KAMU HUKUKU – ÖZEL HUKUK AYRIMININ GEÇERSİZLİĞİ

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 1, 50 - 90, 30.06.2024

Emir Kaya Furkan Aydın

https://doi.org/10.32957/hacettepehdf.1384211

Öz

Her ne kadar Türkiye’de Roma hukukundan günümüze gelen kadim bir ilke olduğu şeklinde yaygın ve yanlış bir klişenin konusu olsa da gerçekte kamu hukuku – özel hukuk ayrımı 19. yüzyıl Fransa’sına özgü tarihsel koşullar sonucunda ortaya çıkmış modern bir doktrindir. Fransa’da dahi yoğun eleştirilere hedef olan ayrım, Fransız hukuk sistemi bünyesinde sarsılması çok zor bir kaide statüsündedir. Fransa dışında ise söz konusu ayrım farklı düzeylerde ve biçimlerde kabul ya da reddedilmiştir. Fransız hukuk sistemini aynen iktibas etmeyen ülkelerde bu ayrım, Fransa’dakilere ilaveten yeni problemlere ve ciddi çelişkilere yol açmaktadır. Bunun en net örneklerinden birini Türkiye sergilemektedir. Öncelikle belirtmek gerekir ki, Kıta Avrupası ülkeleri dahil, Fransa’dan ve Fransa’nın kolonisi sayılabilecek ülkelerden başka kamu hukuku – özel hukuk ayrımını hukuk sisteminin esası kılmış bir ülke yoktur. Türkiye de ayrımı hukuk sisteminin merkezine, hatta kenarına bile yerleştirmiş değildir. Ayrım doktriner bir klişe, altı boş bir dogma olarak varlığını sürdürmekte, Türk hukuk sisteminin yapılandırılmasında hiç de ciddiye alınmamaktadır. Bunun sonucunda hukukta öğreti ile olgu arasında ciddi bir uyumsuzluk meydana gelmektedir. Türkiye’de yasamada, yürütmede, yargıda, kısacası hukuk sisteminde karşılığı olmayan kamu hukuku – özel hukuk ayrımı sadece hukuk fakültelerinin teşkilatlanmasında görülür. Oradan da lisansüstü programların isimlerine aktarılır. Fakat bu durum dahi yasal bir gereklilik olmayıp, teamülden ibarettir. Türkiye’de lisans eğitiminin planlanmasında, hakimlikte, doçentlikte, kısacası hukukta önemli eğitim ve kariyer süreçlerinde de kamu hukuku – özel hukuk ayrımı baz alınmaz. Ayrımın teorik niteliği ise en zayıf noktasıdır. Hukukun bütünselliğine aykırı olan söz konusu ayrım, hukuk bilincini ve metodolojisini tutarlılıktan uzaklaştırmaktadır. Bilişim hukuku, deniz hukuku ve rekabet hukuku gibi yeni veya melez alanlarda büsbütün iflas etmektedir. Anayasa hukukunun özel hukukun dışına, medeni usul hukukunun kamu hukukunun dışına konumlandırılması örneklerinde olduğu gibi geleneksel alanlar açısından da bu tasnif son derece sorunludur. Türkiye’de bir türlü adamakıllı sorgulanmayan, gerçeklik ve bilim dışı bir akide muamelesi gören kamu hukuku – özel hukuk ayrımı, eğer engin hukuk felsefesi ve realist olgu okuması açısından bakılacak olursa görülecektir ki, geçersiz bir kurgudan ibarettir. Hukuk fakültelerinin ve öğretisinin kamu hukuku – özel hukuk ayrımı şeklindeki kusurlu dogmanın etkisinden kurtarılmasıyla hukuk düşüncesinin ve sisteminin verimli gelişiminin önündeki bir engel ortadan kaldırılmış olacaktır.

Anahtar Kelimeler

hukuk öğretisi, hukuk sistemi, hukuk fakülteleri, mukayeseli hukuk, eleştirel hukuk çalışmaları

Kaynakça

• Akyılmaz B, Sezginer M ve Kaya C, Türk İdare Hukuku (Seçkin Yayıncılık 2017).
• Alvazzi del Frate P, Bloquet S ve Vergne A, La Summa Divisio Droit Public/Droit Privé dans l’Histoire des Systèmes Juridiques en Europe (Institut Universitaire Varenne 2018).
• ASBÜHF (Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi Hukuk Fakültesi), ‘Kamu Hukuku’ <https://hf.asbu.edu.tr/tr/kamu-hukuku> (erişim tarihi 20.10.2023).
• Atalı M ve Ermenek İ, Medenî Usul Hukuku (Seçkin Yayıncılık 2021).
• AÜHF (Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi), ‘Avrupa Birliği Hukuku Anabilim Dalı’ <http://www.law.ankara.edu.tr/avrupa-birligi-hukuku-anabilim-dali/> (erişim tarihi 20.10.2023). Aybay R, An Introduction to Law (Der Yayınları 2020).
• Bell J, Judiciaries in Europe (Cambridge University Press 2005).
• Bilge N, Hukuk Başlangıcı (Turhan Kitabevi 1992).
• Cherednychenko O, Fundamental Rights, Contract Law and the Protection of the Weaker Party (Sellier European Law Publishers 2007).
• Chevrier G, ‘Les Critères De La Distinction Du Droit Privé Et Du Droit Public Dans La Pensée Savante Médiévale’ Etudes Gabriel Le Bras (Sirey 1965).
• Cornu G, Etude Comparée de la Responsabilité Délictuelle en Droit Privé et en Droit Public (Matot-Braine 1951).
• Cömert Akbay B, ‘Türk Rekabet Hukukunda Özel Hukuk Cezası’ (2018) 4(2) Ticaret ve Fikri Mülkiyet Hukuku Dergisi 149-175.
• Çağlayan R, İdare Hukuku Dersleri (Adalet Yayınevi 2022).
• DEÜHF (Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi), ‘Avrupa Birliği Hukuku Anabilim Dalı’ <https://hukuk.deu.edu.tr/avrupa-birligi-hukuku/> (erişim tarihi 20.10.2023).
• Ercoşkun Şenol H K, ‘Sözleşmenin İçeriğini Belirleme Özgürlüğü ve Bunun Genel Sınırı: TBK m. 27’ (2016) 74(2) İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 709-738.
• Erdoğan S, ‘Kamu Hukuku - Özel Hukuk Ayrımı ve İslami Cezalar’ (2017) 58(1) Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 185-203.
• Gözler K, Hukuka Giriş (Ekin Yayınları 2020).
• Gözübüyük Ş, Hukuka Giriş ve Hukukun Genel Kavramları (Genel Dağıtım Yayınları 1991).
• Guglielmi G, 7 Mart Tarihli Çevrimiçi Görüşme Notları (2023).
• Güriz A, Hukuk Başlangıcı (Siyasal Kitabevi 2019a).
• Güriz A, Hukuk Felsefesi (Siyasal Kitabevi 2019b).
• Hacak H, ‘The Basis and Effects of the Division Between Private and Public Law in Classical Islamic Law’ (2013) (45) Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 51-66.
• Harlow C, ‘"Public" and "Private" Law: Definition without Distinction’ (1980) 43(3) The Modern Law Review 241-265. Jeuland E, Droit Processuel Général (LGDJ 2022).
• Jeuland E, Theories of Legal Relations (Edward Elgar Publishing 2023a).
• Jeuland E, 22 Şubat Tarihli Yüz Yüze Görüşme Notları (4 rue Valette, Paris, Fransa) (2023b).
• Kapancı K B, ‘Contractualisation of Family Law: Is It Possible in Turkey?’ Turkish Reports to the XIXth International Congress of Comparative Law (Vedat Kitapçılık 2015).
• Karaca H A, ‘Boşanma ve Ayrılığa Uygulanacak Hukuk Konusundaki Avrupa Konseyi Roma III Tüzüğü Kapsamında Hukuk Seçimi’ (2019) 27(2) Marmara Avrupa Araştırmaları Dergisi 241-262.
• Karaoğlu E, Spor Hukukunun Temel Kavramları ve Sportif Alanda Doğabilecek Hukuki İhtilaflar (Seçkin Yayıncılık 2017).
• Mısır M B, ‘Hukuk ve Devlet Özdeşliğinin Ötesinde Kamu Hukuku’ (2013) 26(3) Türkiye Barolar Birliği Dergisi 139-178.
• Morin E, Yitik Paradigma (Çev. D. Çetinkasap) (Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları 2019).
• Oğuz A, Karşılaştırmalı Hukuk (Yetkin Yayınları 2003).
• Örücü E, ‘Kamu Hukuku-Özel Hukuk: Kavram ve Ölçüt Karmaşası’ (1991) 12(1-3) İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi 303-316.
• Öztan B, Medeni Hukukun Temel Kavramları (Turhan Kitabevi 2002).
• Rousseau D, ‘Pour une Refondation Radicale de la Justice’ (Gazette du Palais) <https://www.gazette-du-palais.fr/wp-content/uploads/2017/12/1151.pdf> (erişim tarihi 20.10.2023).
• Swennen F, ‘Contractualisation of Family Law in Continental Europe’ (Familie & Recht) <https://www.bjutijdschriften.nl/tijdschrift/fenr/2013/07/FENR-D-13-00003.pdf> (erişim tarihi 20.10.2023)
• Şeker A, ‘İş Bölümünün, Sosyal Politika ve Toplumsal Dayanışma Açısından Sosyolojik Çözümlemesi’ (2020) 22(1) Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 20-27.
• ÜAK (Üniversitelerarası Kurul), ‘Başvuru Şartları’ <https://www.uak.gov.tr/Documents/docentlik/2023/2023-mart-donemi/basvuru-sartlari/TA_Tablo5_2023M_24022023.pdf> (erişim tarihi 20.10.2023).
• Ünal İ, ‘Aşırı Uzmanlaşma’ (Gazete Manifesto) <https://gazetemanifesto.com/2019/asiri-uzmanlasma-297003/> (erişim tarihi 17.10.2023).
• Zabunoğlu Y K, Devlet Kuramına Giriş (İmaj Kitabevi 2015).