Örgütsel Vatandaşlık Davranışı, Örgütsel Özdeşleşme ve Örgütsel Sessizlik İlişkisine Yönelik Sağlık Çalışanları Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2017, Cilt: 20 Sayı: 3, 357 - 384, 29.09.2017

Meryem Turgut Mahmut Akbolat

Öz

Çalışmanın amacı, sağlık çalışanlarının örgütsel vatandaşlık davranışı (ÖVD), örgütsel özdeşleşme (ÖÖ) ve örgütsel sessizlik (ÖS) düzeylerini belirlemek, ÖVD, ÖÖ ve ÖS düzeyleri arasındaki ilişkiyi incelemek ve ÖÖ ile ÖS düzeylerinin ÖVD’ye etkisini ortaya koymaktır. Veri toplama aracı olarak Podsakoff ve arkadaşları (1990) tarafından geliştirilen ÖVD ölçeği, Mael ve Ashforth (1992) tarafından geliştirilen ÖÖ ölçeği ve Van Dyne ve arkadaşları (2003) tarafından geliştirilen ÖS ölçeği ile çalışanların demografik özelliklerinden oluşan bir anket formu kullanılmıştır. 1Mart-30Nisan 2015 tarihleri arasında gerçekleştirilen çalışmaya 325 sağlık çalışanı katılmıştır. Verilerin analizinde IBM SPSS Statistics 20 programından yararlanılmıştır. Çalışmanın bulgularına göre; ÖÖ ile ÖVD arasında anlamlı ve pozitif yönlü ilişki vardır. ÖÖ, çalışanların ÖVD düzeylerini pozitif yönde etkilemektedir. ÖS’le ÖVD arasında anlamlı ve ters yönlü bir ilişki vardır. Genel olarak ÖS’in alt boyutlarından prososyal sessizlik, ÖVD’nın alt boyutlarını olumlu yönde etkilemektedir. Ancak savunmacı sessizlik özgecilik, nezaket ve sportmenlik boyutlarını; kabullenici sessizlik ise sportmenliği olumsuz yönde etkilemektedir. Sonuç olarak ÖVD geliştirmede özdeşleşmenin olumlu; prososyal sessizlik dışında diğer sessizlik boyutlarının ise olumsuz etkisi dikkate alınarak sağlık yöneticilerinin çalışanlarının görüş ve önerilerini dikkate alması; başka bir ifadeyle örgütte sesliliği geliştirmesi önemli bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Örgütsel vatandaşlık davranışı, örgütsel özdeşleşme, örgütsel sessizlik, sağlık çalışanları, hastane

Kaynakça

• 1. Acaray A. and Akturan A. (2015) The Relationship Between Organizational Citizenship Behaviour and Organizational Silence. Procedia-Social and Behavioral Sciences 207: 472-482. 2. Afşar L. (2013) Örgütsel Sessizlik ve Örgütsel Güven İlişkisi: Konuya İlişkin Bir Araştırma. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul. 3. Akyüz B. (2015) Örgütsel Sessizlik ve Bireysel Yaratıcılık Performansı İlişkisi: Örgütsel Özdeşleşmenin Aracılık Rolü. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 44: 207-216. 4. Alioğulları Z. D. (2012) Örgütsel Sessizlik ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Arasındaki İlişki Bir Uygulama. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Erzurum. 5. Allison B. J., Voss R. S. and Dryer S. (2001) Student Classroom and Career Success: The Role of Organizational Citizenship Behavior. Journal of Education for Business 76(5): 282-288. 6. Alparslan A. M., Can A. ve Oktar Ö. F. (2014) Algılanan Örgütsel Desteğin Yardım Etme Davranışına Etkisinde Örgütsel Özdeşleşmenin Aracılık Rolü: Hastane Çalışanları Üzerine Bir Araştırma. "İŞ, GÜÇ" Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi 16(2): 115-128. 7. Altunışık R., Coşkun R., Bayraktaroğlu S. ve Yıldırım E. (2010) Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri - SPSS Uygulamalı. Sakarya Yayıncılık, Sakarya. 8. Aquino K. and Bommer W. H. (2003) Preferential Mistreatment: How Victim Status Moderates the Relationship Between Organizational Citizenship Behavior and Workplace Victimization. Organization Science 14(4): 374-385. 9. Ashforth B. E. and Mael F. (1989) Social Identity Theory and the Organization. The Academy of Management Review 14(1): 20-39. 10. Ashforth B. E., Harrison S. H. and Corley K.G. (2008) Identification in Organizations: An Examination of Four Fundamental Questions. Journal of Management 34(3): 325-374. 11. Bal H. (2001) Bilimsel Araştırma Yöntem ve Teknikleri. Süleyman Demirel Üniversitesi Basımevi, Isparta. 12. Basım H. N. ve Şeşen H. (2006) Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Ölçeği Uyarlama Ve Karşılaştırma Çalışması. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi 61(4): 83-101. 13. Bell S. J. and Menguc B. (2002) The Employee-Organization Relationship, Organizational Citizenship Behaviors, and Superior Service Quality. Journal of Retailing 78(2): 131-146. 14. Bellou V., Chitiris L. and Bellou A. (2005) The Impact of Organizational Identification and Self-Esteem on Organizational Citizenship Behavior: The Case of Greek Public Hospitals. Operational Research 5(2): 305-318. 15. Blakely G. L., Andrews M. C. and Fuller J. (2003) Are Chameleons Good Citizens? A Longitudinal Study of the Relationship Between Selfmonitoring and Organizational Citizenship Behavior. Journal of Business and Psychology (18)2: 131-144. 16. Brinsfıeld C. T. (2009) Employee Silence: Investigation of Dimensionality Development of Measures, and Examination of Related Factors. Ohio State University, Dissertation, Ohio 17. Chughtai A. A. and Buckley F. (2009) Linking Trust in the Principal to School Outcomes the Mediating Role of Organizational Identification and Work Engagement. International Journal of Educational Management 23(7): 574-589. 18. Çakıcı A. (2007) Örgütlerde Sessizlik: Sessizliğin Teorik Temelleri ve Dinamikleri. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 16(1): 145-162. 19. Çakıcı A. (2008) Örgütlerde Sessiz Kalınan Konular, Sessizliğin Nedenleri ve Algılanan Sonuçları Üzerine Bir Araştırma. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 17(1): 117-134. 20. Çakıcı A. (2010) Örgütlerde İşgören Sessizliği. Detay Yayıncılık, Ankara. 21. Çelik M. (2007) Örgüt Kültürü ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı: Bir Uygulama. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Erzurum. 22. Çınar O., Karcıoğlu F. and Alioğulları Z.D. (2013) The Relationship Between Organizational Silence and Organizational Citizenship Behavior: A Survey Study in the Province of Erzurum, Turkey. Procedia-Social and Behavioral Sciences 99: 314-321. 23. Çimen M. (2016) Yönetimde Yeni Yaklaşımlar: Örgütsel Vatandaşlık Davranışı. ACU Sağlık Bilimleri Dergisi (1): 1-5. 24. Demirtaş H. A. (2003) Sosyal Kimlik Kuramı, Temel Kavram ve Varsayımlar. İletişim Araştırmaları 1(1): 123-144. 25. DiPaola M. and Tschannen-Moran M. (2001) Organizational Citizenship Behavior in Schools and its Relationship to School Climate. Journal of School Leadership 11(5): 424-447. 26. Dukerich J. M., Golden B. R. and Shortell S. M. (2002) Beauty is in the Eye of the Beholder: The Impact of Organizational Identification, Identity, and Image on the Cooperative Behaviors of Physicians. Administrative Science Quarterly 47(3): 507- 533. 27. Dutton J. E., Dukerich J. M. and Harquail C.V. (1994) Organizational Images and Member Identification. Administrative Science Quarterly 39(2): 239-263. 28. Edward M. R. (2005) Organizational Identification: A Conceptual and Operational Review. International Journal of Management Reviews 7(4): 207-230. 29. Erdoğan P. ve Bedük A. (2013) Örgütsel Sinizm ile Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Arasındaki İlişki: Sağlık Sektöründe Bir Araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal ve Teknik Araştırmalar Dergisi 1(6): 17-36. 30. Esfahani A. N., Dalvi M. R. and Sefiddashti F. (2013) An Investigation of the Impact of Internal Marketing on Organization Silence (Case Study: Tax Administration of Isfahan City). Journal of Basic and Applied Scientific Research 3(2): 413-421. 31. Fatima A., Salah-Ud-Din S., Khan S., Hassan M. and Hoti H. A. K. (2015) Impact of Organizational Silence on Organizational Citizenship Behavior: Moderating Role of Procedural Justice. Journal of Economics, Business and Management 3(9):846- 850. 32. İplik E., İplik F. N. ve Efeoğlu İ. E. (2014) Çalışanların Örgütsel Destek Algılarının Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Üzerindeki Etkisinde Örgütsel Özdeşleşmenin Rolü. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi 6(12): 109-123. 33. İplik F. N. (2009) Türkiye’deki Dört ve Beş Yıldızlı Otellerde Uygulanan Örgütsel Sosyalleşme Taktiklerinin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi 20(2): 185-196. 34. İşçan Ö. F. (2006) Dönüştürücü/Etkileşimci Liderlik Algısı ve Örgütsel Özdeşleşme İlişkisinde Bireysel Farklılıkların Rolü. Akdeniz Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 11(6): 160-177. 35. Kabataş A. (2010) Örgütsel Sinizm ile Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi ve Bir Araştırma. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli. 36. Kalaycı Ş. (2014) SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri. Asil Yayın Dağıtım, Ankara. 37. Kalkan A. (2013) Algılanan Örgüt Kültürünün Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Üzerindeki Etkisi: Kuramsal ve Görgül Bir Araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Konya. 38. Karabey C. N. (2005) Örgütsel Özdeşleşme, Örgütsel İmaj ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı İlişkisi Bir Uygulama. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Erzurum. 39. Karabey C. N. ve İşcan Ö. F. (2007) Örgütsel Özdesleşme, Örgütsel İmaj ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı İlişkisi: Bir Uygulama. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi 21(2): 231- 241. 40. Karagöz Y. (2014) SPSS 21.1 Uygulamalı Biyoistatistik. Nobel Yayın Dağıtım, Ankara. 41. Kark R. and Waismel-Manor R. (2005) Organizational Citizenship Behavior: What’s Gender Got to Do With It? Organization 12(6): 889-917. 42. Kılınç E. and Ulusoy H. (2014) Investigation of Organizational Citizenship Behavior, Organizational Silence and Employee Performance at Physicians and Nurses, and the Relationship Among Them. Business Management Dynamics 3(11): 25-34. 43. Lombardı D. J. and Schermerhorn J. R. (2007) Healthcare Management. NJ: John Wiley, Hoboken. 44. Mael F. A. and Ashforth B. E. (1992) Alumni and Their Alma Mater: A Partial Test of the Reformulated Model of Organizational Identification. Journal of Organizational Behaviour 13(2): 103-123. 45. Miller V. D., Allen M., Cazey M. K. and Johnson J. R. (2000) Reconsidering the Organizational Identification Questionnaire. Management Communication Quarterly 13(4): 626-658. 46. Morrison E.W. and Milliken F. J. (2000) Organizational Silence: A Barrier to Change and Development in A Pluralistic World. Academy of Management Review 25(4): 706-725. 47. Nader L. (2001) Breaking the Silence-Politics and Professional Autonomy. Anthropological Quarterly 75(1): 160-169. 48. Nikmaram S., Yamchi H. G., Shojaii S., Zahrani M. A. and Alvani S. M. (2012) Study on Relationship Between Organizational Silence and Commitment in Iran. World Applied Sciences Journal 17(10): 1271-1277. 49. Organ W. D. (1988) Organizational Citizenship Behavior: The Good Soldier Syndrome. Lexington Books, Lexington. 50. Özgen I. ve Sürgevil O. (2009) ‘Örgütsel Sessizlik Olgusu ve Turizm İşletmeleri Açısından Değerlendirilmesi’. Turizm İşletmelerinde Örgütsel Davranış. İçinde: Sabuncuoğlu Z. (ed.) ss: 303-328. MKM Yayıncılık, Bursa. 51. Özler D. E. ve Ünver E. (2012) Psikolojik Sözleşmenin İş Tatmini Üzerindeki Etkisini Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 17(2): 325-351. 52. Perlow L. and Williams S. (2003) Is Silence Killing Your Company? Harvard Business Review 81(5): 52 58. 53. Pinder C. C. and Harlos K. P. (2001) Employee Silence: Quiescence and Acquiescence as Responses to Perceived Injustice. Personnel and Human Resources Management 20: 331-369. 54. Podsakoff P. M., MacKenzie S. B., Paine J. B and Bachrach D. G. (2000) Organizational Citizenship Behaviors: A Critical Review of the Theoretical and Emprical Literature and Suggestions for Future Research. Journal of Management 26(3): 513-563. 55. Podsakoff P. M. and Mackenzie S. B. (1994) Organizational Citizenship Behaviors and Sales Unit Effectiveness. Journal of Marketing Research 3(1): 351-363. 56. Podsakoff P. M., Mackenzıe S. B., Moorman R. H. and Fetter R. (1990) Transformational Leader Behaviors and Their Effects on Followers Trust in Leader, Satisfaction and Organizational Citizenship Behaviors. Leadership Quarterly 1(2): 107-142. 57. Polat M. (2009) Örgütsel Özdeşleşmenin Öncülleri ve Ardılları Üzerine Bir Saha Çalışması. Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Bursa. 58. Polat M. ve Meydan C. H. (2011) Örgüt Kültürü Bağlamında Güç Eğilimi ve Örgütsel Bağlılık İlişkisinde Örgütsel Özdeşleşmenin Aracılık Rolü. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi 25(1): 153- 170. 59. Sabuncuoğlu Z. ve Tüz M. (2005). Örgütsel Psikoloji. Alfa Aktüel Basım Yayın Dağıtım, Bursa. 60. Sezici E. (2012) ‘Örgütsel Özdeşleşme’. Örgütsel Davranışta Güncel Konular. İçinde: Ergun Ö. D. (ed.) ss: 101-132. Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa. 61. Shamir B. and Kark R. (2004) A Single-Item Graphic Scale for the Measurement of Organizational Identification. Journal of Occupational and Organizational Psychology 77(1): 115- 123. 62. Shen Y., Jackson T., Ding C., Yuan D., Zhao L., Dou Y. and Zhang Q. (2014) Linking Perceived Organizational Support with Employee Work Outcomes in a Chinese Context: Organizational Identification as a Mediator. European Management Journal 32(3): 406-412. 63. Smidts A., Pruyn A. T. H. and Van Riel C. B. (2001) The Impact of Employee Communication and Perceived External Prestige on Organizational Identification. Academy of Management Journal 44(5): 1051-1062. 64. Şantaş F., Uğurluoğlu Ö., Kandemir A. ve Çelik Y. (2016) Sağlık Çalışanlarında Örgütsel Sinizm, İş Performansı ve Örgütsel Özdeşleşme Düzeyleri Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 18(3): 867-886. 65. Şehitoğlu Y. (2010) Örgütsel Sessizlik Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ve Algılanan Çalışan Performansı İlişkisi. Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Kocaeli. 66. Tak B. ve Aydemir B. A. (2004) Örgütsel Özdeşleşme Üzerine İki Görgül Çalışma. 12. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi. Uludağ Üniversitesi, Bursa. 67. Tiktaş G. (2012) Örgüt Kültürü, Örgütsel Özdeşleşme ve Örgütsel Sessizlik İlişkisine Yönelik Bir İnceleme. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İzmir. 68. Tokgöz E. ve Seymen O. A. (2013) Örgütsel Güven, Örgütsel Özdeşleşme ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Arasındaki İlişki: Bir Devlet Hastanesinde Araştırma. Öneri Dergisi 10(39): 61-76. 69. Turunç Ö. ve Çelik M. (2010) Çalışanların Algıladıkları Örgütsel Destek ve İş Stresinin Örgütsel Özdeşleşme ve İş Performansına Etkisi. Yönetim ve Ekonomi 17(2): 183-206 70. Türk Dil Kurumu Büyük Türkçe Sözlük. http://tdk.gov.tr Erişim Tarihi: 03.11.2016. 71. Ürek D., Demir İ. B. ve Uğurluoğlu Ö. (2015) Örgütsel Sessizliğin Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Üzerindeki Etkisi: Bir Eğitim ve Araştırma Hastanesi Uygulaması. Gazi İİBF Dergisi. 17(3): 122-141. 72. Vakola M. and Bouradas D. (2005) Antecedents and Consequences of Organisational Silence: An Empirical Investigation. Employee Relations. 27(5): 441-458. 73. Van Dick R., Grojean M. W., Christ O. and Wieseke J. (2006) Identity and the Extra Mile: Relationships Between Organizational Identification and Organizational Citizenship Behaviour. British Journal of Management 17(4): 283-301. 74. Van Dick R., Van Knippenberg D., Kerschreiter R., Hertel G. and Wieseke J. (2008) Interactive Effects of Work Group and Organizational Identification on Job Satisfaction and Extra-Role Behavior. Journal of Vocational Behavior 72(3): 388- 399. 75. Van Dyne L., Graham J. W. and Dienesch R. M. (1994) Organizational Citizenship Behavior: Construct Redefinition, Measurement, and Validation. Academy of Managament Journal 37(4): 765-802. 76. Van Dyne L.V., Ang S. and Botero I. C. (2003) Conceptualizing Employee Silence and Employee Voice as Multidimensional Constructs. Journal of Management Studies 40(6): 1359-1392. 77. Yanık C. (2012) Örgütsel Sessizlik İle Güven Arasındaki İlişki ve Eğitim Örgütlerinde Bir Araştırma. Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.