Hastanelerde Özel Hastalar İçin Hedef Programlama İle Menü Planlamasını Etkileyen Unsurlar

Yıl 2018, Cilt: 21 Sayı: 3, 393 - 422, 28.09.2018

Safiye Özlem Kaçmaz Nesrin Şengül Tamer Eren Emir Hüseyin Özder

Öz

Menü planlama, yiyecek ve içeceklerin bir arada uyumlu bir şekilde sunulması olarak tanımlanabilir. Toplu beslenme alanlarında bu planın önemi daha da artmaktadır. Menü planlaması; maliyet, enerji gereksinimi, çeşitlilik, tat, mevsim durumu, depolama gibi etkenlerin dikkate alındığı karmaşık bir yapıya sahiptir. Bu sebeple toplu beslenme sistemlerinde gerekli enerji ve besin ögelerini karşılayacak şekilde bir menü planlaması yapılması gereklidir. Bu çalışmada ilk olarak toplu hizmet veren kuruluşların yemek menüleri ve hastaların sağlık sorunları incelenmiştir. Daha sonra hastane personeli ve özel bir sağlık sorunu olmayan yatan hastalar için bir aylık menü planlaması yapılmıştır. Bu menüden özel sağlık sorunu olan hastalar faydalanamayacağı için bu hastalara özel olarak uygun menüler planlanmıştır. Diyabet hastaları, karaciğer hastaları ve mide hastalığı olan kişiler dikkate alınmıştır. Menüler planlanırken kalori, karbonhidrat, protein, yağ, lif, kolesterol, sodyum, potasyum, kalsiyum, A vitamini, C vitamini ve demir kısıtları dikkate alınmıştır. 0-1 Hedef Programlama ile matematiksel model oluşturulmuştur. Oluşturulan matematiksel model ILOG 12.6.2 sürümü çözülmüştür. Çözüm sonucunda sabah kahvaltısı ve öğle, akşam öğünü için 15 yemek grubu içinden 4 kaplı menüler planlanmıştır. Hastanelerde menü planlaması el ile yapılmaktadır. Bu planlama, büyük bir zaman kaybına neden olmaktadır. Kurulan matematiksel model sayesinde zaman kaybı azalmakta ve sistematik bir yapı ortaya çıkmaktadır. Ayrıca dengeli bir yemek planı da oluşmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Menü planlama, 0-1 hedef programlama, optimizasyon

Kaynakça

• 1. Açık M. (2002) Türk Silahlı Kuvvetleri’nde Birliklerin Yeniden Yapılandırılmasında Hedef Programlama Yönteminin Uygulanması. İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul. 2. Akay A. ve Sarıışık M. (2015) Restoran Yöneticilerinin Menü Planlaması ve Analizi Konusuna Yaklaşımları Üzerine Bir Araştırma. Bartın Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 6(12): 211-230. 3. Atılan M. (2008) Adana’da Toplu Beslenme Yapılan Bazı Kurumların Menülerinin Değerlendirilmesi ve Tüketici Görüşlerinin Belirlenmesi. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Adana. 4. Aydoğdu S. Kronik Karaciğer Hastalıklarında Beslenme http://www.semaaydogdu.com/saglikkosesi/detay/kronik-karaciger-hastaliklarinda-beslenme/ Erişim Tarihi: 24.12.2017. 5. Baykasoğlu A., Taşkıran D. ve Akkoyun H. G. (2016) Toplu Beslenme İçin Menü Planlama Karar Destek Sistemi Geliştirilmesi ve Uygulanması. Gazi Üniversitesi Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi Dergisi 31(1):191-200. 6. Baysal, A. (2015). Diyetisyen El Kitabı. Hatiboğlu Basım ve Yayım, Ankara. 7. Bilge E. (2009) Bir İşletmede Çalışanların Beslenme Durumları ve Enerji Harcamalarının Değerlendirilmesi. Trakya Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Edirne. 8. Charnes A. and Cooper W. W. (1977) Goal Programming and Multiple Objective Optimizations: Part 1. European Journal of Operational Research 1 (1): 39-54. 9. Dağdeviren M., Akay D. ve Kurt M. (2004) İş Değerlendirme, Faktör Derece Puanlarının Belirlenmesinde Hedef Programlama Yönteminin Kullanılması. Gazi Üniversitesi Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi Dergisi 19(1): 89-95. 10. Dağdeviren M. ve Eren T. (2001) Tedarikçi Firma Seçiminde Analitik Hiyerarşi Prosesi ve 0-1 Hedef Programlama Yöntemlerinin Kullanılması. Gazi Üniversitesi Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi Dergisi 16(2):41-52. 11. Demir G. (2017) İnsülin Direnci, Diyabet (Şeker Hastalığı) ve Diyet Tedavisi. https://www.dytguldendemir.com/hastalik/insulin-direnci-diyabet-diyet/ Erişim Tarihi: 24.12.2017. 12. Ediz A. ve Yağdıran Y. (2009) Hedef Programlama Tekniği ile Menü Planlaması. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 11(1):45-74. 13. Ekinci N. (2010) Otel İşletmelerinde Menü Planlaması, Menü Fiyatlandırma Yöntemleri ve İstanbul Sürmeli Otel Uygulaması. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara. 14. Erdoğmuş Ş., Koç E. ve Öğütlü A. S. (2005) Diyet Probleminin Çözümünde Kullanılabilecek Bazı Eniyileme Tekniklerinin Yaklaşım Farklılıklarının Değerlendirilmesi. AKÜ-Fen Bilimleri Dergisi 5(1-2), 77-90. 15. Girginer N. ve Kaygısız Z. (2009) İstatistiksel Yazılım Seçiminde Analitik Hiyerarşi Süreci ve 0-1 Hedef Programlama Yöntemlerinin Birlikte Kullanımı. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 10(1):211-233. 16. Gülenç İ. F. ve Karabulut B. (2005) Doğrusal Hedef Programlama ile Bir Üretim Planlama Probleminin Çözümü. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 9(1): 55-68. 17. Gürtuna A. (2017) Gastrit Reflü ve Ülser Diyeti. https://www.aligurtuna.com/gastrit-reflu-mide-ulseri-diyeti-503.html Erişim Tarihi: 24.12.2017. 18. Kağnıcıoğlu C. H. ve Yıldız A. (2006) 0-1 Tam Sayılı Bulanık Hedef Programlama Yaklaşımı İle Sınav Görevi Atama Probleminin Çözümü. Anadolu Üniversitesi Bilim Ve Teknoloji Dergisi 7(2):413-429. 19. Koç E. (2001) Etkileşimli 0-1 Tamsayılı Doğrusal Hedef Programlama ve Bir Diyet Probleminin Çözümüne Uygulanması. Osmangazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir. 20. Kaçmaz Ö.S., Şengül N. ve Eren T.(2018) Hastanelerde Özel Hastalar İçin Bulanık Hedef Programlama İle Menü Planlaması. Beykent Üniversitesi Fen Ve Mühendislik Bilimleri Dergisi 11(1):1-37. 21. Koşan L. (2013) Menü Analizinde Geleneksel ve Çağdaş Yöntemlerin Karşılaştırılması. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 6(1):203-219. 22. Körpeli S., Şahin B. ve Eren T. (2012) Hedef Programlama ile Menü Planlaması: Bir Örnek Uygulama. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2(1):121-142. 23. Leung M. T., Daouk H. and Chen A. (2001) Using Investment Portfolio Return to Combine Forecasts: A Multiobjective Approach. European Journal of Operational Research 134: 84 -102. 24. Orhan İ., Kapanoğlu M. ve Karakoç T. H. (2012) Hedef Programlama ile Bütünleşik Uçak Rotalama ve Bakım Çizelgeleme. Gazi Üniversitesi Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi Dergisi 27(1): 11-26. 25. Oruç K. O. (2014) Bulanık Hedef Programlama ile Menü Planlama. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi 12(23): 33-51. 26. Özkan H. (2017) http://www.hasanozkan.com/files/diyet/karaciger-hastaliklarinda-diyet.pdf Erişim Tarihi: 23.12.2017. 27. Öztürk Y. (2017) Diyabette Yasak Besinler. http://diyetisyenyusuf.com/diyabette-seker-hastaliginda-yasak-besinler/ Erişim Tarihi: 24.12.2017. 28. Sarıoğlu H. (2017) Diyabet ve Beslenme. http://bursaobm.ogm.gov.tr/Lists/Haberler /Attachments/171/Diyabet%20ve%20Beslenme.pdf Erişim Tarihi: 23.12.2017. 29. Şenman S. (2017) Diyabette Beslenme Nasıl Olmalıdır? http://www.ekolkbb.com /beslenme-ve-diyet/diyabette-beslenme-nasil-olmalidir Erişim Tarihi: 23.12.2017. 30. Şenol S. (2011) Menü Planlama Sorununa Karma Tamsayılı Programlama Modeli ile Çözüm Önerisi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Isparta. 31. Taha H. (1997) Operations Research: An Introduction. Prentice Hall, USA. 32. Türkiye Diyabet Vakfı (2017) Diyabet Hakkında Herşey. http://www.turkdiab.org/diyabet-hakkinda-hersey.asp?lang=TR&id=51 Erişim Tarihi: 23.12.2017. 33. Uçakcıoğlu, B. ve Eren, T. (2017) Hava Savunma Sanayinde Yatırım Projelerinin Çok Ölçütlü Karar Verme ve Hedef Programlama ile Seçimi. Journal of Aviation, 1(2), 39-63.