SİGORTA ŞİRKETİNİN MOTORLU ARACIN İŞLETİLMESİNDEN DOĞAN HUKUKİ SORUMLULUĞUNDA ZARAR GÖRENİN (MÜTERAFİK) KUSURU VE DİKKATE ALINMASI

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: Özel Sayı, 165 - 199, 31.10.2022

Ferhat Canbolat , Günhan Gönül Koşar

https://doi.org/10.32957/hacettepehdf.1114338

Öz

İşletilme halindeki motorlu aracın sebep olduğu zarara ilişkin olarak KTK m. 85/1 hükmünde bir kusursuz sorumluluk rejimi olan tehlike sorumluluğu kabul edilmiştir. Sigorta şirketi, KTK m. 85/1 kapsamında meydana gelen zarardan belli meblağa kadar sorumludur. Sigorta şirketi, araç sürücüsünün/işletenin kusurlu olmadığından/az kusurlu olduğundan bahisle tazminatta indirim talep edemez. Sigorta şirketlerinin, sürücünün kusurlu olmadığını ileri sürmesi anlamsız olduğu gibi, belirli bir oran vererek (%30-40-50) kusurlu olduğunu beyan etmesi, ek (munzam) kusurun ifşasından başka bir şey değildir. Ek kusur da tazminattan indirim sebebi değil, aksine kusurun ağırlığına göre indirimi ortadan kaldıran bir haldir. Zarar görenin kusuru ise, kusurun ağırlığına ve kanunda aranan diğer şartların varlığı halinde sigorta şirketinin motorlu aracın işletilmesinden doğan sorumluluğunda tazminattan indirim sebebi teşkil edebilir. Zarar görenin kusuruna dayanarak tazminattan indirim yapılmasını talep eden sigorta şirketi, zarar görenin kusurunu ispat yükü altındadır. Yargıtay kararlarında da kabul edildiği üzere, zarar görenin kusuru, gerek nedensellik bağının kesilmesine sebep olduğu durumlar bakımından sorumluluğu (ve bu bağlamda hakkı) ortadan kaldırması hasebiyle gerekse tazminattan indirim sebebi olarak hakkı sınırlandırması yönüyle hukuk hâkimi (hakemi) tarafından re’sen (kendiliğinden) dikkate alınmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Sigorta şirketi, zarar gören, işleten, zarar görenin kusuru, tazminatta indirim

CONTRIBUTORY FAULT AND ITS ASSESSMENT IN THE LIABILTY OF THE INSURANCE COMPANY ARISING FROM THE OPERATION OF THE MOTOR VEHICLE

Öz

Highway Traffic Act Art. 85/1 stipulates dangerous liability, a strict liability regime, for the damage arising from the operation of motor vehicle. Insurance company is liable up to a certain amount for the damage that falls withing the scope of Highway Traffic Act Art. 85/1. Insurance company cannot claim for a reduction in the amount of compensation on the ground that the driver/operator of the vehicle is not at fault/mild fault. It is not only meaningless for insurance companies to claim that the driver is not at fault, but also declaring that the driver is at fault with a certain rate (30-40-50%) is nothing but the disclosure of additional fault. Additional fault is not a reason for reduction in compensation, on the contrary, it is an element that eliminates such reduction depending on the gravity of the fault. Contributory fault, on the other hand, may constitute a reason for reduction in compensation for the liability of the insurance company arising from the operation of the motor vehicle, depending on the gravity of contributory fault and other conditions sought in the law. The insurance company demanding a reduction in compensation based on contributory fault has the burden to prove it. As highlighted in the jurisprudence of the Court of Cassation, contributory fault is taken into account ex officio by the judge (or the arbitrator) because contributory fault may either remove the responsibility (and the right to compensation in this context) in cases where it interrupts the causal link, or may limit the right to compensation as a factor for reduction in compensation.

Anahtar Kelimeler

Insurance company, the injured party, operator, contributory fault, discount in the compensation

Kaynakça

• ADAL, Erhan, “Trafikteki Tavır ve Hareketlerde Yeni Bir Temel Kaide, “İtimat Prensibi”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Yıl: 1964, Cilt: 30, Sayı: 1-2, (s. 234-243).
• AKİPEK ÖCAL, Şebnem, “Tehlike Sorumluluğu Kavramı ve Motorlu Taşıt Aracı İşletenin Sorumluluğu”, Prof. Dr. Seza Reisoğlu Armağanı, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, Ankara, 2016, (s. 511-539).
• ALTINOK ORMANCI, Pınar, Zararı Azaltma Külfeti, Onikilevha Yayıncılık, İstanbul, 2016.
• ALTUNKAYA, Mehmet, “Araç İşletenin Sorumluluğunda Kusurun Rolü”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 1999, Cilt: 7, Sayı: 1-2, (s. 171-196).
• ANTALYA, O. Gökhan, Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt:II, 2. Baskı, Legal Yayıncılık, İstanbul, 2018.
• ARBEK, Ömer, Çocukların Akit Dışı Vermiş Oldukları Maddi Zararlardan Sorumluluk, Yetkin Yayınevi, Ankara, 2007.
• AŞÇIOĞLU, Çetin, Trafik Kazalarından Doğan Hukuk ve Ceza Sorumlulukları, Ankara, 2012.
• ATAMER, Yeşim, “Revize Edilmiş Türk Borçlar Kanunu Tasarısı’na İlişkin Değerlendirme ve Teklifler”, Hukuki Perspektifler Dergisi, 2006, N. 6, (s. 8-37).
• AYAN, Mehmet, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 11. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2016.
• AYDIN ÖZDEMİR, Elif, Akit Dışı Sorumlulukta Maddi Zarar ve Tazmini, 2. Baskı, Ankara, 2017.
• BAŞPINAR, Veysel, “Hukuk Tekniği Açısından Türk Borçlar Kanunu Tasarısının Değerlendirilmesi”, Prof. Dr. Ali Naim İnan’a Armağan, Ankara, 2009, (s. 215-237).
• BAYSAL, Başak, Haksız Fiil Hukuku, Onikilevha Yayıncılık, İstanbul, 2019.
• BAYSAL, Başak, Zarar Görenin Kusuru (Müterafik Kusur), Onikilevha Yayıncılık, İstanbul, 2012.
• BOLATOĞLU, Bolat, Karayolları Trafik Kanununa Göre Motorlu Araç İşletenin Hukuki Sorumluluğu (İşleten Kavramı ve Sorumluluğun Şartları), Ankara, 1988.
• BREHM, Roland, Berner Kommentar, Die Entstehung durch unerlaubte Handlungen, Art. 41 - 61 OR Schweizerisches Zivilgesetzbuch, Das Obligationenrecht, 4. Auflage, Stämpfli Verlag, Bern, 2013.
• BREHM, Roland, Motorfahrzeughaftpflicht, Stämpfli Verlag, Bern, 2008.
• CANBOLAT, Ferhat, “Defi ve İtiraz Arasındaki Farklar ve İleri Sürülmesinin Hukuki Sonuçları”, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: Haziran 2008, Cilt: 3, Sayı: 1, (s. 255-270).
• CANBOLAT, Ferhat/GÖNÜL KOŞAR, Günhan, “Motorlu Aracın İşletilmesinden Doğan Hukuki Sorumlulukta “Kusur”un Önemi ve Sorumluluğa Etkisi”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 2021, Cilt: 23, Sayı: 2, (s. 839-872).
• ÇEKİN, Mesut Serdar, 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu Madde 71 Çerçevesinde Tehlike Sorumluluğu, Onikilevha Yayıncılık, İstanbul, 2016.
• ÇELİKTAŞ, Demet, 2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nda İşletenin Hukuki Sorumluluğu, İzmir, 1987.
• ERDOĞAN, İhsan, “Haksız Fiilde Kusurlu Sorumluluk ve Özellikle Kusur Unsuru”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 1990, Cilt: 3, Sayı: 1, (s. 109-134).
• EREN, Fikret, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 26. Baskı, Yetkin Yayınevi, Ankara, 2021.
• GÖNÜL KOŞAR, Günhan, Haksız Fiil Sorumluluğunda Kusur ve Etkisi, Onikilevha Yayıncılık, İstanbul, 2020.
• GÜMÜŞ, Mustafa Alper, Borçlar Hukukunun Genel Hükümleri, Yetkin Yayınevi, Ankara, 2021.
• HATEMİ, Hüseyin/GÖKYAYLA, Emre, Borçlar Hukuku Genel Bölüm, 5. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2021.
• HAVUTÇU, Ayşe/GÖKYAYLA, K. Emre, Uygulamada 2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu’na Göre Hukuki Sorumluluk, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 1999.
• HONSELL, Heinrich/ISENRİNG, Bernhard/KESSLER, Martin A., Schweizerisches Haftpflichtrecht, 5.Auflage, Schulthess, Zürih, 2013.
• İNAN, Ali Naim/YÜCEL, Özge, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 4. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2014.
• KANGAL, Zeynep T., Yapay Zeka ve Ceza Hukuku, Oniki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2021.
• KARACAN ÇETİN, Hatice, Karayolları Trafik Kanununda Hukuki Sorumluluk (Türk, İsviçre ve Alman Hukukları Karşılaştırmalı), Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2016.
• KARASU, Rauf, Yargıtay ve Sigorta Tahkimi İtiraz Hakem Heyeti Kararları Işığında Karayolları Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası (Trafik Sigortası), Yetkin Yayınevi, Ankara, 2016.
• KENDER, Rayegân, Türkiye’de Hususi Sigorta Hukuku, 15. Baskı, Onikilevha Yayıncılık, İstanbul, 2016.
• KILIÇOĞLU, Ahmet M., Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 25. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara, 2021.
• KURT, Leyla Müjde, “Zarar Görenin Zararı Azaltma Külfeti”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 2015, Cilt: 64, Sayı: 3, (s. 775-814).
• NOMER, Haluk Nami, “2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanununa Göre Motorlu Araç İşletenin Hukuki Sorumluluğu”, İstanbul Barosu Dergisi, Yıl: 1992, Cilt:66, Sayı:1-2-3, (s. 1-54).
• NOMER, Haluk Nami, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 15. Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul, 2017.
• NOMER, Haluk Nami, Haksız Fiil Sorumluluğunda Maddi Tazminatın Belirlenmesi, İstanbul, 1996.
• OFTİNGER, Karl/STARK, Emil W., Schweizerisches Haftpflichtrecht Erster Bd., Allgemeiner Teil, Zürih, 1995.
• OFTİNGER, Karl/STARK, Emil W., Schweizerisches Haftpflichtrecht Zweiter Band, Besonderer Teil - Zweiter Teilband, Gefährdungshaftungen, Motorfahrzeughaftpflicht und Motorfahrzeughaftpflichtversicherung, Zürih, 1995.
• OĞUZMAN, M. Kemal/ÖZ, Turgut, Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt: II, 14. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2018.
• ÖZSUNAY, Ergun, “Türk Hukukunda İşleten’in Sorumluluğu ve Sorumluluktan Kurtulması Bakımından Kusur’un Etkisi ve Önemi”, Sorumluluk Hukukunda Yeni Gelişmeler Sempozyumu 1977, İstanbul Üniversitesi Mukayeseli Hukuk Enstitüsü Yayını 1980, (s. 67-128).
• PICHONNAZ, Pascal, “Le devoir du lésé de diminuer son dommage”, La fixation de l’indeminité, Colloque du droit de la responsabilité civile 2003 - Université de Fribourg, Bern, 2004, (s. 109-134).
• REİSOĞLU, Safa, Türk Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 25. Bası, Beta Yayınevi, Ankara, 2014.
• ROBERTO, Vito, Schweizerisches Haftpflichtrecht, Schulthess, Zürih, 2002.
• SCHWENZER, Ingeborg, Schweizerisches Obligationenrecht Allgemeiner Teil, 7. Auflage, Stämpfli Verlag, Bern, 2016.
• TANDOĞAN, Haluk, Türk Mes’uliyet Hukuku (Akit Dışı ve Akdi Mes’uliyet), (1961 Tıpkı Bası), Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2010.
• TEKİNAY, Selahatin Sulhi/AKMAN, Sermet/BURCUOĞLU, Haluk/ALTOP, Atilla, Tekinay Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 7. Bası, Filiz Kitabevi, İstanbul, 1993.
• TİFTİK, Mustafa, Akit Dışı Sorumlulukta Maddi Tazminatın Kapsamı, Yetkin Yayınevi, Ankara, 1994.
• TUNÇ, Ramazan, “Karayolları Trafik Kanununa Göre İşletenin Sorumluluğunun Hukuki Niteliği ve İşletene Tanınan Genel Kurtuluş Kanıtı (I)”, Yargıtay Dergisi, Yıl: Ekim 1991, Cilt:17, Sayı: 4, (s. 525-539).
• TUNÇ, Ramazan, “Karayolları Trafik Kanununa Göre İşletenin Sorumluluğunun Hukuki Niteliği ve İşletene Tanınan Genel Kurtuluş Kanıtı (II)”, Yargıtay Dergisi, Yıl: Ocak 1992, Cilt: 18, Sayı, 1-2, (s. 169-187).
• WEBER, Stephan, “Die Schadenminderungspflicht- eine metamorphe Rechtsfigur”, Haftpflicht- und Versicherungsrechtstagung, St. Gallen, 1999, (s. 133-177).
• WERRO, Franz, Commentaire romand, Code des obligations I Art. 1-529 CO, 2. édition, Helbing Lichtenhahn Verlag, Bâle, 2012.
• ZORLUOĞLU YILMAZ, Ayça, Tehlike Sorumluluğunda Bedensel Zararlar ve Tazminat, Yetkin Yayınevi, Ankara, 2020.