İletişim Yayınları, İstanbul.
• JAFAROV, Jived, (2018). “Language Safety in the Context of National Security”, Bulgarian Historical Review, 1:2, 206-213.
• JANHUNEN, Juha (2010). “North-East Asia”, (Ed.) Christopher Moseley, Atlas of the World’s Languages Danger, UNESCO Publishing, 3rd Edition, Paris, 48-58.
• KAGARLITSKY, Boris (2007). Çevrenin İmparatorluğu Rusya ve Dünya Sistemi, Çev. Esin Soğancılar, Phoenix Yayınevi, Ankara.
• KALKAVAN, Feryal (2004). “Rusya Federasyonu’nda Federalizm ve Ünitarizm Tartışmaları”, (Der.) Erhan Büyükakıncı, Değişen Dünyada Rusya ve Ukrayna, Phonix Yayınevi, Ankara, 3-22.
• KİLLİ, Gülsüm (2008). “Rusya Federasyonu Azınlık Politikasının Sibirya Türk Halklarının Dillerine Etkileri”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları, 9, 349-379.
• KOCATEPE, Ömer Faruk (2022). “Türk Cumhuriyetleri’nin Bölgesel Güvenlik Kaygıları Bağlamında Uluslararası Örgütlerle İş Birliği”, Türk Dünyası Araştırmaları, 130:257, 407-434.
• KUTLU, Mehmet, KUTLU, Leila (2020). “Berel’deki 11. Kurgan ve Pazırık Kültürü”, Sanat Tarihi Dergisi, Nisan|April, 29/1, 173-207.
• KWET, Michael (2019). “Digital colonialism: US empire and the new imperialism in the Global South”, Race & Class, 60:4, 3–26.
• KYMLICKA, Will (1998). Çok Kültürlü Yurttaşlık: Azınlık Haklarının Liberal Teorisi, Çev.Abdullah Yılmaz, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• LIOU, Shiau-shyang (2017). “Chinese Immigration to Russia and Its Non-traditional Security Impact”, East Asia, 34, 271–286.
• MOODY, Paul (2017). “U.S. Embassy Support for Hollywood’s Global Dominance: Cultural Imperialism Redux”, International Journal of Communication, 11, 2912–2925.
• ÖZCAN, Sevinç A. (2005). Bir Sovyet Mirası: Rus Azınlıklar, Küre Yayınları, İstanbul.
• PAKENDORF, Brigitte, NOVGORODOV, Innokentij (2009). “Loanwords in Sakha (Yakut), a Turkic language of Siberia” (ed.) Martin Haspelmath, Uri Tadmor, Loanwords in the World’s Languages: a Comparative Handbook, De Gruyter Mouton, Berlin, 496-524.
• POSTER, Mark (2008). “Global Media and Culture”, New Literary History, 39:3, 685-703.
• RADLOFF W (1956). Sibirya’dan I, Çev. Ahmet Temir, Maarif Basımevi, İstanbul.
• ROZHKOVA, Anna K., Irena V. Kochetkova (2020). “The Legal Issues of The Substantiation Of New Types Of National Security”, Law Enforcement Review, 4:2, 67–72.
• SABLIN Ivan & SAVELYEVA, Maria (2011). “Mapping Indigenous Siberia: Spatial Changes and Ethnic Realities, 1900–2010”, Settler Colonial Studies, 1:1, 77-110.
• TOPSAKAL, İlyas (2014). “An Analysis Of Studies On Siberian History, Culture, Archeology And Civilization”, Siberian Studies, 2:6. 1-22.
• TOPSAKAL, İlyas (2011). “Türk Tarihi Açısından Sibirya’nın Kısa Tarihi (Başlangıçtan XVI. yüzyıla kadar)”, Turkish Studies, 6:1, 1863-1883.
• ÜNAL, Fatih (2015). “Çarlık Döneminde Rusların Sibirya Araştırmaları”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8:41, 613-647.
• VERNADSKY, George (2011). Rusya Tarihi, Çev. Doğukan Mızrak, Egemen Ç. Mızrak, Selenge Yayınları, 2.Baskı, İstanbul.
• ZHEMUKHOV, Sufian, AKTÜRK, Şener (2015). “The Movement Toward a Monolingual Nation in Russia: The Language Policy in the Circassian Republics of the Northern Caucasus”, Journal of Caucasian Studies, 1:1, 33-67.
• АБДУЛЛАЕВ, сайяр габиб оглы; Кязимов, тофик гасанага оглы; Абасова, судаба ейбалы гызы (2019). “безопасность и тенденции развития языка в условиях глобализации”, безопасность информационных технологий, [s.l.], 26:2, 109-116.
• ВАХТИН, Николай (2016). .Языки Сибири И Севера Материалы к Учебнику, Нестор-история, Санкт-Петербург.
• ЖЕРНОСЕНКО, И.А, БАЛАКИНА Е.И. (2011). Культура Сибири и Алтая Монография, Издательство Жерносенко С.С., Барнаул.
• МАЛОЛЕТКО, А.М. (2012). .Древние Народы Сибири Этнический Состав По Данным Топонимики: Том Vı Раннее Заселение Северной Азии, Томский Университет, Томск.
• НАСИЛОВ, Дмитрий (2013). “Законодательная База Языковой Политики В Российской Федерации”, Tehlikedeki Diller Dergisi, 2:2, 25-47.
• НИКИТИН, Н. И. (1990). Освоение Сибири В Xvıı Веке Книга Для Учащихся Средних И Старших Классов, Просвещение, Москва.
• ПЕТРОВ, Александр А. (2018). “Долганский Язык” Tehlikedeki Diller Dergisi, 8:13, 43-57. “Arctic Council Observer Manual for Subsidiary Bodies”, Arctic Council, https://oaarchive.arctic-council.org/bitstream/handle/11374/939/EDOCS-3020-v1B-Observer-manual-with-addendum-finalized_Oct2016.pdf?sequence=13&isAllowed=y, erişim 13.06.2022.
• COFFEY, Luke. (2021). “Is there space for the Organization of Turkic States at the Arctic Council?”, Trtworld, https://www.trtworld.com/opinion/is-there-space-for-the-organization-of-turkic-states-at-the-arctic-council-52404, erişim 14.06.2022.
• COFFEY, Luke, and KOCHIS, Daniel. (2022). “Finland’s and Sweden’s NATO Accession Is in the National Interest and Should Receive Senate Support”, The Heritage Foundation, https://www.heritage.org/global-politics/report/finlands-and-swedens-nato-accession-the-national-interest-and-should-receive, erişim 15.06.2022.
• “Compilation of Observer Regular Reports 2019-2021”, Arctic Council, https://oaarchive.arctic-council.org/bitstream/handle/11374/2567/SAOIS203_2021_RVK-Virtual1_04_Observer-Regular-Reports-Compilation.pdf?sequence=5&isAllowed=y, erişim 02.08.2022.
• DEGAWAN, Minnie, “Indigenous languages: Knowledge and hope”, The UNESCO Courier, https://en.unesco.org/courier/2019-1/indigenous-languages-knowledge-and-hope#:~:text=For%20indigenous%20peoples%2C%20languages%20not,and%20aspirations%20of%20their%20youth, erişim 08.05.2022.
• DEVYATKIN, Pavel. (2020). “Vulnerable Communities: How has the COVID-19 Pandemic Affected Indigenous People in the Russian Arctic?”, https://www.thearcticinstitute.org/vulnerable-communities-covid-19-pandemic-indigenous-people-russian-arctic/ (Erişim Tarihi: 28.04.2022)
• Diplomatiya Aləmi World of Diplomacy, Journal of the Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Azerbaijan, 56/2020 Special Edition, https://www.turkkon.org/assets/pdf/yayinlar/azerbaycan-cumhuriyeti-disisleri-bakanliginin-yayini-diplomasi-dunyasi-dergisi-turk-konseyi-ozel-sayisi-12-tr.pdf, erişim 27.04.2022.
• HABOUD, Marleen interview with KUNTZ, Lucía Iglesias, (2009) “An Epidemic is Threatening Indigenous Languages” The UNESCO Courier- Special edition, https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000185904, erişim 08.05.2022.
• HENNIDA, Citra, ISNAINI, Santi, KINASIH Sri Endah. (2018). “Globalization and Indigenous People Adaptation: Sasi as Social Institution in Maluku”, In Proceedings of the 4th International Conference on Contemporary Social and Political Affairs,96-100, https://www.scitepress.org/Papers/2018/88173/88173.pdf, erişim 10.06.2022.
• HERMAN, Arthur. (2022). “Sweden and Finland Will Help NATO Counter Russia in the Arctic”, The Wall Street Journal, https://www.wsj.com/articles/sweden-and-finland-will-help-nato-confront-russia-in-the-arctic-ice-submarine-nuclear-11654786841, erişim 15.06.2022.
• https://arctic-council.org, erişim 02.08.2022.
• https://itchf.org/haqqimizda/, erişim 27.04.2022.
• https://turk-pa.org/tr/content/about_turkpa/activities, erişim 27.04.2022.
• https://www.arctic-council.org/about/observers/, erişim 16.06.2022.
• https://www.un.org/development/desa/indigenouspeoples/mandated-areas1/environment.html#:~:text=Multiple%20threats%20and%20obstacles%20hinder,the%20rights%20to%20legal%20recognition%2C, erişim 10.06.2022.
• JEREZ, Mirian Masaquiza. (2021). “Challenges and Opportunities for Indigenous Peoples’ Sustainability”, Decade of Action Policy Brief No. 101, https://www.un.org/development/desa/dspd/wp-content/uploads/sites/22/2021/04/PB_101.pdf, erişim 11.06.2022.
• “Joint Statement on Arctic Council Cooperation Following Russia’s Invasion of Ukraine”, https://www.state.gov/joint-statement-on-arctic-council-cooperation-following-russias-invasion-of-ukraine/, erişim 13.06.2022.
• “Joint Statement on Limited Resumption of Arctic Council Cooperation”, https://www.state.gov/joint-statement-on-limited-resumption-of-arctic-council-cooperation/, erişim 13.06.2022.
• KASSEINOV, Dusen. (2019). “The Importance of Turksoy on the 10th Anniversary of The Nakhchivan Agreement”, (ed.) Ceyhun Şahverdiyev, Cavid Veliyev, Turkic Council: 10th Anniversary of the Nakhchivan Agreement, Baku, https://www.turkkon.org/assets/pdf/yayinlar/ozel-yayin-turk-konseyi-nahcivan-anlasmasinin-10-yil-donumu-11-tr.pdf, erişim 26.04.2022.
• KRUPNIK, Igor. (2014). “The Cultural Icescapes of the Arctic”, https://ocean.si.edu/ecosystems/poles/cultural-icescapes-arctic, erişim 28.04.2022.
• KYDYRALI, Darkhan. (2016). “Message From The President”, (ed.) Süer Eker, Ülkü Çelik Şavk, Tehlikedeki Türk Dilleri II A: Örnek Çalışmalar, Cilt 2, Uluslararası Türk Akademisi& Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi, Astana, http://www.ayu.edu.tr/static/kitaplar/TTD_cilt_2.pdf, erişim 13.06.2022.
• KYDYRALI, Darkhan, (2019), “Ten Years of the Turkic Academy: Activities, Achievements And Lessons”, (ed.) Ceyhun Şahverdiyev, Cavid Veliyev, Turkic Council: 10th Anniversary of the Nakhchivan Agreement” Baku, https://www.turkkon.org/assets/pdf/yayinlar/ozel-yayin-turk-konseyi-nahcivan-anlasmasinin-10-yil-donumu-11-tr.pdf, erişim 26.04.2022.
• LEMPRIERE, Molly. (2018). “Siberia: will the once-frozen wilderness give up its riches?” https://www.mining-technology.com/analysis/siberia-will-frozen-wilderness-give-riches/#:~:text=%E2%80%9CThe%20Siberian%20region%20is%20rich,Krasnoyarsk%20Krai%20and%20Irkutsk%20Oblast.%E2%80%9D, erişim 07.05.2022.
• “Organizasyon Tarihçesi”, https://www.turkkon.org/tr/organizasyon-tarihcesi, erişim 26.04.2022.
• “Protecting Languages, Preserving Cultures”, https://www.un.org/en/desa/protecting-languages-preserving-cultures-0, erişim 08.05.2022.
• RIDGWELL, Henry. (2022). “'Power of Siberia 2' Pipeline Could See Europe, China Compete for Russian Gas”, Voanews, https://www.voanews.com/a/power-of-siberia-2-pipeline-could-see-europe-china-compete-for-russian-gas-/6402242.html, erişim 07.05.2022.
• SCHEPP, Matthias. (2011). “Change in Russia's Far East: China's Growing Interests in Siberia”, çev Christopher Sultan, Spiegel, https://www.spiegel.de/international/world/change-in-russia-s-far-east-china-s-growing-interests-in-siberia-a-761033.html, erişim 07.05.2022.
• SOLASH, Richard. (2010). “Silent Extinction: Language Loss Reaches Crisis Levels”, Rferl, https://www.rferl.org/a/Silent_Extinction_Language_Loss_Reaches_Crisis_Levels/1963070.html, erişim 07.05.2022.
• “Türk Akademisi”, https://www.turkkon.org/tr/iliskili-kurumlar/turk-akademisi_1, erişim, 26.04.2022.
• “Türk Devletleri Teşkilatı Sekizinci Zirve Bildirisi”, https://tccb.gov.tr/assets/dosya/2021-11-12-turkkonseyi-bildiri.pdf, erişim 16.06.2022.
• “Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi’nin Kurulmasına dair Nahçıvan Anlaşması”, https://www.turkkon.org/assets/pdf/temel_belgeler/Nahcivan_Anlasmasi_Turkce_20140417_193951.pdf, erişim 26.04.2022.
• “Türk Dünyası 2040 Vizyonu”, https://www.turkkon.org/assets/pdf/haberler/turk-dunyasi-2040-vizyonu-2396-98.pdf, erişim 13.06.2022.
• UN Economic and Social Council, (2016) “Indigenous languages: preservation and revitalization (articles 13, 14 and 16 of the United Nations Declaration on the Rights of Indigenous Peoples)”, Permanent Forum on Indigenous Issues Fifteenth session, New York, https://documents-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/N16/055/48/PDF/N1605548.pdf?OpenElement, erişim 08.05.2022.
• “О компании Сила Сибири”, https://tomsk-tr.gazprom.ru/about/sila-sibiri/, erişim 07.05.2022.
• “Постановление Правительства Российской Федерации от 20.11.2021 г. № 1981, Постановление Правительства Российской Федерации от 16.11.2019 г. № 1462, Постановление Правительства Российской Федерации от 05.05.2018 г. № 558…etc.” http://government.ru/docs/all/, erişim 08.04.2022.
• Прина, Федерика. (2014). “Защита прав меньшинств и коренных народов Российской Федерации: проблемы и решения для будущего”, Группа по правам меньшинств Европы, https://minorityrights.org/wp-content/uploads/2014/11/mrg-protecting-rights-minorities-indigenous-peoples-russian-federation-RU.pdf, erişim 05.08.2022.
• “Российская Федерация Федеральный Закон О Гарантиях Прав Коренных Малочисленных Народов Российской Федерации, 30 апреля 1999 года № 82-ФЗ”, http://pravo.gov.ru/proxy/ips/?docbody=&nd=102059473, erişim 02.05.2022.
• “Российская Федерация Федеральный Закон о Государственной Поддержке Предпринимательской Деятельности в Арктической Зоне Российской Федерации, от 13.07.2020 № 193-ФЗ (последняя редакция)”, http://kremlin.ru/acts/bank/45677, erişim 06.05.2022.
• “Российская Федерация Федеральный Закон О Государственном Языке Российской Федерации”, http://pravo.gov.ru/proxy/ips/?docbody=&nd=102092715, erişim 05.05.2022.
• “Росстат озвучил первые итоги переписи”, https://rosstat.gov.ru/folder/313/document/160796, erişim 29.04.2022.
• “Стандарт Ответственности Резидентов Арктической Зоны Рф Сохранит Традиционный Уклад Жизни КМНС”, https://iltumen.ru/news/19249, erişim 06.05.2022.
• “Указ Президента Российской Федерации от 02.07.2021 г. № 400, О Стратегии национальной безопасности Российской Федерации”, http://kremlin.ru/acts/bank/47046/page/5, erişim 13.04.2022.
• “Указ Президента Российской Федерации от 02.05.2014 г. № 296”, http://static.kremlin.ru/media/acts/files/0001201405050030.pdf, erişim 07.05.2022.
• “Указ Президента Российской Федерации от 13.05.2000 N 849 "О полномочном представителе Президента Российской Федерации в федеральном округе", http://sfo.gov.ru/polpred/polpred/doc5/, erişim 08.04.2022.