İngiliz Hukukunda Mandamus (Mandatory Order) İlkesi

Yıl 2014, Cilt: 4 Sayı: 2, 165 - 180, 01.12.2014

Adem Avcı

Öz

İdari yargılama hukukunun güncel sorunlarından belki de en önemlisi, yargı kararlarının uygulanmaması sorunudur. Ayrıca bir kamu görevlisinin ya da bir kamu kurumunun kendisine verilmiş bir görevi yerine getirmemesi de önemli bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. İşte bu gibi sorunları çözmek
için, hukuk devleti ilkesinin bir gereği olarak bazı ülkelerde “yargısal emirler” düzenlenmiştir. Yargısal emirler, Fransa gibi Kara Avrupası Sistemini benimseyen ülkelerde uygulanmaya başlanmış olsa
da, bu kurum İngiliz Hukuk Sistemi kökenli Anglo-Amerikan Sistemine dayanmaktadır. İngiltere’de
yargısal emirler; “injunction” ve “prerogative orders”dır. Prerogative orders yani ayrıcalıklı emirler
ise “certiorari (quashing order)”, “prohibition (prohibiting order)” ve “mandamus (mandatory order)”
olmak üzere üçe ayrılmaktadır. Bu makalenin asıl konusunu oluşturan “mandamus”, Common Law
veya kanunla yüklenmiş bir kamu görevinin icrası ya da yürütülmesi için bir kamu görevlisini ya da bir
kamu kurumunu zorlamaya yönelik verilen yargısal bir emirdir. Bu bağlamda, makalede İngiliz hukuk
sistemi ve yargısal emir yollarına genel olarak değinilip, yargısal emir türlerinden mandamus ilkesi
açıklanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Common Law, yargısal emir, declaration, injunction, ayrıcalıklı emir, certiorari, prohibition, mandamus

The Principle of Mandamus (Mandatory Order) in the English Law

Öz

P erhaps the most important current problem of the administrative law is nonapplicability of judicial decisions. There is also a public officer or a public authority who fails to fulfill a task assigned to him appears to be a major problem. In order to solve such problems, as a requirement of the rule of law, “judicial orders” is held in some countries. Judicial orders started to be implemented in countries such as France, which is adopted Continental European System, however this institution as a source taken from Anglo-American System is based on the English Legal System. UK judicial orders are “injunction” and “prerogative orders”. Prerogative orders or the privileged orders are divided into three categories; “certiorari (quashing order)”, “prohibition (prohibiting order)” and “mandamus (mandatory order)”. The main topic of this article, “mandamus” is a judicial review to force or to execute an order which is assigned to a public official or public body by Common Law or the law enforcement. In this context, the article briefly mentions about the British legal system and judicial orders in general, and then tries to explain the principle of mandamus as a type of judicial orders

Anahtar Kelimeler

Common Law, judicial order, declaration, injunction, prerogative order, certiorari, prohibition, mandamus

Kaynakça

• ALPASLAN, M. Şükrü, “Anglo-Amerikan Hukukunda Mahkemeye Saygısızlık Suçu ve Türk Hukukundaki Durum”, İÜHFM, Cilt: 40, Sayı: 1-4, İstanbul, 1974.
• ASLAN, Zehreddin, “İngiliz Hukukunda İdarenin Yargısal Denetimi ve Bu Denetim Sonucunda Verilen Kararların Niteliği”, İ.Ü. Siyasal Bilgiler Dergisi, Sayı:10, İstanbul, 1995.
• ASLAN, Zehreddin, “İngiltere ve Amerika Birleşik Devletleri’nde Bireylerin Geçici Olarak Yargısal Korunması”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, Prof. Dr. Yılmaz Altuğ’a Armağan, Cilt: 17, Sayı: 1-2, 1997-1998, İstanbul, 2000. 92 BAILEY, s. 1024.
• AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ, Büyük Daire, Roche–Birleşik Krallık Kararı, Başvuru no: 32555/96 Strasbourg, 2005, http://hudoc.echr.coe.int/sites/eng/Pages/search.aspx# (erişim tarihi 1.12.2012)
• AYDAR, Hafize Sevinç, İngiliz Hukukunda Yargısal Emir Kavramı ve Türkiye’de Uygulanabilirliği, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Eskişehir, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2007.
• BAILEY, S.H., Cases, Materials and Commentary on Administrative Law, 4th Editon, Sweet&Maxwell, London, 2005.
• BARNETT, Hilaire, Constitutional&Administrative Law, 7th Edition, Routledge-Cavendish, 2006.
• CARROLL, Alex, Constitutional and Administrative Law, 3rd Edition, Pearson Education Limited, England, 2003.
• CRAIG, Paul, Administrative Law, 7th Edition, Sweet&Maxwell, London, 2012.
• DE SMITH, S.A. / WOOLF, The Lord / JOWELL, Jeffry, Judicial Review of Administrative Action, 5th Edition, Sweet&Maxwell, London, 1995.
• DIBLAN, Sevinç, “İngiltere’de Mahalli İdareler”, İdare Hukuku Bakımından İngiliz Hukuk Sistemi, İsmail Akgün Matbaası, İstanbul, 1946.
• ELLIOTT, Mark, Beatson, Matthews and Elliot’s Administrative Law, 3rd Edition, Oxford University Press, Oxford, 2005.
• EMERY, Carl, Administrative Law: Legal Challenges to Official Action, Sweet&Maxwell, London, 1999.
• ERHÜRMAN, Tufan, “Birleşik Krallık İdare Hukukunda Ultra Vires”, AÜHFD, Cilt: 61, Sayı: 2, Yıl: 2012.
• ERHÜRMAN, Tufan, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti İdari Yargılama Hukuku, Türk ve İngiliz Hukuk Sistemleriyle Karşılaştırmalı Bir İnceleme, Işık Kitabevi, Lefkoşa, 2012.
• FELDMAN, David, English Public Law, Oxford University Press, Oxford, 2004.
• FOULKES, David, Administrative Law, 8th Edition, Butterworths, London-Dublin- Edinburg, 1995.
• FEYZİOĞLU, Metin, “Anglo Sakson ve Anglo Amerikan Hukuk Düzenlerinde Habeas Corpus Kurumu”, AÜHFD, Cilt: 44, Sayı: 1-4, Ankara, 1995.
• GÖZLER, Kemal, İdare Hukuku, 2. Baskı, Cilt:I, Ekin Y. , Bursa, 2009.
• GÜRAN, Sait, “Anayasa’nın Kuvvetler Ayrılığı İlkesine ve Yönetim Yargı İlişkilerine Bakış Açısında Değişiklik”, Anayasa Yargısı Dergisi, Cilt: 11, Yıl: 1994.
• HENDERSON, Edith G., Foundations of English Administrative Law-Certiorari and Mandamus in the Seventeenth Century, Harvard University Press, Cambridge-Massachusetts, 1963.
• KARABULUT, Mustafa, “İngiltere’de İdarenin Yargısal Denetimi Üzerine Bir İnceleme”, Danıştay Dergisi, Yıl: 30, Sayı: 102, Ankara, 2000.
• KARAMUSTAFAOĞLU, M. Tuncer, “İngiliz İdare Hukuku ve Ultra Vires Doktrini”, Ord. Prof. Dr. Ernst E. Hirsch’e Armağan, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ajans-Türk Matbaası, Ankara, 1964.
• KURT, Süleyman, “Britanya İdari Yargı Yerleri (Tribunal Sistem) ve Yargısal Denetim”, Danıştay Dergisi, Sayı: 107, Ankara, 2004.
• LEYLAND, Peter / WOODS, Terry, Administrative Law, 4th Edition, Oxford Universitiy Press, Oxford, 2002.
• LONGLEY, Diane / JAMES, Rhoda, Administrative Justice: Central Issues in UK and European Administrative Law, Cavendish Publishing Limited, London, 1999.
• MODERNE, Franck, “İdari Yargıcın Yeni Emir Verme (Injonction) Yetkisi Üzerine”, (çev. Ramazan Çağlayan), AÜEHFD, Cilt: VIII, Sayı: 1-2, (2004).
• MULLAN, David J., Administrative Law, Irwin Law Inc. , Toronto, 2001.
• MUMCU, Uğur, “İngiliz Hukukunda Ultra Vires Kavramı”, AÜHFD, Yıl: 1970, Cilt:27, Sayı: 1-2.
• NALCIOĞLU, Orhan / SEVİMLİ, Kamil, “İngiliz İdare Hukuku ve Ultra Vires Doktrini”, AYİM Dergisi, Sayı:10, Ankara, 1996.
• OKUYUCU ERGÜN, Güneş / TOROSLU, Haluk / TANER, Fahri Gökçen, “Gizli Tanıklık Hakkında İngiltere Lordlar Kamarası Kararının Tercümesi”, Suç ve Ceza Dergisi, Sayı: I, Yıl: 2009.
• ÖRÜCÜ, Esin, “Büyük Britanya’da İdarenin Yargısal Denetimi”, II. Ulusal İdare Hukuku Kongresi, İdari Yargının Dünyadaki Bugünkü Yeri, Ankara, 1993.
• ÖRÜCÜ, Esin, “İngiltere’de İdarenin Sorumluluğu ve Yargısal Denetiminde Uygulanan Başlıca İdare Hukuku İlkeleri”, Onar Armağanı, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 1977.
• PARPWORTH, Neil, Constitutional and Administrative Law, 2nd Edition, Butterworths LexisNexis, UK, 2002.
• PARRY, Clive, İngiliz Hukuk Sistemi, (çev. Vakur Versan), İsmail Akgün Matbaası, İstanbul, 1945.
• PARRY, Clive, “İngiliz Hukuk Sistemi”, (çev: Fadıl H. Sur), AÜHFD, Cilt: I, Sayı: 3, Yıl: 1943, Ankara Maarif Matbaası, 1944.
• PHILLIPS, The Late O. Hood / JACKSON, Paul / LEOPOLD, Patricia, Constitutional and Administrative Law, 8th Edition, Sweet&Maxwell, London, 2001.
• RICHARDS, P. H. / CURZON, L. B., The Longman Dictionary of Law, 8th Edition, Pearson Education Limited, England, 2011.
• SAYHAN, Şebnem, “İdari Yargı Sistemlerinin Karşılaştırmalı Analizi”, İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Sayı:15, Yıl:1996.
• WADE, H.W.R. / FORSYTH, C.F., Administrative Law, 10th Edition, Oxford University Press, Oxford, 2009.
• WADE, Sir William / FORSYTH, Christopher, Administrative Law, 9th Edition, Oxford University Press, Oxford, 2004.
• WOOLF, The Rt Hon The Lord / JOWELL, Jeffry / LE SUEUR, A.P., Principles of Judicial Review, Sweet&Maxwell, London, 1999.
• VERSAN, Vakur, “İngiltere’de İdare Hukuku”, İdare Hukuku Bakımından İngiliz Hukuk Sistemi, İdare Hukuku Seminer Çalışmaları: I, İsmail Akgün Matbaası, İstanbul, 1946.
• YALÇINKAYA, Namık Kemal, İngiliz Hukuku-Kaynakları, Kurumları ve Temel İlkeleriyle, Eroğlu Matbaası, Ankara, 1981.
• YAŞAR, Nuri, İdari Yargı İdari Yargıç ve Yargısal Emir, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2002.
• ZABUNOĞLU, Yahya K., “İngiltere’de İdare Hukuku Anlayışı”, AÜHFD, Yıl: 1961, Cilt: 18, Sayı: 1-4.