TÜRKİYE’DE 2017 ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİYLE BELİREN REJİMİN AZERBAYCAN HÜKÛMET SİSTEMİYLE MUKAYESESİ

Yıl 2020, Cilt: 10 Sayı: 2, 796 - 834, 15.12.2020

Abdülsamet Güller

https://doi.org/10.32957/hacettepehdf.779885

Öz

Türkiye ve Azerbaycan kültürel, tarihi, siyasi, iktisadi ve sair alanlarda kayda değer bir yakınlık içinde bulunan iki devlet olarak dikkat çekmektedir. İki ülkenin sahip olduğu pek çok benzerlik dışında, elbette farklılaştığı noktalar da bulunur. Bunlardan biri de siyasi tasarımlarının mahiyetinden başkası değildir. Nitekim Türkiye, uzun yıllar sınırlı yetkilere sahip bir Cumhurbaşkanını muhtevi parlamenter rejim şemsiyesi altında yaşamışken Azerbaycan, istiklalinden bu tarafa daima güçlü yetkileri haiz bir Cumhurbaşkanı eliyle idare edilmektedir. Hâl böyleyken Türkiye’de son on yıllarda Cumhurbaşkanının güçlendirilmesi temayülü ortaya çıkmış, 2007 ve 2017 referandumları ile bu düşünce enikonu cisim bulmuştur. Bu itibarla artık Türkiye bakımından da güçlü bir Cumhurbaşkanı söz konusudur. Gelinen bu son merhalede, iki sistemin birbirine göre konumunun nasıl olduğu sorusu daha fazla ehemmiyet kazanır. Bu çalışmada, işbu merakın eseri olarak her iki ülkenin Anayasaları, Cumhurbaşkanının yetkileri (kararname çıkarmak, yargı organının teşekkülüne katılmak, vs.) üzerinden incelenmekte ve hükûmet sistemlerinin tespitine çalışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye hükümet sistemi, Azerbaycan hükümet sistemi, Cumhurbaşkanlığı kararnameleri, Cumhurbaşkanının konumu, Meclisin konumu, Hükümet sistemlerinin tasnifi

Kaynakça

• ABDULLAYEV, Cavid, “Azerbaycan’da Anayasalaşma Süreci ve Benimsenen Sistemin Niteliği”, Avrasya Dosyası, Yıl: 2001, Cilt: 7, (s. 109-131).
• AKÇAKAYA, Murat / ÖZDEMİR, Abdülkadir, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ve Siyasal İstikrar”, Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi, Yıl: 2018, Cilt: 53, Sayı: 3, (s. 922-944).
• ALİYEV, Cabir, Azerbaycan Anayasal Sisteminde “Şikâyet” Denetim Usulü: Anayasa Şikâyeti, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2010.
• AMRAHQİZİ, Elmira, “The Making of a Democracy Azerbaijan to Adopt its First Constitution in November 1995”. Azerbaijan International Magazine, 1995, Vol: 3.3, (s. 68-73).
• ARDIÇOĞLU, Artuk, “Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi”, Ankara Barosu Dergisi, Yıl: 2017, Cilt: 75, Sayı: 3, (s. 19-51).
• ATAR, Yavuz, Türk Anayasa Hukuku, 12. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara, 2018.
• BASTIEN, François, Les mots-clés du droit constitutionnel, Dalloz, Paris, 2017.
• BEKTAŞ, Eda, “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde Yasama-Yürütme İlişkisi ve Bu Sistemin Türkiye Demokrasisine Etkileri”, Yasama Dergisi, Yıl: 2019, Cilt:39, (s. 199-218).
• BOZTEPE, Mehmet, “2017 Yılı Anayasa Değişikliği Sonrası Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Hukuki Rejimi”, İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 2018, Cilt: 5, Sayı: 1, (s. 5-30).
• CHANTEBOUT, Bernard, Droit constitutionnel, 32e édition, Dalloz, Paris, 2015.
• DENQUIN, Jean-Marie, 1958: La genèse de la Ve République, Presses Universitaires de France, Paris, 1988.
• DOĞAN, Meltem, “Devlet Başkanı Ekseninde Anayasal Sistem: Azerbaycan Başkanlık Sistemi”, Karşılaştırmalı Hükümet Sistemleri Başkanlık Sistemi (ABD, Arjantin, Azerbaycan, Brezilya ve Nijerya Örnekleri), (der. H. Yapıcı Kaya), TBMM Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2015.
• DOĞAN, Vahit, “16 Nisan 2017 Tarihinde Kabul Edilen Anayasa Değişikliklerinin Değerlendirilmesi”, DÜHFD, Yıl: 2017, Cilt: 26, (s. 3-30).
• DURGUN, Gonca Bayraktar, “Anayasa Referandumu ve Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi”, Yeni Türkiye, Yıl: 2017, Cilt: 94, (s. 1-6).
• DUVERGER, Maurice, “A New Political System Model: Semi-Presidential Government”, European Journal of Political Research, 1980, Vol. 8, (165-187).
• EFE, Haydar / KEMAHLI, Funda / KOTAN M. Lütfi, “Türkiye’nin Parlamenter Sistem Deneyimini Önemi”, KAÜ İİBF Dergisi, Yıl: 2015, Cilt: 6, Sayı: 11, (s. 149-175).
• ELGIE, Robert, “Semipresidentialism: An Increasingly Common Constitutional Choice”, Semi-Presidentialism and Democracy (der. R. Elgie, vd.), Palgrave Macmillian, New York, 2011.
• ERDOĞAN, Mustafa, Anayasa Hukuku, Orion Kitabevi, Ankara, 2011.
• ESEN, Selin, “2016 Anayasa Değişiklik Teklifinin Değerlendirilmesi”, Ankara Barosu Dergisi, Yıl: 2016, Sayı: 4, (s. 45-73).
• ESEN, Selin, “Türkiye’de Cumhurbaşkanının Halk Tarafından Seçilmesinin Siyasal Sisteme Olası Yansımaları”, Mümtaz Soysal’a Armağan, Mülkiyeliler Birliği Vakfı Yayınları, Ankara, 2009.
• FAVOREU, Louis: “Les règlements autonomes n’existent pas”, Revue française de droit administratif, 1987.
• FAVOREU, Louis / PHILIP, Loïc, Le Conseil constitutionnel, Presses Universitaire de France, Paris, 2005.
• FENDOĞLU, Hasan Tahsin, Anayasa Hukuku, 7. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2019.
• FENDOĞLU, Hasan Tahsin, Anayasa Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara, 2015a.
• FENDOĞLU, Hasan Tahsin, “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi”, Yeni Türkiye, Yıl: 2017, Cilt: 94, (s. 90-109).
• FENDOĞLU, Hasan Tahsin, “Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri Mahfuz Düzenleme Alanı mıdır?”, Ankara Barosu Dergisi, Yıl: 2019, Sayı: 3, (s. 277-310).
• FENDOĞLU, Hasan Tahsin, Türkiye’de Başkanlık Sistemi, Yetkin Yayınları, Ankara, 2015b.
• FISH, M. Steven, “The Pitfalls of Russian Superpresidentialism”, Current History, October, 1997.
• GÖNENÇ, Levent / KONTACI, Ali Ersoy, “2017 Tarihli Anayasa Değişikliği Sonrasında Yasama-Yürütme İlişkileri”, TBB Dergisi, Yıl: 2019, Cilt: 145, (s. 53-79).
• GÖNENÇ, Levent, “Azerbaycan Anayasası Üzerine Notlar”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 1998, Cilt: 47, Sayı: 1-4, (s. 185-220).
• GÖNENÇ, Levent, “Hükümet Sistemi Tartışmalarında ‘Başkanlı Parlamenter Sistem’ Seçeneği”, Güncel Hukuk, Yıl: 2007, Cilt: 44, (s. 39-43).
• GÖNENÇ, Levent, Türkiye’de Hükûmet Sistemi Tartışmalarına Kısa Bir Bakış ve Mevcut Hükûmet Sisteminin Niteliği, https://www.tepav.org.tr/tr/yayin/s/415 (Erişim tarihi: 05.02.2020).
• GÖZLER, Kemal, Devlet Başkanları Bir Karşılaştırmalı Anayasa Hukuku İncelemesi, Ekin Kitabevi, Bursa, 2001.
• GÖZLER, Kemal, Türk Anayasa Hukuku, 2. Baskı, Ekin Yayınları, Bursa, 2018.
• GÖZLER, Kemal, Türk Anayasa Hukuku Dersleri, Ekin Kitabevi, Bursa, 2014.
• GÖZÜBÜYÜK, A. Şeref, Anayasa Hukuku, S Yayınları, Ankara, 1991.
• GÜLSOY, Mehmet Tevfik, “Anayasa Yenileme Çalışmalarında Hükümet Sistemi Sorunu”, Yeni Türkiye, Yıl: 2013, Cilt: 50, (s. 884-891).
• GÜNDAY, Metin, İdare Hukuku, 11. Baskı, İmaj Yayınları, Ankara, 2017.
• İBA, Şeref, Türk Anayasa Hukuku, 1. Baskı, Turhan Yayınları, Ankara, 2018.
• KABOĞLU, İbrahim, Kural Koyan Organ Olarak Yasamanın Özerkliği, CHP Yayınları, Ankara, 2018.
• KARATEPE, Şükrü, “Hükümet Sistemleri ve Türkiye”, Yeni Türkiye, Yıl: 2013, Cilt: 51, (s. 223-235).
• KUZU, Burhan, “Anayasa Değişikliği ve Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminin Genel Faydaları”, Yeni Türkiye, Yıl: 2017, Cilt: 94, (s. 110-128).
• LE POURHIET, Anne-Marie, Droit constitutionnel, 9e édition, Economica, Paris, 2018.
• MECEK, Mehmet, “Azerbaycan’ın Devlet Yapısı ve Taşra Yönetiminde Merkez-Yerel İlişkileri”, Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi Dergisi, Yıl: 2018, Cilt: 7, Sayı: 1, (s. 51-77).
• MÉLIN-SOUCRAMANIEN, Ferdinand / PACTET, Pierre, Droit constitutionnel, 38e édition, Dalloz, Paris, 2020.
• MOLLAER, Fırat, “Azerbaycan’da Demokrasi ve Geleceği Üzerine Bazı Gözlemler”, Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl: 2004, Cilt: 8, (s. 63-78).
• ONAR, Erdal, “Türkiye’nin Başkanlık Sistemine Geçmesi Düşünülmeli midir?”, Başkanlık Sistemi, (der. T. Ergül), TBB Yayınları, Ankara, 2005.
• ÖZBUDUN, Ergun, Türk Anayasa Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara, 2013.
• ÖZGİŞİ, Tunca, “Orta Asya Cumhuriyetleri ve Azerbaycan’ın Parlamento Yapılarının Karşılaştırmalı Analizi”, Türkiyat Mecmuası, Yıl: 2012, Cilt: 22, (s. 83-102).
• ÖZKUL, Fatih, “Başkanlık Sistemi Üzerine Amerika Birleşik Devletleri ve Azerbaycan Modeli Karşılaştırması”, TBB Dergisi, Yıl: 2012, Sayı: 103, (s. 85-110).
• PORTELLI, Hugues: “Soixante ans de subordination parlementaire”, Pouvoirs, 2018/3, no 166, (s. 69-80).
• PROTSYK, Oleh, “Semi-Presidentialism under Post_Communism”, Semi-Presidentialism and Democracy (der. R. Elgie, vd.), Palgrave Macmillian, New York, 2011.
• REHİMLİ, Recep, “Azerbaycan Yönetim Sistemi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 2009, Cilt: 2, Sayı: 9, (s. 377-386).
• RIVERO, Jean, “Rapport de synthèse”, Vingt ans d’application de la Constitution de 1958 le domaine de la loi et du règlement, Colloque organisé par la Faculté de Droit et de Science Politique d’Aix-Marseille sous la direction de Louis Favoreu, Presse Universitaire d’Aix-Marseille, 1978.
• SÖYLER, Yasin, Yeni Başkanlık Sisteminde Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, 1. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2018.
• TAŞDÖĞEN, Salih: “Cumhurbaşkanının Cezai Sorumluluğu”, DEÜ Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Durmuş Tezcan’a Armağan, Yıl: 2019, Cilt: 21, (s. 1293-1325).
• TEZİÇ, Erdoğan, Anayasa Hukuku, 17. Bası, Beta Yayınları, İstanbul, 2014.
• TUNAYA, Tarık Zafer, Siyasal Kurumlar ve Anayasa Hukuku, Araştırma Eğitim Ekin Yayınları, İstanbul, 1982.
• TUNÇ, Hasan, Türk Anayasa Hukuku, 1. Baskı, Gazi Kitabevi, Ankara, 2018.
• ULUSOY, Ali, Aralık 2016 Anayasa Teklifi Neler Getiriyor, Neler Götürüyor? , http://www.anayasa.gen.tr/ ulusoy-anayasa-degisikligi.pdf (Erişim tarihi: 27 Temmuz 2020).
• ÜLGEN, Özen, “Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Niteliği ve Türleri”, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 2018, Sayı: 1, (s. 4-39).
• VERPEAUX, Michel / LAËTITIA, Janicot, Droit public Pouvoirs publics et action administrative, Presses Universitaires de France, Paris, 2009.
• YILDIZ, Abdulkadir, “Cumhurbaşkanlığı Sisteminde Cumhurbaşkanının Sorumluluğu Meselesi”, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl:2019, Cilt: 9, Sayı: 1, (s. 1-20).
• YÜKSEL, İsmail, “6771 Sayılı Anayasa Değişikliği Kanunu’nun Ardından Kanun Yapma Yöntemi”, Hacettepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 2017, Cilt: 7, Sayı: 2, (s. 251-274).