1982 Anayasasında Başbakan

Yıl 2013, Cilt: 3 Sayı: 2, 75 - 90, 01.12.2013

Fatih Özkul

Öz

Bu çalışmanın konusunu, 1982 Anayasasının hükümleri ışığında başbakanlık makamının incelenmesi oluşturmaktadır. Anayasamız yürütme organı içerisinde Cumhurbaşkanını güçlendirmeye çalışmış olsa da, Başbakana da çok önemli görevler ve sorumluluklar yüklemiştir. Siyasal tarihimize baktığımızda, özellikle koalisyon hükümetlerinin görevde olmadıkları zamanlarda, Başbakanların sistem içerisindeki ağırlıklarının daha da arttığı görülmektedir. Çalışma, Başbakanın göreve atanması, görev ve yetkileri, görevinin sona ermesi, sorumluluğu ve başbakana vekâlet şeklinde beş ana bölümden oluşmaktadır. Konular genel hatlarıyla incelenmiş ve gerekli görüldüğü oranda tarihsel örnekler üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

1982 Anayasasında başbakan, Türkiye’de başbakanlık makamı, 1982 Anayasasında başbakanın görev ve yetkileri, Türkiye’de hükümet sistemi, Türkiye’de parlamenter sistem

THE PRIME MINISTER IN THE 1982 CONSTITUTION

Öz

The subject of this study is to examine the prime minister of Turkey under the light of the provisions of the 1982 Constitution. Even though the 1982 Constitution aimed to strenghten the President of the Republic, it also gives very important duties and responsibilities to the Prime Minister. As we look our political history, we can see the expandation of the Prime Minister’s significance in the system, especially in the lack of coalition government. This article consists of five main parts as the appointment, duties and authority, termination of the duty, responsibility and the representation of the prime minister. The topics are examined in general terms and historical examples are emphasised when necessary

Anahtar Kelimeler

The prime minister in the 1982 Constitution, prime ministry in Turkey, duties and the responsibilities of the prime minister in the 1982 Constitution, governmental system in Turkey, parliamentary system in Turkey

Kaynakça

• AKIN, Rıdvan, Gazi’den Günümüze Cumhurbaşkanlığı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2009.
• AKŞİN, Sina, Kısa Türkiye Tarihi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2008.
• ARCAYÜREK, Cüneyt, Çankaya Gelenler Gidenler, Detay Yayıncılık, İstanbul, 2007.
• ARMAĞAN, Servet, 1961 Anayasası ve Bakanlar Kurulu, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1978.
• GÖZLER, Kemal, İdare Hukuku, Cilt:1-2, Ekin Yayınevi,
• ARMAĞAN, Servet, Türk Esas Teşkilat Hukuku, I. Kitap, Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1979.
• ARSLAN, Çetin, Yüce Divan Olarak Anayasa Mahkemesi, Nobel Yayınları, Ankara, 1999.
• ARSLAN, Çetin, “Yasama Dokunulmazlığının Zamanaşımına Etkisi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt:57, Sayı:1, Ankara, 2008,
• ARSLAN, Süleyman, Bakanlar Kurulunun İktisadi ve Mali
• GÜNDAY, Metin, İdare Hukuku, İmaj Yayınları, Ankara, 1997.
• GÖZÜBÜYÜK, Şeref, Yönetim Hukuku, Turhan Kitabevi,
• Alandaki Görev ve Yetkileri, Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Yayınları, Yayın No:204, Ankara, 1982.
• ATAR, Yavuz, Türk Anayasa Hukuku, Mimoza Yayınları, Konya, 2000.
• ATAR, Yavuz, Türk Anayasa Hukuku, Mimoza Yayınları, Konya, 2007.
• ATAY, Ender E., İdare Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara, 2006.
• BALTA, Tahsin. B., Türkiye’de Yürütme Kudreti, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara, 1960.
• BİLİR, Faruk, Türkiye’de Milletvekilliği ve Milletvekilliğinin Sona Ermesi, Nobel Yayınları, Ankara, 2001.
• BİLİR, Faruk, “Başbakanın Hukuki Durumu ve Başbakana Vekâlet” Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 20. Yıl Armağanı, Cilt:2, Sayı:1-2, Konya, 2003.
• ÇAĞAN, Nami, “Anayasa Çerçevesinde Kamu Maliyesinin Kontrolü”, Anayasa Yargısı Cilt:2, Anayasa Mahkemesi Yayınları, Ankara, 1986.
• DURAN, Lütfi, İdare Hukuku Ders Notları, Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1982 .
• DURAN, Lütfi, “Cumhurbaşkanı Ne Yapabilirdi?”, 20 Nisan 1989 tarihli Cumhuriyet Gazetesi.
• DURAN, Lütfi, “Türkiye’de Planlamanın Hukuki Rejimi”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt:8, Sayı:3, Türkiye Ortadoğu ve Amme İdaresi Enstitüsü Yayınları, Ankara, 1975.
• ERDOĞAN, Mustafa, “Başbakanlık Hükümeti mi?”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Cilt:44, Sayı:3, Ankara, 1989.
• ERDOĞAN, Mustafa, Rejim Sorunu, Vadi Yayınları, Ankara, 1997.
• ERDOĞAN, Mustafa, Anayasa ve Özgürlük, Yetkin Yayınları, Ankara, 2002.
• FEYZİOĞLU, Metin, Meclis Soruşturması, Savaş Yayınevi, Ankara, 2006.
• GÖZLER, Kemal, Türk Anayasa Hukuku, Ekin Kitabevi Yayınları, Ankara, 2000.
• GÖZLER, Kemal, Devlet Başkanları, Ekin Kitabevi Yayınları, Bursa, 2001. Bursa, 2003.
• GÖZLER, Kemal, İdare Hukuku Dersleri, Ekin Kitabevi Yayınları, Bursa, 2004.
• GÖZLER, Kemal, İdare Hukukuna Giriş, Ekin Kitabevi Yayınları, Bursa, 2008. Ankara, 1998.
• GÖZÜBÜYÜK, Şeref, Anayasa Hukuku, Turhan Kitabevi, Ankara, 1999.
• İBA, Şeref, Parlamenter Denetim Yolları Etkinliği ve Susurluk Örneği, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1997.
• İBA, Şeref, “Parlamento Hukukunda Obstrüksiyon ve Giyotin Kavramları”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt:52, Sayı:1, Ankara, 2003.
• İBA, Şeref, Parlamento Hukuku, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul 2010.
• İZGİ, Ömer / GÖREN, Zafer, Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Yorumu, Türkiye Büyük Millet Meclisi Basımevi, Ankara, 2002.
• KAPICI, Ferhat, Meclis Soruşturması, Adil Yayınevi, Ankara 2001.
• KERSE, Ahmet, Türkiye’de 1961 Anayasasına Göre Cumhurbaşkanı, Sümer Matbaası, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, 1973.
• KUZU, Burhan, “Parlamenter Rejimde Devlet Başkanının Konumu”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt:53, Sayı:1-4, 1988-1990.
• NEZİROĞLU, İrfan, Türk Parlamento Hukukunun Temel Kavramları, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2008.
• ONAR, Erdal, “Türkiye Büyük Millet Meclisinin Denetim İşlevi”, TBMM ve Milli Egemenlik, 6. Milli Egemenlik Sempozyumu, Ankara, 22 Nisan 1990.
• ONAR, Erdal, “1982 Anayasasında Milletvekilliği’nin Düşmesi”, Anayasa Yargısı, Cilt:14, Anayasa Mahkemesi Yayınları, Ankara, 1997.
• ONAR, Erdal / KONTACI, Ersoy, “Bakanların Bireysel Siyasal Sorumluluğuna Eleştirel Bir Bakış”, Zabunoğlu Armağanı, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara, 2011.
• OKŞAR, Mustafa, 1982 Anayasası Çerçevesinde Bakanlar Kurulu, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2012.
• ÖZBUDUN, Ergun, Anayasa Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara, 2010.
• ÖZDEMİR, Hikmet, Atatürk’ten Günümüze Cumhurbaşkanı Seçimleri, Remzi Kitabevi, İstanbul 2007.
• ÖZER, Attila, Batı Demokrasilerinde ve Türkiye’de Hükümetin Kuruluş Yöntemleri, Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Yayınları, 1981.
• ÖZTÜRK, Namık K., Cumhurbaşkanı ve Parlamenter Sistem, Atilla Yayınları, Ankara, 1999.
• SOYSAL, Mümtaz, 100 Soruda Anayasanın Anlamı, Gerçek Yayınevi, İstanbul, 1987.
• TİRYAKİOĞLU, Bilgin, “1982 Anayasasında Milletvekilliği Vatandaşlık İlişkisi” (Merve Safa Kavakçı Olayı)”, Faruk Erem Armağanı, Türkiye Barolar Birliği Yayınları, Ankara, 1999.
• TURHAN, Mehmet, Siyaset ve Anayasa, Gündoğan Yayınları, Ankara, tarihsiz.
• TURHAN, Mehmet, Hükümet Sistemleri ve 1982 Anayasası, Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Diyarbakır, 1989.
• TURHAN, Mehmet, Siyaset ve Anayasa, Gündoğan Yayınları, Ankara, 2000.
• TÜLEN, Hikmet, Türk Anayasa Hukukunda Bakanların Cezai Sorumluluğu ve Meclis Soruşturması, Mimoza Yayınları, Konya, 1999.
• TÜRE, Fatih, “Parlamenter Sistemde Başbakanın Gücünü Belirleyen Etkenler”, Mülkiye Dergisi, Cilt:27, Sayı: 238, Ankara, 2003.
• TÜRE, İlknur, “Koalisyon Hükümetlerinde Başbakanlık”, Mülkiye Dergisi, Cilt:25, Sayı 27, Ankara, 2001.
• YAVUZ, Bülent, “Çeşitli Parlamenter Hükümet Sistemi Uygulamalarında ve Türkiye’de Başbakanın Göreve Gelmesi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt:XI, Sayı:1-2, 2007.
• YAVUZ, Bülent, Parlamenter Hükümet Sisteminde ve 1982 Anayasasında Başbakan, Asil Yayın Dağıtım, Ankara, 2008.
• YAYLA, Yıldızhan, Anayasa Hukuku Ders Notları, Filiz Kitabevi Yayınları, İstanbul, 1986.
• YILDIRIM, Turan, Türkiye’nin İdari Teşkilatı, Alkım Yayınevi, İstanbul, 2007.
• 07.1942 tarih ve 5153 sayılı Resmi Gazete.
• 04.1972 tarih ve 14163 sayılı Resmi Gazete.
• 05.1972 tarih ve 14189 sayılı Resmi Gazete.
• 04.1989 tarih ve 20138 sayılı Resmi Gazete.
• 11.1989 tarih ve 20329 sayılı Resmi Gazete.
• 05.1993 tarih ve 21583 sayılı Resmi Gazete.
• 06.1997 tarih ve 23024 sayılı Resmi Gazete.
• 06.1997 tarih ve 23026 sayılı Resmi Gazete.
• 11.1998 tarih ve 23535 sayılı Resmi Gazete.
• 11.2002 tarih ve 24927 sayılı Resmi Gazete.
• 10.2004 tarih ve 25361 sayılı Resmi Gazete.
• 03.2011 tarih ve 27868 mükerrer sayılı Resmi Gazete.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Birleşik Toplantı Tutanak Dergisi, 5. Birleşim, 114 sayılı karar 28.03.1966.
• Millet Meclisi Tutanak Dergisi Dönem 4, Cilt:7, 1974.
• Millet Meclisi Tutanak Dergisi, Dönem 5, Cilt:1, 1977.
• Millet Meclisi Tutanak Dergisi, 31.12.1977 tarihli 85. Birleşim, Cilt:2.
• Millet Meclisi Tutanak Dergisi, Yasama Dönemi 5, Cilt:16/1, 05.09.1980 tarihli Birleşim. Millet Meclisi Tutanak Dergisi, Dönem 19, Cilt: 94, 1995.
• Hürriyet Gazetesi: 27 Ekim 1984, 23 Şubat 1991, 9 Mayıs 2000.
• Vatan Gazetesi: 19 Kasım 2002.
• Radikal Gazetesi: 18 Kasım 2002, 14 Mart 2003.
• Milliyet Gazetesi: 17 Kasım 2002.
• Danıştay 6. Dairesinin 2 Nisan, 1998 Tarih ve 1997/5111 esas, 1998/1975 sayılı kararı.