HUKUK VE RİTÜEL: TARİHSEL, TOPLUMSAL VE POLİTİK PERSPEKTİFLERDEN HUKUKUN RİTÜEL VE SEMBOLLER ÜZERİNDEN ANLAMLANDIRILMASI

Yıl 2024, , 58 - 88, 31.12.2024

Şefik Taylan Akman

https://doi.org/10.32957/hacettepehdf.1558376

Öz

Bu çalışma kapsamında bir üst kavram olarak ritüelin ve onunla ilişkilendirilebilecek geniş bir sembolizmin, günümüz hukuk düzenleri ile yargılama süreçleri içindeki anlam ve işlevleri meselesine odaklanılacaktır. Hukukla arasındaki ilişkinin bütün boyutlarıyla ortaya konabilmesi için öncelikle ritüelin tarihsel gelişim ve dönüşüm süreci toplumsal ve politik yapılarla bağlantıları ekseninde incelenecektir. Ritüel ve onunla ilişkili semboller sistemi iktidar, otorite, toplumsal ilişkiler, toplumsal normlar, itaat ve meşruiyet gibi kavramlar bağlamında değerlendirilecektir. Dolayısıyla ritüelin doğuş ve kökeni ile eski toplumlardaki dinsel ve büyüsel işlevi gibi konular büyük oranda kapsam dışında tutulacaktır. Konunun modern toplum, devlet ve hukuk düzenlerindeki yansımaları tartışılacaktır. Bu bağlamda belli sembol, tören veya tekrarlanan davranış kalıpları çerçevesinde beliren seküler nitelikteki ritüeller ile onların sembolizmi esas alınacaktır. Ritüel ve sembollerin, soyut normlardan oluşan hukuk düzenini nasıl somutlaştırıp sıradan yurttaşlar nezdinde görülür ve hissedilir hale getirdiği yargılama aşamaları kapsamında sorgulanacaktır. Yargılama süreçleri ve öznelerinden mekanlarına kadar ritüel ve sembollerin hukuk uygulamasının bütününe nasıl yayıldığı ve sıradan insanlar üzerinde ne gibi etkiler gösterdiği ortaya konmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ritüel ve semboller, Hukuki ritüel ve semboller, Ritüelin hukuksal, toplumsal ve politik işlevi, Yargılama mekânları, süreçleri ve özneleri, Hukuk antropolojisi

Kaynakça

• Abeles M, Devletin Antropolojisi (Nazlı Ökten tr, Dipnot 2012)
• Akman ŞT, ‘Türk Tarih Tezi Bağlamında Erken Cumhuriyet Dönemi Resmî Tarih Yazımının İdeolojik ve Politik Karakteri’ (2011) 1 Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi 80-109
• ——, Hukuk ve Politika İlişkisi: Hukukun Ekonomi Politik Analizi ve Liberal Hukuk Düzeninin Eleştirisi (İmge Kitabevi 2016)
• Allen J, ‘A Theory of Adjudication: Law as Magic’ (2007) 41 Suffolk University Law Review 773-832
• Althusser L, İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtlaı (Alp Tümertekin tr, İthaki 2003)
• ——, Yeniden-Üretim Üzerine (A. Işık Ergüden tr, İthaki 2005)
• Benda-Beckmann K von and Pirie F, ‘Introduction’ in Keebet von Benda-Beckmann and Fernanda Pirie (eds), Order and Disorder (Berghahn Books 2007)
• Bourdieu P, ‘The Force of Law: Toward a Sociology of the Juridical Field Essay’ (1987) 38 Hastings Law Journal 805-853 ——, Devlet Üzerine College de France Dersleri (1989-1992) (Aslı Sümer tr, İletişim 2015)
• Cappel AJ, ‘Bringing Cultural Practice into Law: Ritual and Social Norms Jurisprudence’ (2002) 43 Santa Clara Law Review 389-494
• Chase OG, Law, Culture, and Ritual : Disputing Systems in Cross-Cultural Context (New York University 2007)
• Cohen R, ‘Devletin Kökenleri Yeniden Değerlendirme’ in Henri JM Claessen and Peter Skalnik (eds), Erken Devlet (Alaeddin Şenel tr, İmge Kitabevi 1993)
• Daly E, ‘Ritual and Symbolic Power in Rousseau’s Constitutional Thought’ (2016) 12 Law, Culture and the Humanities 620-646
• Dayan C, The Law is a White Dog : How Legal Rituals Make and Unmake Persons (Princeton University 2017)
• Douglas M, Purity and Danger: An Analysis of Concepts of Pollution and Taboo (Ark edition, Routledge 1984)
• Durkheim E, The Elementary Forms of Religious Life (Karen E Fields tr, The Free 1995)
• Evans D, ‘Theatre of Deferral: The Image of the Law and the Architecture of the Inns of Court’ (1999) 10 Law and Critique 1-26
• Fitzpatrick P, The Mythology of Modern Law (Routledge 1992)
• Frank J, Law and the Modern Mind (Routledge 2017)
• Gelinas F and others, ‘Architecture, Rituals, and Norms in Civil Procedure’ (2015) 32 Windsor Yearbook of Access to Justice 213-234
• Habermas J, Kamusallığın Yapısal Dönüşümü (Tanıl Bora and Mithat Sancar trs, İletişim 1997)
• Hahn J, The Sacraments of the Law and the Law of the Sacraments (Cambridge University 2023)
• Haldar P, ‘In and out of Court: On Topographies of Law and the Architecture of Court Buildings (A Study of the Supreme Court of the State of Israel)’ (1994) 7 International Journal for the Semiotics of Law 185-200
• Harris P, Black Rage Confronts the Law (New York University 1997)
• Hatipoğlu Aydın D, ‘Mimarlık ve Hukuk İlişkisi Bağlamında Ankara Adliyesi Balgat Ek Hizmet Binası Üzerine Notlar’ (2020) 78 Ankara Barosu Dergisi 135-172
• Hay D, ‘Property, Authority and the Criminal Law’ in Douglas Hay and others (eds), Albion’s Fatal Tree: Crime and Society in Eighteenth-Century England (Pantheon Books 1975)
• Jung H, ‘Rituals Forever?’ (2010) 18 European Journal of Crime, Criminal Law and Criminal Justice 67-72
• Just P, ‘Law, Ritual and Order’ in Keebet von Benda-Beckmann and Fernanda Pirie (eds), Order and Disorder (Berghahn Books 2007)
• Kalaycı H, ‘Bayrak, Milliyetçilik, Kutsallık ve Postmodern Durum’ (1998) 105-106 Birikim Dergisi 159-169
• Kayhan F, ‘Yargısal Mekân Politikalarının Yargı İşlevine Etkileri’, Ankara Barosu Hukuk Kurultayı 2006 - Cilt IV - 03-07 Ocak 2006 (Ankara Barosu 2006)
• Kertzer DI, Ritual, Politics, and Power (Reprint edition, Yale University 1989)
• Larking E, ‘Human Rights Rituals: Masking Neoliberalism and Inequality, and Marginalizing Alternative World Views’ (2017) 32 Canadian Journal of Law & Society 1-18
• Miller GP, ‘The Legal Function of Ritual’ (2005) 80 Chicago-Kent Law Review 1181-1234
• Moore SF, ‘Epilogue: Uncertainties in Situations, Indeterminacies in Culture’ in Sally Falk Moore and Barbara G Myerhoff (eds), Symbol and Politics in Communal Ideology - Cases and Questions (Cornell University 1975)
• ——, ‘Selection for Failure in a Small Social Field: Ritual Concord and Fraternal Strife among the Chagga, Kilimanjaro, 1968-1969’ in Sally Falk Moore and Barbara G Myerhoff (eds), Symbol and Politics in Communal Ideology - Cases and Questions (Cornell University 1975)
• O’Donnell G, ‘Bürokratik-Otoriter Devlet Yapısındaki Gerilimler ve Demokrasi Sorunu’ in Ragıp Zarakolu (ed), Latin Amerika’da Militarizm, Devlet ve Demokrasi Dosyası (Ender Ateşman tr, Alan 1985)
• Pyle RC, ‘Law, Ritual and Language’ (1984) 8 ALSA Forum 381-392
• Smith AD, Milliyetçilik ve Modernizm (Fahri Bakırcı tr, Fol 2022)
• Tiersma PM, ‘Rites of Passage: Legal Ritual in Roman Law and Anthropological Analogues’ (1988) 9 The Journal of Legal History 3-25
• Toren C, ‘Ritual, Rule and Cognitive Scheme’ (1995) 6 Journal of Contemporary Legal Issues 521-534
• Turkle SR, ‘Symbol and Festival in the French Student Uprising (May-June 1968)’ in Sally Falk Moore and Barbara G Myerhoff (eds), Symbol and Politics in Communal Ideology - Cases and Questions (Cornell University 1975)
• Turner V, The Forest of Symbols: Aspects of Ndembu Ritual (Sixth press, Cornell University 1982)
• Weber M, Economy and Society: An Outline of Interpretative Sociology (Guenther Roth and Claus Wittich eds, Ephraim Fischoff tr, University of California 1978)
• Weyrauch WO, ‘Law as Mask - Legal Ritual and Relevance’ (1978) 66 California Law Review 699-726
• Winn PA, ‘Legal Ritual’ (1991) 2 Law and Critique 207-232