MÜFTÜLERE EVLENDİRME YETKİSİ VERİLMESİNİN ANAYASALLIĞI SORUNU

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 2, 1416 - 1466, 29.12.2021

Sezgin Baş Seda Baş

https://doi.org/10.32957/hacettepehdf.961193

Öz

19 Kasım 2017 tarih ve 7039 sayılı Kanun’un 6’ıncı maddesi ile, Nüfus Hizmetleri Kanunu’nun 22’inci maddesine “il ve ilçe müftülükleri” ibaresi eklenmiştir. Böylece, bakanlığın il ve ilçe müftülüklerine evlendirme memurluğu yetkisi verebilmesine imkan tanınmıştır. Bu çalışma, söz konusu düzenlemenin anayasallığı sorununu inceler. Nüfus Hizmetleri Kanunu’nda yapılan değişiklikten sonra İç İşleri Bakanlığı, 28 Kasım 2017 tarihinde Evlendirme Yönetmeliği’nde değişiklik yapmıştır. Akabinde, Diyanet İşleri Başkanlığı, 1 Şubat 2018 tarihinde “Resmi Nikah Yetkisi Hakkında Genelge”yi yayımlamıştır. Bu Genelge’nin 6’ncı maddesinin 7’nci fıkrası, evlendirme işlemine başlamadan önce ve evlenme kütüğü imzalandıktan sonra bazı dini ritüellerin müftü tarafından yerine getirilmesi suretiyle evlendirme töreninin yapılacağını düzenlemektedir. Genelge’nin Türk Medeni Kanunu hükümlerine ve Anayasa’nın 174’üncü maddesine aykırı olduğu ileri sürülmüştür. Kanaatimizce, Diyanet İşleri Başkanlığının Resmi Nikaha ilişkin Genelgesi Türk Medeni Kanununa aykırı değildir.
Müftülüklere evlendirme yetkisi verilebileceğine dair düzenlemeye karşı olanlar, söz konusu düzenlemenin, Anayasa’nın 2’nci maddesindeki laiklik ilkesine, 10’uncu maddesindeki eşitlik ilkesine, 24’üncü maddesindeki din ve vicdan hürriyetine, 90’ıncı ve 136’ncı madde hükümlerine ve medeni nikahı Anayasa’ya aykırılığı ileri sürülemeyecek inkılap kanunları arasında sayan 174’üncü maddeye aykırı olduğunu ileri sürmüştür. Nüfus Hizmetleri Kanunu’nda yapılan değişikliğine karşı Anayasa’ya aykırı olduğu gerekçesiyle açılan iptal davası, Anayasa Mahkemesinin 6 Aralık 2018 tarihli kararıyla oybirliği ile reddedilmiştir. Mahkeme, bu kararında pasif laiklik ilkesi kavrayışını devam ettirmiştir. Kanaatimizce de müftülüklere evlendirme yetkisi verilebilmesine dair kanuni düzenleme, 1982 Anayasası’na aykırı değildir.

Anahtar Kelimeler

Evlendirme yetkisi, müftü nikahı, laiklik, din ve vicdan hürriyeti, Anayasa Mahkemesi.

THE CONSTITUTIONALITY QUESTION OF GIVING AUTHORITY TO MARRY TO MUFTIS

Öz

With article 6 of Law No. 7039 dated 19 November 2017, the phrase “provincial and district mufti offices” was added to Article 22 of the Population Services Law. Therefore, Thus, the ministry was given the opportunity to authorize the provincial and district mufti offices to be a marriage officer. This study examines the constitutionality question of aforementioned regulation. After the amedment made in the Population Services Law, the Ministry of Interior amended the Marriage Regulation on 28 November 2017. Then, The Presidency of Religious Affairs published “Circular on Official Marriage Authority” on 1 February 2018. The 7th paragraph of article 6 of this Circular arrange that wedding-ceremony is made by means of some religious ritual are fulfilled by mufti before marriage process and after the marriage certificate is signed. Paragraph 7 of article 6 of this Circular regulates that the marriage ceremony will be held by the mufti by means of making some religious rituals before the marriage process is started and after the marriage certificate is signed. It has been argued that the Circular is contrary to the provisions of the Turkish Civil Code and Article 174 of the Constitution. In our opinion, the Circular on Official Marriage Authority of the Presidency of Religious Affairs is not contrary to the Turkish Civil Code.
Those who are against the regulation that mufti offices can be authorized to marry have argued that the aforementioned regulation is contrary to the principle of laicism in article 2 of the Constitution, the principle of equalism in article 10 of the Constitution, the freedom of religion and conscience in Article 24 of the Constitution, and Articles 90 and 136 of the Constitution, and article 174 of the Constitution, which considers civil marriage among the reform laws that cannot be claimed to be unconstitutional. The Annulment case filed against the amendment made in the Population Services Law on the grounds that it is unconstitutional was rejected unanimously by the decision of the Constitutional Court dated 6 December 2018. In this decision, the Court continued its understanding of the principle of passive secularism. In our opinion, the legal regulation on authorizing muftis to marry is not contrary to the 1982 Constitution.

Anahtar Kelimeler

Authority to marry, mufti marriage, laicism, freedom of religion and conscience, Constitutional Court

Kaynakça

• AKBULUT Olgun, Anayasal Dinsel Çoğulculuk, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2016.
• AKSOY, Batıkan, “İnkılap Kanunlarının Hukuki Statüsü, Normatif Değeri Ve Anayasal Bağlamı Üzerine Bir İnceleme”, Yasama Dergisi, Yıl: 2020, Sayı: 41, ss.39-85.
• AKYOL Taha, Müftü Nikahı, 17.10.2017. https://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/taha-akyol/muftu-nikahi-40612802 (erişim tarihi 12.05.2021).
• ARMAĞAN Servet, Din-Vicdan Hürriyeti ve Laiklik: Teori-Pratik, 2. Baskı, İnsan Yayınları, İstanbul, 2012.
• ATAR Yavuz, Türk Anayasa Hukuku, 13. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2019.
• BACCOUCHE Neji, “Laiklik ve Din Özgürlüğü”, Laiklik ve Demokrasi, (der. İbrahim Ö. Kaboğlu), İmge Kitabevi, Ankara, 2001, ss.141-150.
• BAYRAKTAR Ahmet, “Müftülere Nikah Kıyma Yetkisi Verilmesi Sonrasında Türk İnsanının Nikaha Bakış Açısı”, Eskiyeni, Sayı 35, 2017, ss.21-31.
• DEMİR Hande Seher, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Türkiye'de Din ve Vicdan Özgürlüğü, Adalet Yayınları, Ankara, 2011.
• DOĞAN İlyas, “Ayrımcılık Yasağı”, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Hukuku, (der. İlyas Doğan), Astana Yayınları, Ankara, 2019, ss.317-324.
• DOĞRU Derya, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Yargılamasında Takdir Marjı Doktrini, Turhan Kitabevi, Ankara, 2019.
• DÖNER Ayhan, Türk Anayasa Hukuku, Yetkin Yayınevi, Ankara, 2021.
• ERDOĞAN Mustafa, Anayasa Hukuku, Gözden Geçirilmiş 7. Baskı, Orion Kitabevi, Ankara, 2011(a).
• ERDOĞAN Mustafa, İnsan Hakları Teorisi ve Hukuku, 2. Baskı, Orion Kitabevi, Ankara, 2011(b).
• ERİNÇ Muhammed, “Dînî Nikâh - Resmî Nikâh Karşılaştırması ve Müftülere Nikâh Görevinin Verilmesi”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, Yıl: 2017, Sayı: 30, ss.299-336.
• ESEN Egemen, İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi İçtihatları Işığında Takdir Marjı Doktrini, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2020.
• FENDOĞLU Hasan Tahsin, Anayasa Hukuku, 8. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2020.
• GÖZLER Kemal, Hukuka Giriş, 13. Baskı, Ekin Yayınevi, Bursa, 2016.
• GÖZLER Kemal, Türk Anayasa Hukuku, 3. Baskı, Ekin Yayınları, Bursa, 2019.
• GÖZLER Kemal, İnsan Hakları Hukuku, 3. Baskı, Ekin Yayınevi, Bursa, 2020.
• GÜLGEÇ, Yahya Berkol, Normlar Hiyerarşisi, 2. Baskı, On İki Levha Yayınları, İstanbul, 2018.
• GÜLFİDAN Osman Serkan, “Anayasa Mahkemesi’nin İl ve İlçe Müftülüklerine Evlendirme Memurluğu Yetkisi ve Görevi Verilmesi Meselesine ilişkin E. 2017/180, K. 2018/109 sayı ve 06.12.2018 tarihli Kararı Üzerine Bir Not”, Hukuk Defterleri, Yıl: 2019, Sayı 18, ss.12-22.
• KABOĞLU İbrahim Ö., Özgürlükler Hukuku 1: İnsan Hakları Genel Kuramına Giriş, 7. Baskı, İmge Kitabevi, Ankara, 2013.
• KANADOĞLU Korkut, “Laiklik ve Din Özgürlüğü”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Yıl: 2013, Sayı: 109, ss.353-384.
• KARAN Ulaş, “Bireysel Başvuru Kararlarında Ayrımcılık Yasağı ve Eşitlik İlkesi”, Anayasa Yargısı, Yıl: 2015, Sayı: 32, ss.235-306.
• KHAITAN, Tarunabh / NORTON, Jane Calderwood, “Religion in Human Rights Law: A Normative Restatement”, International Journal of Constitutional Law, Year: 2020, Vol: 18, No: 1, s.122.
• KÖSE Saffet, “Aile Hukuku”, İslam Hukuku El Kitabı, (der. Talip Türcan), Grafiker Yayınları, Ankara, 2013, ss.71-105.
• KUÇURADİ İoanna, “Laiklik ve İnsan Hakları”, Laiklik ve Demokrasi, der. İbrahim Ö. Kaboğlu, İmge Kitabevi, Ankara, 2001, ss.211-236.
• KURU Ahmet T., Pasif ve Dışlayıcı Laiklik: ABD, Fransa ve Türkiye, (çev. Eylem Çağdaş Babaoğlu), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2011.
• KÜÇÜK Adnan, “Laikliğe İlişkin Tartışmalar ve İki Laiklik Modeli”, Türkiye’de Din Özgürlüğü ve Laiklik, (der. Hasan Yücel Başdemir), Liberte Yayınları, Ankara, 2011, ss.39-95.
• LIFSHITZ, Shahar, “Civil regulation of Religious Marriage from the Perspectives of Pluralism, Human Rights, and Political Compromise”, Institutionalizing Rights and Religion: Competing Supremacies, (ed. Leora Batnitzky), Princeton University Press, New Jersey, 2017, ss. 206-223.
• MERT Nuray, Müftü nikâhı ve İslami rejim, 04.08.2017. https://www.cumhuriyet.com.tr/yazarlar/nuray-mert/muftu-nikahi-ve-islami-rejim-795894 (erişim tarihi 12.05.2021).
• METİN Yüksel, “Temel Hakların Sınırlandırılması ve Ölçülülük”, Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Year: 2017, Vol: 7, No: 1, , ss.1-74.
• ÖDEN, Merih, Türk Anayasa Hukukunda Eşitlik İlkesi, Yetkin Yayınları, Ankara, 2003.
• ÖZALP Nihan Yancı, Türkiye’de Aktivizm ve Kendi Kendini Sınırlandırma Çerçevesinde Anayasa Mahkemesinin Yargısal Yorumu, On İki Levha Yayınları, İstanbul, 2018.
• ÖZEL Sibel, “Müftülüklere Nikâh Kıyma Yetkisinin Verilmesi”, Barobirlik, Cilt 30, 2017, ss.19-22.
• SAMBUR Bilal, “Yeni Anayasa’da Din ve Vicdan Özgürlüğünün Düzenlenmesi”, Liberal Düşünce, Yıl: 2012, Cilt: 17, Sayı: 66, ss.93-102.
• SAPIR, Gideon / STATMAN, Daniel, “Religious Marriages in a Liberal State”, Constitutional Secularism in an Age of Religious Revival, (ed. Susanna Mancini - Michel Rosenfeld), Oxford University Press, New York, 2014, s.269-282.
• ŞEN Ersan, Müftülüklerin Evlendirme Yetkisi, 20.10.2017, https://www.hukukihaber.net/muftuluklerin-evlendirme-yetkisi makale,5485.html (erişim tarihi 12.05.2021).
• TÜZÜNER Özlem, Müftülerin Evlendirme Memuları Arasına Katılması, Aristo Yayınevi, İstanbul, 2018.
• TÜZÜNER Özlem, “Müftülerin Evlendirme Memurları Arasına Katılması Hakkında Güncel Hukukî Gelişmeler ve Öneriler”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 2019, Cilt: 10, Sayı: 2, ss.614-632.
• UYANIK M. Zeki, “Müftülüklere Resmî Nikâh Kıyma Yetkisinin Verilmesi Ve İslam Hukuku Açısından Uygulamada Karşılaşılabilecek Muhtemel Problemler” İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, Yıl: 2018, Sayı 31, s.389-413.
• VURAL Hasan Sayim, Türkiye’de Din Özgürlüğüne İlişkin Anayasal Güvence, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2013.
• VURAL Hasan Sayim, “Anayasa’da Din Özgürlüğü”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Yıl: 2014, Cilt: 69, No.2, ss.241-278.
• VURAL Hasan Sayim, “Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru ve Din Özgürlüğü”, Anayasa Yargısı, Yıl: 2015, Sayı 32, ss.343-353.
• YILDIRIM Mine, “Are Turkey’s Restriction on Freedom of Religion or Belief Permissible?”, Religion and Human Rights, Year: 2020, Vol. 15, ss.172-191.
• YÜCEL Bülent, “Türkiye’de Laiklik İlkesinin Siyasi Sistemle Bütünleştirilmesi ve Anayasa Mahkemesi’nin Siyasi Partileri Kapatma Kararları Işığında Anlamlandırılması”, Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 12, S.153-154, 2017, ss.31-59.
• YÜKSEL Saadet, “The Clash Between Free Exercise of Religion and Secularism Within the Turkish Legal System”, Public and Private International Law Bulletin, Year: 2013, Volume: 33, Issue: 2, ss.115-135.
• YÜKSEL Saadet, Anayasa Yargısında İbadet Özgürlüğü, Alfa Yayıncılık, İstanbul, 2015.
• https://www2.tbmm.gov.tr/d26/1/1-0868.pdf (erişim tarihi 11.05.2021).
• İçişleri (Esas) Komisyonu Raporu, Türkiye Büyük Millet Meclisi, Yasama Dönemi 26, Yasama Yılı 3, Sıra Sayısı 497, s.17-18.
• https://www.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem26/yil01/ss497.pdf (erişim tarihi 11.05.2021).
• http://www.diken.com.tr/muftulere-nikah-yetkisinde-degisiklik-imamlar-da-nikah-kiyabilecek/ (erişim tarihi 11.05.2021).
• https://www.yenicaggazetesi.com.tr/mobi/-174886h.htm (erişim tarihi 11.05.2021).
• https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/imam-nikahina-dogru-839636 (erişim tarihi 11.05.2021).
• https://www.birgun.net/haber/muftulere-nikah-yetkisi-turkiye-ye-en-buyuk-darbe-173519 (erişim tarihi 12.05.2021).
• http://ahmetsaltik.net/2017/08/07/dini-nikah-ve-din-ve-vicdan-ozgurlugu/ (erişim tarihi 12.05.2021).
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre II, Cilt 2, İçtima Senesi 1, Yedinci İçtima, 21.8.1339, s.161-166.
• https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d02/c001/tbmm02001007.pdf (erişim tarihi 24.05.2021).
• Lautsı and Others v. Italy, 18 Mart 2011, ECtHR, No. 30814/06, para. 59,60. http://hudoc.echr.coe.int/tur?i=001-116490 (erişim tarihi 13.06.2021).