Sağlık Hizmetlerinde, Hasta-Hekim İlişkisinde Yaşanan Bilgi Asimetrisinin Ortaya Çıkardığı Ekonomik Sorunlar: Çanakkale Örneği

Yıl 2018, Cilt: 21 Sayı: 4, 745 - 765, 29.12.2018

Kemal Temel Murat Aydın

Öz

Piyasalarda, her zaman alıcı ve satıcılar aynı bilgiye sahip değildir. Bu durum doğru bilgiyi elinde tutan taraf açısından bir avantaj sağlarken, bu bilgiden yoksun taraf içinse bir dezavantaj oluşturmaktadır. Sağlık hizmetleriyse bilginin yoğun olduğu alanlardan birisidir. Çünkü hizmeti verenler ile alanlar arasındaki ilişkinin temeli bilgiye dayanmaktadır. Hizmet alan hastaların, hastalıkları ve alacakları hizmet hakkında tam ve detaylı bilgiye sahip olabilmeleri her zaman için mümkün olamamaktadır. Buna karşılık hekimler, hastaların hastalıkları ve tedavileri hakkında daha fazla bilgiye sahiptirler. Bu durum sağlık hizmetleri piyasasında her iki tarafın aynı bilgiye (simetrik) sahip olmamasına bağlı olarak bilgi asimetrisine neden olmakta, ekonomik kayıplar doğurabilmektedir. Bu çalışma ile bilgi asimetrisine bağlı olarak hasta-hekim arasındaki ilişki esnasında fiziki şartlar, iletişim, etik ve güven algısının neden olduğu ekonomik etkiler incelenmiştir. Araştırmanın evrenini Çanakkale ilinde görev yapan hekimler ile bu hekimlerden hizmet alan hastalar oluşturmaktadır. Çalışma kapsamında 172 hekim ve 348 hastaya ulaşılarak anket uygulanmıştır. Çalışma sonuçlarına göre hekimler ile hastalar arasında algı düzeyi açısından anlamlı farklar olduğu tespit edilmiştir. Hizmet kullanımında, eğitim düzeyinin yanında sağlık bilgi düzeylerinin etkili olduğu görülmüştür. Hasta ve hekim arasındaki ilişkide, iletişim ve güvenin tanı ve tedavi sürecini etkilediği görülmektedir. Bu durum hastaların hizmet alma eğilimlerini değiştirmektir. Hizmet alma eğilimlerindeki değişiklikler hastaların gereksiz ve aşırı hizmet kullanmasına, bunun yanında yol, zaman, iş kaybı vb. kayıplara da neden olmaktadır. Hekimler açısından da iş kaybı, diğer hastalara ayrılacak zaman kaybı, sarf ve tıbbi malzeme kaybı gibi ekonomik kayıplara ve maliyet artışına neden olmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sağlık Hizmetleri, Bilgi Asimetrisi, Hasta-Hekim İlişkileri, Ekonomik Etkiler

Kaynakça

• 1. Afzal W., Roland D. and Al-Squri M. N. (2008) Informatin Asymmetry and Product Voluation: An Exploratory Study. Journal of Information Science 35(2): 1-14. 2. Akerlof G. A. (1970) The Markets for “Lemons’’: Quality Uncertainty and The Market Mechanizm. Quarterly Journal of Economics 84: 488-500. 3. Akerlof G. A. ve Shiller R. J. (2010) Hayvansal Güdüler İnsan Psikolojisi Ekonomiyi Nasıl Yönlendirir ve Küresel Kapitalizm İçin Niçin Önemlidir? (Çev. Domaniç N. ve Konyar L.) Scala Yayıncılık, İstanbul. 4. Arrow K. J. (1963) Uncertainty and Welfare Economics of Medical Care. The American Economic Rewiew 53(5):941-973. 5. Akkaş E. (2012) Vekâlet Teorisi Çerçevesinde Hasta-Hekim İlişkileri Üzerine Bir Çalışma: Isparta İl Merkezi Hastaneleri Örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Isparta. 6. Arpa T. A. ve Kolçak M. (2017) Türkiye ve OECD Ülkelerinde Sosyal Güvenlik Harcamaları. Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 5(3): 651-677. 7. Auronen L. (2003) Asymmetric Information: Theory and Applications. Seminar in Strategy and International Business, pp.1-35. https://pdfs.semanticscholar.org/cdc1/10d48cfa54659f3a09620d51240f09cf1acc.pdf (Erişim Tarihi: 03.06.2018). 8. Başol E. (2018) Hasta ile Sağlık Çalışanları (Doktor ve Hemşire) Arasındaki İletişim Sorunları ve Çözüm Önerileri. International Anatolia Academic Online Journal/Sosyal Bilimler Dergisi 2(1): 76-93. 9. Bilgili E. ve Ecevit E. (2008) Sağlık Hizmetleri Piyasasında Asimetrik Bilgiye Bağlı Problemler ve Çözüm Önerileri. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi 11(2): 202-228. 10. Blomqvist A. and Leger P. T. (2005) Information Asymmetry, Insurance and The Decision to Hospitalize. Journal of Health Economics 24(4):775-793. 11. Blum H. L. (1975) Planning For Health; Development and Application of Social Change Theory. AJN The American Journal of Nursing 75(8): 1388. 12. Clement N. O. (2009) Asymmetry Information Problem of Moral Hazard and Adverse Selection in a National Health Insurance. The Case of Ghana National Health Insurance. Management Science and Engineering 3(3): 101-106. 13. Pelitoğlu F. ve Özgür S. (2013) İlköğretim Öğrencileri İçin SağLık Tutum Ölçeği Geliştirilmesi. Necati Bey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi (EFMED) 7(1): 32-56. 14. Durmaz T. ve Erdem R. (2017) Hastanelerde Arz Kaynaklı Gereksiz Sağlık Hizmeti Kullanımının Hasta Algısı Üzerinden Değerlendirilmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 29(4): 579-604. 15. Flood C. (2001) International Experience with Managed Care. Managed Competition and Internal Markets. ISBN: 0-415-31616-2, Accessed from: https://www.taylorfrancis.com/books/ (Erişim Tarihi: 06.02.2018). 16. Folland S., Goodman C. A. and Miron S. (2010) The Economics of Health Care (7th. Edition). Prentice Hall, Upper Saddle River, NJ. 17. Frank R. G. (2016) Davranışsal İktisat ve Sağlık Ekonomisi (Çev. Göksu Y.D.). Davranışsal İktisat ve Davranışsal İktisadın Uygulamaları In Diamond P. and Vartiainen H. (Eds.) ss. 195-234. (Çev. Ed.) Kamilçelebi H. Nobel Akademik Yayıncılık, İstanbul. 18. Howard M. (2001) Public Sector Economics for Developing Countries. University of the West Indies Press, Saint Andrew. 19. Kadıoğlu H. ve Yıldız A. (2012) Sağlık Algısı Ölçeğinin Türkçe Çevriminin Geçerlilik ve Güvenirliği. Türkiye Klinikleri J Medical Science 32(1): 47-53. 20. Kahneman D. (2017) Hızlı ve Yavaş Düşünme (Çev. Deniztekin O.Ç.ve Deniztekin F.N.). Varlık Yayınları, İstanbul. 21. Kavuncubaşı Ş. ve Yıldırım S. (2010) Hastane ve Sağlık Kurumları Yönetimi. Siyasal Kitabevi, Ankara. 22. Kirmanoğlu H. (2007) Kamu Ekonomisi. Beta Basım Yayım Dağıtım, İstanbul. 23. Koszegi B. (2003) Health, Anxiety and Patient Behavior, Journal of Health Economics 22(6): 1277-1284. 24. Mishkin F. S. (1996) Understanding Financial Crises: A Developing Country Perspective. National Bureau of Economic Research, Massachusetts. 25. Özcan S., Baş K. ve Taş Y. (2013) Sağlık Sektöründe Bilgi Asimetrisinin Hasta Memnuniyetine Etkisi: Yalova Ağız Diş Sağlığı Merkezinde Bir Uygulama. International Conferance on Eurasian Economies, St. Petersburg, Russia. ss: 822- 831. 26. Savaşan F. (2013) Piyasa Başarısızlığından Devletin Başarısızlığına Kamu Ekonomisi (2. Baskı) Kitap Matbaacılık, İstanbul. 27. Shabbir S., Kaufman H. R. and Shehzad M. (2010) Service Quality, Word of Mouth and Trust: Drivers to Achieve Patient Satisfaction. Scientific Research and Essays 5(17): 2457-2462. 28. Shmanske S. (1996) Information Asymmetries in Health Services: The Market Can Cope. The Independent Review 1(2): 191-200. 29. Thaler R. H. ve Sunstein C. R. (2017) Dürtme –Sağlık Zenginlik ve Mutlulukla İlgili Kararları Uygulamak. Pegasus Yayınları, İstanbul. 30. Top M. ve Tarcan M. (2007) Hastane Sektöründe Kaynak Akışı: Hastane Ödeme Yöntemleri (Mekanizmaları). Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 9(1): 169-189. 31. Tumay M. (2009) Asymmetric Information and Adverse Selection in Insurance Markets: The Problem of Moral Hazard. Celal Bayar Üniversitesi İİBF Yönetim ve Ekonomi Dergisi 16(1): 107-114. 32. Ünal E. (2011) ‘Sağlık Ekonomisi’. Sağlık İşletmeciliği. İçinde: Ateş M. (Ed.) ss:179- 236. Beta Yayınları, İstanbul. 33. Yağcı İ. M. ve Duman T. (2006) Hizmet Kalitesi-Müşteri Memnuniyeti İlişkisinin Hastane Türlerine Göre Karşılaştırılması: Devlet, Özel ve Üniversite Hastaneleri Uygulaması. Doğuş Üniversitesi Dergisi 7(2): 218-238. 34. Yıldırım İ. (2015) Sigortacılıkta Suistimaller ve Ahlaki Tehlike Sorunu: Türk Sigorta Sektörüne Yönelik Bir Değerlendirme. The Journal of Academic Social Science Studies 36: 203-213.