5366 Sayılı Kanun Kapsamında Yenileme Alanlarında Gerçekleştirilen Kentsel Dönüşüm Süreci Üzerine Bir Deneme

Yıl 2017, Cilt: 7 Sayı: 2, 275 - 304, 01.12.2017

Onur Kaplan

Öz

Ülkemizde sanayileşme hareketlerinin 1950lerden itibaren hız kazanması neticesinde kent merkezlerinde yoğunlaşma artmıştır. Kentleşme adı verilen nüfus birikimi sürecinin belirgin hale gelmesiyle birlikte kentlerde fiziki, sosyal ve ekonomik açıdan bir değişim yaşanmıştır. Ancak, kentleşme olgusunun dengesiz biçimde gelişmesi beraberinde çarpık kentleşme ve altyapı sorunlarını da getirmiş; bu süreçte tarihi ve kültürel taşınmazların bulunduğu bölgelerde çöküntü alanları oluşmuş ve bu alanların dönüştürülmesi ihtiyacı doğmuştur. Dolayısıyla 5366 sayılı Kanun çerçevesinde yenileme alanı olarak tespit edilen yerlerde kentsel dönüşüm uygulamalarının gerçekleştirilmesi hedeflenmektedir. Bu kapsamda çalışmada öncelikle uygulamada hedeflenen unsurun ne olduğu belirlenmiş, daha sonra idarece yenileme alanlarında gerçekleştirilen uygulamalarda süreç; tespit, tasarrufların kısıtlanması ve kamulaştırma aşamaları bakımından incelenerek, nihayetinde genel bir değerlendirme yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kentleşme, Tarihi ve Kültürel Taşınmazlar, Kentsel Dönüşüm, Yenileme Alanları, Kamulaştırma

Restricting The Savings and Expropriation of Urban Transformation Applications in Renewal Areas

Öz

Restricting The Savings and Expropriation of Urban Transformation Applications in Renewal AreasC oncentration has increased in urban centers as industrialization movements have accelerated in our country since 1950s. As the population accumulation process, which is called urbanization, became prominent, there has been a change in physical, social and economic aspects in the cities. However, the unbalanced development of the urbanization phenomenon brought about the problems of urbanization and infrastructures; in this process, dilapidated areas were formed in the regions where historical and cultural immovables existed and the need to transform these areas was arising. Within this scope, it is aimed to implement the urban transformation applications in the areas determined as the renewal area within the framework of Law 5366. So, in this context, first of all, what was the target of the application was determined and then the applications performed in the renewal areas were examined in terms of determination of the restrictions of the savings and expropriation phases and finally a general evaluation was made

Anahtar Kelimeler

Urbanization, Renewal Areas, Expropriation, Urban Transformation, Historical and Cultural Immovables

Kaynakça

• ABACIOĞLU, Muhittin/ABACIOĞLU, Ali, Kentsel Dönüşüm Kanunu ve İlgili Mevzuat, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2015
• AHUNBAY, Zeynep, “Kentsel Korumada Temel İlkeler ve Fener-Balat”, Neoliberal Kent Politikaları ve Fener-Balat-Ayvansaray Bir Koruma Mücadelesinin Öyküsü, (Ed. AHUNBAY, Zeynep/DİNÇER, İclal/ ŞAHİN, Çiğdem), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2016, (ss.3-16)
• AKGÜNER, Tayfun, “Kentsel Dönüşüm ve Hukuk”, Güncel Hukuk Dergisi, Sayı:8 (104), 2012,(ss.18-26)
• AKGÜNER, Tayfun/BERK, Kahraman, İdare Hukuku, Der Yayınları, İstanbul, 2017
• ATİK, Şeniz, “Kültür Varlıklarını Korumada Toplum Bilinci ve İstanbul Tarihi Yarımada Özelinde Fener- Balat-Ayvansaray’ı Son Bilgiler Işığında Değerlendirme”, Neoliberal Kent Politikaları ve Fener- Balat-Ayvansaray Bir Koruma Mücadelesinin Öyküsü, (Ed. AHUNBAY, Zeynep/DİNÇER, İclal/ŞAHİN, Çiğdem), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2016, (ss.43-80)
• AYANOĞLU, Taner, Bireysel İdari İşlemlere Karşı Dava Açma Süresinin Başlangıcı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2017
• AYHAN, Fatma, “Kentsel Dönüşüm Kavramı ve Tarihsel Gelişimi”, Kentsel Dönüşüm Hukuku, (Ed. YASİN, Melikşah/ŞAHİN, Cenk), İstanbul Üniversitesi S.S.ONAR İdare Hukuku ve İlimleri Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları, İstanbul, 2013, (ss.71-90)
• BAŞTÜRK, Fethiye Nur, “Sulukule Kentsel Dönüşüm Projesi”, Kentsel Dönüşüm Hukuku (Ed. YASİN, Melikşah/ŞAHİN, Cenk), İstanbul Üniversitesi S.S.ONAR İdare Hukuku ve İlimleri Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları, İstanbul, 2013, (ss.285-311)
• BERK, Kahraman, “Türkiye’de Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıklarının Hukuki Rejimi İle Uygulama Sorunları”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, Cilt:19, Sayı:1-2, 1999-2000 (Prof. Dr. Aysel Çelikel’e Armağan), (ss.183-212)
• BİLGEN, Pertev, Kamulaştırma Hukuku, Filiz Kitabevi, İstanbul, 1999
• BURGESS, Ernest W., “The Growth of The City: An Introduction to a Research Project”, The City (Ed. PARK, Robert E./BURGESS, Ernest W.), The University of Chicago Press, Chicago, 1984, (ss.47-62)
• DİNÇER, İclal, “Türkiye’de 1980 Sonrası Yapısal Dönüşümün Mekânsal İzlerine Bir Örnek: Yenileme Alanları”, Mimarlık Dergisi, Sayı:352, Mart- Nisan 2010, (ss.24-27)
• DURAN, Lütfi, İdare Hukuku Ders Notları, Fakülte Matbaası, İstanbul, 1982
• DÜNDAR, Erol, “Maksat Denetimi”, Danıştay Dergisi, Sayı:12-13, Ankara, 1974, (ss.43-70)
• ERGEN, Cafer, İmar Planları, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2009
• ERKUT, Celal, İptal Davasının Konusu Oluşturması Bakımından İdari İşlemin Kimliği, Danıştay Yayınları, İstanbul, 1990
• ERKUT, Celal, “Kültürel Mirasın Korunması Hukuku”, Prof. Dr. Yıldızhan Yayla’ya Armağan, Galatasaray Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2003, (ss.285-291)
• ERKUT, Celal, “İdari Yargı Kararlarının Uygulanmasını Güçlendirici Mekanizmalar”, Danıştay ve İdari Yargı 141. Yıl Sempozyum (11 Mayıs 2009), Danıştay Matbaası, 2010, (ss.21-40)
• ERSOY, Melih, “Planlama Kuramına Giriş”, Kentsel Planlama Kuramları (Der. ERSOY, Melih), İmge Kitabevi, Ankara, 2016, (ss.9-34)
• GEMALMAZ, H. Burak, “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Açısından Mülkiyet Hakkının Sınırlandırılmasında “Adil Denge” İlkesi”, İÜHFM, Cilt:69, Sayı:1-2, 2011 (Prof. Dr. İl Han Özay’a Armağan), (ss.649-673)
• GERAY, Cevat, “Dönüşüm Yasasının Çözümlenmesi”, Akademik Yaşının 55. Yılı Onuruna Rona Aybay’a Armağan, Legal Hukuk Dergisi (Özel Sayı), 2. Cilt, İstanbul, 2014, (ss.2597-2606)
• GÖK, Hasan, “Danıştay Kararlarından Hareketle İdari Yargı Kararlarının İmkânsızlık Nedeniyle Uygulanamadığı Haller”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt:71, Sayı:1, 2013, (ss.547-558)
• GÜLAN, Aydın, “Tarihi Dokuyu Yenilemek Adına Cerrahi Bir Müdahale Aracı: Yenileme Alanları”, Prof. Dr. Hüseyin Hatemi’ye Armağan Cilt-2, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2009, (ss.1955-1964)
• GÜLAN, Aydın, Kamu Mallarından Yararlanma Usullerinin Tâbi Olduğu Hukuki Rejim, Alfa Yayınları, İstanbul, 1999
• GÜRAN, Sait, “Anayasa ve İdare Hukukundan Kesitler IV”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, Cilt:22, Sayı:2, 2002 (Prof. Dr. Ergin Nomer’e Armağan), (ss.293-307)
• HALL, Peter, Urban and Regional Planning, Routledge, London and New York, 2002
• KAHRAMAN, Tayfun, “İstanbul Kentinde Kentsel Dönüşüm Projeleri ve Planlama Süreçleri”, Planlama Dergisi, Sayı:2, 2006, (ss.93-102)
• KAMACI, Ebru, “2863 Sayılı KTVKK’nın Uluslararası Yasal Düzenlemeler Bağlamında Değerlendirilmesi” METU JFA, Cilt:31, Sayı:2, Ankara, 2014, (ss.1-23)
• KAYA, Cemil, İdari Yargı Kararlarının Uygulanması Konusunda Danıştay’ın Yaklaşımı (İYUK Madde 28 Üzerine Bir İnceleme), Legal Yayıncılık, İstanbul, 2013
• KELEŞ, Ruşen, Kentbilim İlkeleri, Sosyal Bilimler Derneği Yayınları, Ankara, 1976
• KELEŞ, Ruşen, 100 Soruda Türkiye’de Kentleşme, Konut ve Gecekondu, Cem Yayınevi, İstanbul, 2015
• KELEŞ, Ruşen, Kentleşme Politikası, İmge Kitabevi, Ankara, 2016
• KELEŞ, Ruşen/MENGİ, Ayşegül, Kent Hukuku, İmge Kitabevi, İstanbul, 2017
• KUYUCU, Tuna/ÜNSAL, Özlem, “Neoliberal Kent Rejimiyle Mücadele: Başıbüyük ve Tarlabaşı’nda Kentsel Dönüşüm ve Direniş”, İstanbul Nereye? Küresel Kent, Kültür, Avrupa (Ed. GÖKTÜRK, Deniz/ SOYSAL, Levent/TÜRELİ, İpek), Metis Yayınları, İstanbul, 2011, (ss.85- 106)
• MALBELEĞİ, Nida, “Kentsel Dönüşüm Uygulamalarına İlişkin İdari Uyuşmazlıkların Yargısal Denetimi (Usul)”, Kentsel Dönüşüm Hukuku (Ed. YASİN, Melikşah/ŞAHİN, Cenk), İstanbul Üniversitesi S.S.ONAR İdare Hukuku ve İlimleri Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları, İstanbul, 2013, (ss.205-228)
• ÖRÜCÜ, Esin, Taşınmaz Mülkiyetine Bir Kamu Hukuku Yaklaşımı Mülkiyet Hakkının Sınırlandırılması, Sulhi Garan Matbaası, İstanbul, 1976
• ÖZAY, İl Han, Günışığında Yönetim, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2004
• ÖZDEN, Pelin Pınar, “Kentsel Yenileme Uygulamalarında Yerel Yönetimlerin Rolü Üzerine Düşünceler ve İstanbul Örneği”, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı:23-24 (Ekim 2000- Mart 2001), (ss.255-270)
• ÖZDEN, Pelin Pınar, Kentsel Yenileme Yasal-Yönetsel Boyut Planlama ve Uygulama, İmge Kitabevi, Ankara, 2016
• ŞAHİN, Cenk, “Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun’a Yönelik Bazı Eleştiriler”, Kentsel Dönüşüm Hukuku (Ed. YASİN, Melikşah/ŞAHİN, Cenk), İstanbul Üniversitesi S.S.ONAR İdare Hukuku ve İlimleri Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları, İstanbul, 2013, (ss.49-70)
• ŞAHİN, Çiğdem, “Neoliberal Kent Politikaları Gereği “Kentsel Yenileme” Adı Altında Yok Edilen Tarih ve Bu Bağlamda Fener-Balar-Ayvansaray Sürecinin Değerlendirilmesi”, Neoliberal Kent Politikaları ve Fener-Balat-Ayvansaray Bir Koruma Mücadelesinin Öyküsü, (Ed. AHUNBAY, Zeynep/DİNÇER, İclal/ ŞAHİN, Çiğdem), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2016, (ss.81-132)
• ŞENTÜRK, Murat, “Yenilemeye Karşı Sıhhileştirme: Fener-Balat-Ayvansaray’da Kentsel Müdahalelere Yaklaşımlar”, Sosyoloji Dergisi, Dizi:3, Sayı:22, 2011, (ss.395-422)
• ŞİŞMANYAZICI, Begüm/YILDIZ TURGUT, Hülya, “Tarihî Kentsel Alanlarda “Toplumsal ve Mekânsal Yeniden Yapılanma”: Fener ve Balat Örneği”, Mimarlık Dergisi, Sayı:352, Mart-Nisan 2010, (ss.28-32)
• TANKUT, Gönül, “Doğal ve Tarihi Çevrenin Korunması: Sorunlar ve Olası Çözümler”, Planlama Dergisi, Sayı:31, 2015, (ss.9-12)
• TÜRKÜN, Asuman/ÖKTEM UYSAL, Binnur/YAPICI, Mücella, “1980’ler Sonrasınd İstanbul’da Kentsel Dönüşüm Mevzuat, Söylem, Aktörler ve Dönüşümün Hedefindeki Alanlar”, Mülk, Mahal, İnsan, (Ed. TÜRKÜN, Asuman), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2014, (ss.79-139)
• TÜRKÜN, Asuman, “İstanbul’un Tarihi Bölgelerinde Kentsel Dönüşüm: Tarlabaşı ve Fener-Balat- Ayvansaray Örnekleri”, Neoliberal Kent Politikaları ve Fener-Balat-Ayvansaray Bir Koruma Mücadelesinin Öyküsü, (Ed. AHUNBAY, Zeynep/DİNÇER, İclal/ŞAHİN, Çiğdem), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2016, (ss.133-181)
• ÜNAL, Yücel, Türk Şehir Planlama ve İmar Mevzuatının Kentsel Dönüşüm ve Deprem Ağırlıklı İncelenmesi, Yetkin Yayınevi, Ankara, 2008
• ÜSTÜN, Gül, Kentsel Dönüşüm Hukuku, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2014
• YASİN, Melikşah, “Kentsel Dönüşüm Uygulamalarının Hukuki Boyutu”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı:60, 2005, (ss.105-137)
• YASİN, Melikşah, “Tarihi Mekanların Dönüştürülmesi Sürecinde Mahalli İdarelerin Rolü”, Legal Hukuk Dergisi, Yıl:4, Sayı:45, 2006, (ss.2711-2720)
• YAYLA, Yıldızhan, İdare Hukuku, Beta Yayınları, İstanbul, 2009
• YAYLA, Ahmet, “Fiili veya Hukuki İmkansızlığın İdari İşleme Etkisi Üzerine Bir Deneme”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt:17, Sayı.2, 2015, (ss.233-271)
• YEREBASMAZ, Yasin, “İdarenin Kentsel Dönüşüm Uygulamalarından Kaynaklanan Sorumluluğu”, Kentsel Dönüşüm Hukuku (Ed. YASİN, Melikşah/ŞAHİN, Cenk), İstanbul Üniversitesi S.S.ONAR İdare Hukuku ve İlimleri Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları, İstanbul, 2013, (ss.249-260)
• YILDIRIM, Turan/ÜSTÜN, Gül, “Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkındaki Kanun Düzenlemesi ve Değerlendirilmesi”, Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt:8, Sayı:111- 112, Kasım-Aralık 2013, (ss.259-266)
• YILMAZ, Nurcan, “Portakal Çiçeği Vadisi ve Dikmen Vadisi Kentsel Dönüşüm Projesi”, Kentsel Dönüşüm Hukuku (Ed. YASİN, Melikşah/ŞAHİN, Cenk), İstanbul Üniversitesi S.S.ONAR İdare Hukuku ve İlimleri Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları, İstanbul, 2013, (ss.261-284) İNTERNET SİTELERİ
• (www2.tbmm.gov.tr/d22/1/1-0984.pdf) (www.hukukturk.com)
• (www.danistay.gov.tr/upload/guncelkarar/22_10_2015_025822.pdf)
• (emsal.danistay.uyap.gov.tr) (www.kazanci.com)