Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu Kapsamındaki Geri Gönderme Yasağının Uygulanma Koşullarının AİHM Kararları Çerçevesinde İrdelenmesi

Yıl 2015, Cilt: 5 Sayı: 1, 73 - 90, 01.06.2015

Aslı Bayata Canyaş

Öz

Geri gönderme yasağı, Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununun 4. maddesinde temel bir
ilke olarak düzenlenmiştir. Anılan hüküm uyarınca, “hiç kimsenin işkenceye, insanlık dışı ya da
onur kırıcı ceza veya muameleye tâbi tutulacağı ya da ırkı, dini, tâbiiyeti, belli bir toplumsal gruba
mensubiyeti veya siyasî fikirleri dolayısıyla hayatının veya hürriyetinin tehdit altında bulunacağı bir
yere gönderilemeyeceği” düzenlenmiştir. Ayrıca, 55. maddenin ilk fıkrasında (a) ve 63. maddenin
ilk fıkrasında (a/b/c) da geri gönderme yasağı ilkesinin benimsenmiş olduğu görülmektedir. 4. ve 63.
maddenin belli kısımlarında, geri gönderme yasağının uygulanabilmesi için örneğin, “insanlık dışı muameleye maruz kalınacak olma” gibi kesinlik içeren ifadelere yer verilmiş olduğu görülmektedir. Bu
ifadeler, ilgilinin, geri gönderileceği ülkede örneğin, işkenceye tâbi tutulacağını ortaya koymasını gerektirebilecek şekilde yorumlanabilecektir. Bu da ağır bir ispat yükü anlamına gelmektedir.
Geri gönderme yasağı AİHM kararlarında, AİHS’nin 3. maddesi kapsamında değerlendirilmektedir.
AİHM, geri gönderme kararını verirken, gönderilecek ülkede istenmeyen muamelelerle karşılaşma
konusunda basit bir olasılığın ötesindeki, “gerçek bir riskin” varlığını yeterli görmektedir. Bu durumda,
YUKK’un “kesinlik içeren” ifadelerine dayalı olarak verilmiş olan bir geri gönderme kararı, AİHM önüne gelirse, mevzuat kaynaklı ihlâle hükmedilebilecektir. YUKK’un geri gönderme yasağına ilişkin kesinlik içeren ifadelerinin, gerçek bir riskin varlığını yeterli görecek şekilde değiştirilmesi, bu ihlâllere
bir çözüm olabilecektir.

Anahtar Kelimeler

Yabancılar Hukuku, uluslararası koruma, geri gönderme yasağı, insan hakları, gerçek risk, sınır dışı etme

Questioning the Applicability Conditions of Non-Refoulement Regulated in the Law on Foreigners and International Protection Within the Framework of ECHR Judgments

Öz

Principle of non-refoulement has been regulated as a main principle under the article 4 of the Law on
Foreigners and International Protection (LFIP). According to the provision, it has been said that “No
one shall be expedited to a place where he/she will be subject to torture, inhuman or degrading treatment
or punishment or where his/her life would be threatened due to being a member of a social group or depending on his/her political ideas”. Moreover, principle of non- refoulement has also been adopted in the
first paragraph (a) of article 55 and in the first paragraph (a/b/c) of article 63. In some parts of articles 4
and 63, some certain expressions like “to be subject to inhuman treatment” have been stipulated. These
expressions might be interpreted in a way that the concerned person should set forth that he/she will be
subject to torture in the country of extradition. This means a heavy burden of proof.
Principle of non-refoulement is interpreted under article 3 of the ECHR in the ECtHR Judgments. In
making a non-refoulement judgment, the ECtHR makes “a real risk assessment” that is beyond a
simple possibility in terms of facing an inhuman treatment in the country of extradition. In this regard,
if a judgment that has been made in pursuant to the certain expressions of the LFIP comes before
the ECtHR, “breach arising from the legislation” might occur. It might be a solution to this problem to
amend the certain expressions of the LFIP with regard to non-refoulement, in a way finding the real
risk assessment satisfactory.

Anahtar Kelimeler

Law of Foreigners, international protection, non-refoulement, human rights, real risk, expulsion

Kaynakça

• ALLAIN, Allain, The Jus Cogens Nature of Non-Refoulement, International Journal of Refugee Law, C. 13, N. 4, s. 533-538.
• ALLEWELDT, Ralf, Protection Against Expulsion Under Article 3 of the European Convention on Human Rights, 4 European Journal of International Law, 1993, s. 360-376.
• AYBAY, Rona/ DARDAĞAN KİBAR, Esra, Yabancılar Hukuku, 3. B, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2010.
• BAYRAKTAROĞLU Özçelik, Gülüm, Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu Hükümleri Uyarınca
• Yabancıların Türkiye’den Sınırdışı Edilmesi, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2013(108), s. 211-258.
• CASE COMMENT, European Court of Human Rights Chahal v. The United Kingdom, International
• Journal of Refugee Law, C. 9, N. 1, 1997, s. 86-121.
• ÇİÇEKLİ, Bülent, Yabancılar Hukuku, 3.B., Seçkin, Ankara, 2012. (ÇİÇEKLİ, 2012)
• ÇİÇEKLİ, Bülent, Mülteci, Sığınmacı ve Göçmenler-Sınıflandırma ve Yasal Statünün Belirlenmesine İlişkin Sorunlar, Vatandaşlık, Göç, Mülteci ve Yabancılar Hukukundaki Güncel Gelişmeler, Türkiye Barolar Birliği Yayınları, 175, Ankara, 2010, s. 327-363. (ÇİÇEKLİ, 2010)
• DARDAĞAN KİBAR, Esra, An Overview and Discussion of the New Turkish Law on Foreigners and International Protection, Perceptions, Autumn 2013, C. 18, N. 3, s. 109-128. (DARDAĞAN KİBAR, 2013)
• DARDAĞAN KİBAR, Esra, Yabancılar ve Uluslararası Koruma Tasarısında ve Başlıca Avrupa Birliği Düzenlemelerinde Yabancıların Sınır Dışı Edilmelerine İlişkin Kurallar: Bir Karşılaştırma Denemesi,
• Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi, C. 11, N.2, Y. 2012, s. 53-74. (DARDAĞAN KİBAR, 2012)
• DARDAĞAN KİBAR, Esra, Türk İdarî Yargısında Sınırdışı Etme Kararlarının Ele Alınması, Vatandaşlık, Göç, Mülteci ve Yabancılar Hukukundaki Güncel Gelişmeler, Türkiye Barolar Birliği Yayınları, 175,
• Ankara, 2010, s. 522-545. (DARDAĞAN KİBAR, 2010)
• DOĞRU, Osman/ NALBANT, Atilla, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi Açıklama ve Önemli Kararlar, C.2, Legal, İstanbul, 2013.
• DOĞRU, Osman, İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararlarının İç Hukuklara Etkileri, http://www.anayasa. gov.tr/files/pdf/anayasa_yargisi/anayargi/dogru.pdf, Erişim Tarihi: 12.02.2015, s. 194- 225.
• EKŞİ, Nuray, Yabancılar ve Uluslararası Koruma Hukuku, 1. B., Beta, İstanbul, 2014. (EKŞİ, 2014)
• EKŞİ, Nuray, İltica Talepleri Reddedilerek Türkiye’den Sınırdışı Edilmelerine Karar Verilen Yabancılara İlişkin AİHM Kararlarının Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’na Etkisi, Türkiye Adalet
• Akademisi Dergisi, Y: 5, S. 19, Ekim 2014, s. 53-101. (EKŞi, 2014a)
• EKŞİ, Nuray, Yabancılar Hukukuna İlişkin Temel Konular, 4. B., Beta, İstanbul, 2012. (EKŞİ, 2012)
• EKŞİ, Nuray, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesinin 6. Maddesinin Yabancıların Sınırdışı Edilmesine Uygulanıp Uygulanmayacağı Sorunu, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni,
• Y. 29, S.1-2, 2009, s. 119-139. (EKŞİ, 2009)
• EKŞİ, Nuray, İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararlarında Sığınmacı ve Mültecilerin Türkiye’den Sınırdışı Edilmelerini Engelleyen Haller, İstanbul Barosu Dergisi, C. 82, S. 6, 2008, s. 2803-2837. (EKŞİ, 2008)
• ERKEM, Nalan, Abdolkhani ve Karimnia/Türkiye Kararının Uygulanması-İzleme Raporu, İnsan Hakları Ortak Platformu AİHM Kararlarının Uygulanması İzleme Raporları, 2013/3, www.aihmiz.org.tr/ files/03_Abdolkhani_Karimnia_Rapor_TR.pdf (Erişim tarihi: 14.03.2015), s. 1-25.
• ERGÜL, Ergin, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Türk Hukukunda Sınır Dışı Etme Geri Gönderme ve Geri Verme, Yargı Yayınevi, Ankara, 2012.
• ERGÜL, Ozan, Usûlüne Göre Yürürlüğe Konulmuş Milletlerarası Andlaşmalar Kanun Hükmündedir,
• Yıldırım Uler’e Armağan, Yakın Doğu Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Lefkoşa, 2014, s. 65-86.
• GIL BAZO, Maria-Teresa, Refugee Protection Under International Human Rights Law: From Non- Refoulement to Residence and Citizenship, Refugee Survey Quarterly, 34, 2015, s. 11-42.
• GOODWIN-GILL, Guy S., The Refugee in International Law, 2.B., Oxford University Press, New York, 1996.
• GÖLCÜKLÜ, Feyyaz/ GÖZÜBÜYÜK, Şeref, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İnceleme ve Yargılama Yöntemi, 3. B, Turhan, Ankara, 2002.
• GÖZLÜGÖL, Said Vakkas, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve İç Hukukumuza Etkisi, 2. B., Yetkin, Ankara, 2002.
• HAILBRONNER, Kay, “Non-refoulement and Humanitarian Refugees: Customary International Law or Wishful Legal Thinking? (David Martin (Ed.),The New Asylum Seekers: Refugee Law in the 1980s, Martinus Nijhoff Publishers, Dordrecht, 1988): International Refugee Law, B.S. Chimni (Ed), Sage Publications, New Delhi, 2000.
• İNSAN HAKLARI VE MAZLUMDER İÇİN DAYANIŞMA MERKEZİ, Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu Tasarısı Hakkında Değişiklik Önerileri, 2012, s. 1-11.
• KABAALİOĞLU, Haluk/ EKŞİ, Nuray, Yabancıların Türkiye’den Sınırdışı Edilmesi, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, Y. 24, 2004, s. 503-522.
• KORKUT, Levent, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarının Devletlerin Sığınmacıları Sınırdışı Etme Egemen Yetkisine Etkisi: Türkiye Örneği, Ankara Barosu Dergisi, Y. 66, S. 4, 2008, s. 20-35.
• MOLE, Nuala/ MEREDITH, Catherine, Asylum and the European Convention on Human Rights, Council of Europe Publishing, Strasbourg 2010.
• SİRMEN, K. Sedat, Yabancıların Türkiye’den Sınırdışı Edilmesine İlişkin Temel Düzenlemeler ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Türkiye Hakkında Verdiği Örnek Kararlar, Ankara Barosu Dergisi, Y. 67, S. 3, 2009, s. 29-45.
• SOYKAN, Cavidan, The New Draft Law on Foreigners and International Protection in Turkey, Oxford Monitor of Forced Migration, C. 2, N. 2, s. 39-49.
• ŞENOL, Cem, AİHS Hükümleri ve AİHM Kararlarının Devletlerin Egemenlikleri Üzerindeki Etkisi, Yalova Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2012/1, s. 259-288.
• TEKİNALP, Gülören, Türk Yabancılar Hukuku, 7. B., Beta, İstanbul.
• WEISSBRODT, David/ HÖRTREITER, Isabel, The Principle of Non-Refoulement: Article 3 of the Convention Against Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment in Comparison with the Non-Refoulement Provisions of Other Interntaional Human Rights Treaties, 5 Buffola Human Rights Law Review 1, 1999, s. 4-73.
• Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu Tasarısı ile İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu, Avrupa Birliği Uyum Komisyonu ve İçişleri Komisyonu Raporları: http://www.tbmm.gov.tr/sirasayi/ donem24/yil01/ss310.pdf. www.goc.gov.tr