Kişisel Verilerin Korunması Kanununun Biyomedikal Alana Yansımaları Açısından Değerlendirilmesi

Yıl 2017, Cilt: 7 Sayı: 2, 33 - 54, 01.12.2017

Nüket Örnek Büken Çağrı Zeybek Ünsal

Öz

Kişisel veriler, insan hakları ve özel hayatın gizliliği ile birlikte anılmakta, çeşitli ülkelerde fark- lı yasal düzenlemeler ile koruma altına alınmaktadır. Teknolojinin sağladığı imkanlar göz önüne alındığında dijital ortamda gizliliğin çok fazla korunamayacağını savunan görüşlerin yanı sıra güçlü mekanizmaların oluşturularak gizliliğin ihlaline yönelik tehditlerin azaltılabileceğini savunan görüşler de bulunmaktadır. Bu bağlamda her ülke kişisel verilerin korunmasına yönelik politikalar ve yasal metinlerini geliştirmeye çalışmaktadır. Türkiyede 24 Mart 2016 tarihinde kabul edilen Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (No: 6698) (6698 sayılı Veri Koruma Kanunu olarak anılacaktır.) 7 Nisan 2016 tarih ve 29677 sayı ile, Kişisel Sağlık Verilerinin İşlenmesi ve Mahremiyetinin Sağlanması Hakkındaki Yönetmelik (İlgili Yönetmelik olarak anılacaktır.) de 20 Ekim 2016 tarih ve 29863 sayı ile Resmî Gazetede yayım- lanarak yürürlüğe girmiştir. Bu makale söz konusu Kanunun biyomedikal alandaki etkilerini etik açıdan değerlendirmek üzere kaleme alınmıştır. Çalışmamızda önce biyomedikal açıdan kişisel verinin ne olduğu ve neden koruma altına alındığı belirtilecek, kanunun olgunlaşma periyodu ile ilgili tarihsel süreç kısaca tanımlandıktan sonra, ilgili Avrupa Birliğinin 95/46/EC numaralı Kişisel Verilerin İşlenmesi Sırasında Gerçek Ki- şilerin Korunması ve Serbest Veri Trafiği Direktifi, 25 Mayıs 2018 tarihinden itibaren yürürlüğe girecek olan 2016/679 sayılı AB Veri Koruma Tüzüğü (GDPR- AB Veri Koruma Tüzüğü), 108 sayılı Kişisel Verilerin Otomatik İşleme Tabi Tutulması Karşısında Bireylerin Korunması Sözleşmesi ve Avrupa Konseyi tavsiye kararları ile karşılaştırmalı olarak bazı temel konulara değinilerek değerlendirme yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Veri Koruma, Mevzuat, Sağlık Kayıtları, Gizlilik, Etik, Türkiye

Evaluation of the Personal Data Protection Law in terms of Biomedical Researches

Öz

Evaluation of the Personal Data Protection Law in terms of Biomedical ResearchesPersonal data have been considered as an integrated part of human rights and the right to privacy where different countries formulate various laws, regulations and policies in order to protect individual’s private life. As technology grow fast the opportunities have increased and started to narrow the limits by its nature. Some argue that privacy cannot be protected as it should be since the nature of digital environment. However, others argue that establishing strong mechanisms can reduce the threats to violation of privacy. In this regard, each country tries to develop policies and legal documents for the protection of personal data. In Turkey, The Law No. 6698 on the Protection of Personal Data entered into force on 24 March 2016, published in the Official Gazette dated 7 April 2016 and numbered 29677, The Regulation on Processing and Protection of Privacy of Personal Health Data was also published in the Official Gazette dated 20 October 2016 and numbered 29863. The aim of this article is to address the possible impacts of the said Law and Regulation in biomedical field from an ethical perspective. In our study, we will first draw attention to the definitions of personal data in terms of biomedicine and why they should be protected. Furthermore, some essential issues related to personal health data protection will be addressed and evaluated with regard to the historical process of making the Law no 6698 in comparison to the provisions of the Law with European Union Directive (95/46/EC), GDPR (2016/679) which will repeal the EU Directive on 25 May 2018, Convention for the Protection of Individuals with regard to Automatic Processing of Personal Data of 28 January 1981, Council of Europe Recommendations

Anahtar Kelimeler

Data Protection, Legislation, Health Records, Confidentiality, Ethics, Turkey

Kaynakça

• T.C. Anayasası.
• sayılı Kişisel Verilerin Korunması Hakkında Kanun, https://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k6698. html (erişim tarihi 3 Nisan 2017)
• Sayılı Türk Ceza Kanunu.
• AKGÜL, Aydın, Danıştay ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Kişisel Verilerin Korunması, 2. Basım, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2016.
• Avrupa Birliği (AB) 95/46/EC sayılı Kişisel Verilerin İşlenmesi Sırasında Gerçek Kişilerin Korunması ve Serbest Veri Trafiği Direktifi, http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:319 95L0046&from=EN (erişim tarihi 16 Haziran 2017)
• Avrupa Birliği (AB) 2016/  679 sayılı Kişisel Verilerin İşlenmesi ve bu Verilerin Serbest Dolaşımı ile İlgili Gerçek Kişilerin Korunması Hakkında Avrupa Parlamentosu ve Avrupa Konseyi Genel Veri Koruma Tüzüğü 27 Nisan 2016, http://ec.europa.eu/justice/data-protection/reform/files/regulation_oj_ en.pdf (erişim tarihi 14 Haziran 2017)
• Avrupa Konseyi (AK) Bakanlar Komitesi Tıbbi Verilerin Korunması Hakkında R (97) 5 No’Lu Tavsiye Kararı Açıklama Raporu 2/65, https://rm.coe.int/16806846cb (erişim tarihi 16 Haziran 2017)
• Avrupa Konseyi (AK) Bakanlar Komitesi Tıbbi Verilerin Korunması Hakkında R(97) 5 No’lu Tavsiye Kararı, https://rm.coe.int/16804f0ed0 (erişim tarihi 16 Haziran 2017)
• Avrupa Konseyi Kişisel Verilerin Otomatik İşleme Tabi Tutulması Karşısında Bireylerin Korunması Hakkında 108 sayılı Sözleşme, http://www2.tbmm.gov.tr/d24/1/1-0966.pdf (erişim tarihi 20 Nisan 2017)
• Avrupa Konseyi (AK) ve AB Temel Haklar Ajansı Avrupa Veri Koruma Kanunu El Kitabı, 2014, http:// www.echr.coe.int/Documents/Handbook_data_protection_ENG.pdf, s. 36 (erişim tarihi: 16 Haziran 2017).
• Avrupa Veri Koruma Denetçisi- Avrupa Birliği Komisyonu, http://ec.europa.eu/justice/data-protection/ bodies/supervisor/index_en.htm (erişim tarihi 16 Haziran 2017).
• BENNETT, Steven C. “The right to be forgotten: Reconciling EU and US Perspectives”, Berkeley Journal of International Law, 2012, Vol: 30, Issue:1.
• CHARO, R. Alta “Body of Research — Ownership and Use of Human Tissue”, N Engl J Med, Year: 2006, Vol: 355
• EMİR, Murat, Hukuki ve Etik Yönleri ile Biyotıp Araştırmalarında Biyobankalar, Doktora Tezi, Ankara, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, 2013.
• FUSTER, Gloria González, The Emergence of Personal Data Protection as a Fundamental Right of the EU, P Casanovas & G Sartor (eds), Springer International Publishing Switzerland, Switzerland, 2014.
• JASSERAND, Catherine “Legal Nature of Biometric Data Legal Nature of Biometric Data: From “Generic” Personal Data to Sensitive Data Which Changes Does the New Data Protection Framework Introduce?”, European Data Protection Law Review, Year: 2016, Vol:1, Issue: 3
• KAPLAN, Bonnie “ How Should Health Data be Used?Privacy, Secondary Use, and Big Data Sales”, Cambridge Quarterly of Healthcare Ethics, Year: 2016, Vol: 25.
• Kişisel Sağlık Verilerinin İşlenmesi ve Mahremiyetinin Sağlanması Hakkında Yönetmelik, 20 Ekim 2016 tarih ve 29863 sayılı Resmi Gazete, http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2016/10/20161020-1. htm (erişim tarihi 6 Haziran 2017)
• NEVILLE, Andrew “Is it a Human Right to be Forgotten?  Conceptualizing the World View”, Santa Clara Journal of International Law, Year: 2017, Vol. 15, Issue:2.
• REGIDOR, Enrique “The use of personal data from medical records and biological materials: ethical perspectives and the basis for legal restrictions in health research”, Social Science & Medicine, 2004, Vol. 59.
• RHODES, Catherine “Potential International Approaches to Ownership/Control of human Genetic Resources”, Health Care Anal, Year: 2016, Vol: 24, (s. 275)
• Sağlık Veritabanları ve Biyobankalarla ilgili Etik Kaygıları üzerine Dünya Tabipler Birliği Taipei Bildirgesi, http://www.ttb.org.tr/images/stories/haberler/file/DTB_saglik_veritabani_biyobankalar_bildirge. pdf, s. 1–5 (erişim tarihi: 16 Haziran 2017)
• ŞİMŞEK, Suat “Mülkiyet Hakkının Kapsamı, Sınırlandırma Nedenleri ve Şartları Açısından 1982 Anayasası ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi: Karşılaştırmalı Bir Anliz-I”, TBB Dergisi, Yıl: 2010, Sayı: 91.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Avrupa Birliği Uyum Komisyonu Raporu, 2015, 14.01.2015, Esas No: 1/1009 Karar No: 37, https://www.tbmm.gov.tr/komisyon/abuyum/belgeler/2015/1_1009_rapor.pdf (erişim tarihi 16 Haziran 2017)
• T.C. Başbakanlık Kanunlar ve Kararlar Genel Müdürlüğü, 18 Ocak 2016 tarih ve 31853594-101-580-249 Sayılı Yazı, 20379 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanun Tasarısı Gerekçe, Gerekçe, https://www. tbmm.gov.tr/sirasayi/donem26/yil01/ss117.pdf (erişim tarihi 24 Nisan 2017).
• USTARAN, Eduardo, The Scope of Application of EU Data Protection Law and Its Extraterritorial Reach, Beyond Data Protection: Strategic Case Studies and Practical Guidance, N Ismail & EL Yong Cieh (eds), Springer Berlin Heidelberg, Berlin, Heidelberg, 2013.
• World Health Organization (WHO), Legal Framework for eHealth, based on the findings of the second global survey on eHealth, http://apps.who.int/iris/bitstream/10665/44807/1/9789241503143_ eng.pdf, s.20 (erişim tarihi: 16 Haziran 2017)