PIERRE BOURDIEU'NÜN SOSYOLOJİSİNDE BEDEN, CİNSİYET VE CİNSELLİK

Yıl 2020, Sayı: 1, 119 - 136, 20.09.2020

Murat Arpacı

Öz

Bu çalışma Pierre Bourdieu’nün sosyolojinde beden, cinsiyet ve cinsellik kavramlarının yerini tartışmaktadır. Bourdieu’nün sosyolojisinde bedenin yeri, sınıfsal konumların bedensel algı ve pratiklere işlenmesi olarak çerçevelendirilebilir. Bireylerin gündelik hayatta başvurduğu zihinsel şemalar, sınıf kültürünün eylemleri yapılandırmasıyla oluşan yatkınlıklar, tercihler ve beğeniler bedenlerde cisimleşirler. Bu bağlamda Bourdieu’nün sosyolojisinde beden, toplumsal yapıları okuyabileceğimiz en önemli yüzeydir. Beden sosyolojisine Bourdieu’nün bir başka teorik katkısı bu literatürdeki kültür ve iktidar odaklı teorik hatları birleştirmiş olmasından gelmektedir. Sınıf kültürü ile bireysel yatkınlıklar arasındaki ilişkileri çözümleyen Bourdieu, bedenin kültürel kodlarının oluşmasında sınıf temelli tahakkümün rolüne dikkat çekmiştir. Onun teorisi sınıf eşitsizliklerini beden üzerinden sosyolojinin gündemine tekrar getirme perspektifine yaslanmaktadır. Nitekim Bourdieu, sosyoloji tarihine özgün katkıları olarak değerlendirilen habitus, eril tahakküm, kültürel sermaye ve sembolik şiddet gibi kavramlarını kültür ve iktidar arasındaki ilişki üzerinden teorileştirmiştir. Bu üç teorik kavramın en önemli ortak özelliği beden üzerinde işleyen tahakkümü göstermeleridir. Bedene işleyen sınıf temelli tahakküm, cinsiyet ve cinsellik alanını da yapılandırır. Bu bağlamda cinsiyet normlarının ve cinsel farkın inşası ve cinsellik alanı, bedenselleşmiş toplumsal ayrımların izlerini taşırlar.

Anahtar Kelimeler

Pierre Bourdieu, Habitus, Beden, Cinsiyet, Cinsellik, Eril Tahakküm, Sembolik Şiddet

Kaynakça

• Aristoteles.(1997). Nikomakhos’a Etik. (Çev. Saffet Babür). Ankara: Ayraç Yayınevi.
• Bardall, G.S. (2018). Violence, Politics, and Gender. Contentious Politics and Political Violence. Oxford Research Encyclopedia of Politics. New York: Oxford University Press. (s.1-23).
• Bourdieu, P. (1995). Pratik Nedenler: Eylem Kuramı Üzerine. (Çev. Hülya Tufan). İstanbul: Kesit Yayıncılık.
• Bourdieu, P. (1997). Toplumbilim Sorunları. (Çev. Işık Ergüden). İstanbul: Kesit Yayıncılık.
• Bourdieu, P. (2009). Bekârlar Balosu. (Çev. Çağrı Eroğlu). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Bourdieu, P. & Passeron, J.C. (2014a). Varisler: Öğrenciler ve Kültür. (Çev. Levent Ünsaldı-Aslı Sümer). Ankara: Heretik Yayıncılık.
• Bourdieu, P. & Chartier, R. (2014b). Sosyolog ve Tarihçi. (Çev. Zuhal Karaca). İstanbul: Açılım Kitap Yayınları.
• Bourdieu, P. & Wacquant, L. (2014c). Düşünümsel Bir Antropoloji İçin Cevaplar. (Çev. Nazlı Ökten). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bourdieu, P. (2015a). Ayrım: Beğeni Yargısının Toplumsal Eleştirisi. (Çev. Derya Fırat Şannan-Ayşe Günce Berkkurt). Ankara: Heretik Yayıncılık.
• Bourdieu, P. (2015b). Devlet Üzerine: Collège de France Dersleri (1989-1992). (Çev. Aslı Sümer). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bourdieu, P. & Passeron, J.C. (2015c). Yeniden Üretim: Eğitim Sistemine İlişkin Bir Teorinin İlkeleri. (Çev. Aslı Sümer-Levent Ünsaldı-Özlem Akkaya). Ankara: Heretik Yayıncılık.
• Bourdieu, P. (2018a). Bir Pratik Teorisi İçin Taslak: Kabiliye Üzerine Üç Etnoloji Çalışması. (Çev. Nazlı Ökten). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Bourdieu, P. (2018b). Eril Tahakküm. (Çev. Bediz Yılmaz). İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Calhoun, C. (2014). Bourdieu Sosyolojisinin Ana Hatları. (Çev. Güney Çeğin.). Ocak ve Zanaat: Pierre Bourdieu Derlemesi. (Der. Güney Çeğin-Emrah Göker-Alim Arlı-Ümit Tatlıcan). İstanbul: İletişim Yayınları. (s.77-130).
• Connell, C. & Mears, A. (2018). Bourdieu and the Body. The Oxford Handbook of Pierre Bourdieu. (Ed. Thomas Medvetz -Jeffrey J. Sallaz). New York: Oxford University Press. (s.561-576).
• Elias, N. (2002). Uygarlık Süreci: Cilt 1. (Çev. Ender Ateşman). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Foucault, M. (1992). Hapishanenin Doğuşu. (Çev. Mehmet Ali Kılıçbay). Ankara: İmge Yayınları.
• Foucault, M. (2003). İktidarın Gözü. (Çev. Işık Ergüden). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2007). Cinselliğin Tarihi. (Çev. Hülya Uğur Tanrıöver). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Göker, E. (2014). Ekonomik İndirgemeci mi Dediniz? Ocak ve Zanaat: Pierre Bourdieu Derlemesi. (Der. Güney Çeğin-Emrah Göker-Alim Arlı-Ümit Tatlıcan). İstanbul: İletişim Yayınları. (s.277-302).
• Inglis, T. (1997). Foucault, Bourdieu and the Field of Irish Sexuality. Irish Journal of Sociology. Vol. 7. (s.5-28).
• Köse, H. (2016). Bourdieu Düşüncesinde Tahakküm-İtaat İlişkisi ve Sosyo-Politik Beden. İlef Dergisi. Sayı: 3(2). (s.173-199).
• Martin, J.L. & George, M. (2006). Theories of Sexual Stratification: Toward an Analytics of the Sexual Field and a Theory of Sexual Capital. Sociological Theory. Vol. 24:2. (s.107-132).
• Mauss, M. (2005). Sosyoloji ve Antropoloji. (Çev. Özcan Doğan). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Rodrigo, P. (2011). The Dynamic of Hexis in Aristotle's Philosophy. Journal of the British Society for Phenomenology. Vol. 42:1. (s.6-17).
• Swartz, D. (2011). Kültür ve İktidar: Pierre Bourdieu’nün Sosyolojisi, (Çeviren: Elçin Gen) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Thorpe, H. (2009). Bourdieu, Feminism and Female Physical Culture: Gender Reflexivity and the Habitus-Field Complex. Sociology of Sport Journal. Vol. 26. (s.491-516).
• Weininger, E. (2002). Pierre Bourdieu on Social Class and Symbolic Violence. Alternative. Foundations of. Class Analysis (Ed. Erik Olin Wright). Cambridge: Cambridge University Press. s.(119-171).