SAĞLIK SİSTEMİ KAPASİTE GÖSTERGELERİ İLE EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİ ÜZERİNE EKONOMETRİK BİR İNCELEME

Yıl 2019, Cilt: 22 Sayı: 2, 281 - 304, 21.06.2019

Cemre Eda Yar Emine Doğan Çulha E. Asuman Atilla

Öz

Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de sağlık sistemi kapasite göstergeleri ile ekonomik büyüme arasında eşbütünleşik ve nedensel bir ilişkinin olup olmadığının tespit edilmesidir. Çalışmada, sağlık sistemi kapasite göstergesi olarak sağlık kurumları sayısı, sağlık personeli sayısı ve yatak sayısı, ekonomik büyüme göstergesi olarak ise reel gayrisafi yurtiçi hasıla değişkeni kullanılarak, 1966-2016 dönemine ait 51 yıllık zaman serisi Eşbütünleşme Analizi yöntemi ile incelenmiştir. Uzun dönemde karşılaşılan sorunlar Vektör Hata Düzeltme Modeli ile giderilmiş, değişkenler arasındaki nedensellik ilişkisi ise Granger nedensellik testi ile belirlenmiştir. Verilere ilişkin analizler EViews 8 paket programı kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Çalışma sonucunda, uzun dönemde sağlık personeli sayısında meydana gelen bir birimlik artışın ekonomik büyümede 10,3 birimlik bir azalışa, yatak sayısında meydana gelen bir birimlik artışın ise ekonomik büyümede 93,4 birimlik bir artışa neden olduğu belirlenmiştir. Ayrıca, kısa dönemde hem sağlık kurumu sayısı ve yatak sayısından ekonomik büyümeye doğru hem de sağlık kurumu sayısından sağlık personeli sayısına doğru tek yönlü bir nedensellik ilişkisi tespit edilmiştir. Türkiye’de sağlık düzeyi göstergelerini geliştirebilmek, toplumsal refahı yükseltmek ve ekonomik büyüme sürecini hızlandırabilmek için güçlü bir sağlık sistemi alt yapısının oluşturulması önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sağlık, Sağlık Sistemi, Sağlık Sistemi Kapasite Göstergeleri, Ekonomik Büyüme, Eşbütünleşme, Nedensellik

Kaynakça

• 1. Akar S. (2014) Türkiye’de Sağlık Harcamaları, Sağlık Harcamalarının Nisbi Fiyatı ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 21(1): 311-322. 2. Andrei D. M. and Andrei L. C. (2015) Vector Error Correction Model in Explaining the Association of Some Macroeconomic Variables in Romania. Procedia Economics and Finance 22: 568-576. 3. Ay A., Kızılkaya O. ve Koçak E. (2013) Sağlık Göstergeleri ile Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: Türkiye Örneği. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 6(1): 163-172. 4. Beraldo S., Montolio D. and Turati G. (2009) Healthy, Educated and Wealthy: A Primer on the Impact of Public and Private Welfare Expenditures on Economic Growth. The Journal of Socio-Economics 38(6): 946-956. 5. Bloom D. E., Canning D. and Sevilla J. (2001) The Effect of Health on Economic Growth: Theory and Evidence. National Bureau of Economic Research Working Paper No. 8587:1-26. 6. Chakraborty, S. (2004) Endogenous Lifetime and Economic Growth, Journal of Economic Theory, 116: 119-137. 7. Cooray A. (2013) Does Health Capital Have Differential Effects on Economic Growth. Applied Economics Letters 20(3): 244-249. 8. Çelebi K. ve Cura S. (2013) Etkinlik Göstergeleri Açısından Sağlık Sistemleri: Karşılaştırmalı Bir Analiz. Maliye Dergisi 164: 47-67. 9. Çılbant C. ve Alma D (2016) Türkiye’de Doğal Gaz Tüketimi İle Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki. Bitlis Eren Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Akademik İzdüşüm Dergisi 1(1): 1-11. 10. Doğan İ. (2016) Verimlilik, Ekonomik Büyüme ve Sağlık İlişkisi; Türkiye İçin Doğrusal Olmayan Nedensellik Testi. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi 5(2): 21-48. 11. Eryiğit K. Y., Eryiğit Bali S. and Selen U. (2012) The Long-Run Linkages Between Education, Health and Defence Expenditures and Economic Growth: Evidence From Turkey. Defence and Peace Economics 23(6): 559-574. 12. Eser K. ve Gökmen Ç. E. (2009) Beşeri Sermaye’nin Ekonomik Gelişme Üzerindeki Etkileri: Dünya Deneyimi ve Türkiye Üzerine Gözlemler. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi 1(2): 41-56. 13. Gyimah-Brempong K. and Wilson M. (2004) Health Human Capital and Economic Growth in Sub-Saharan African and OECD Countries. The Quarterly Review of Economics and Finance 44(2): 296-320. 14. Hartwig J. (2010) Is Health Capital Formation Good for Long-Term Economic Growth? Panel Granger Causality Evidence for OECD Countries. Journal of Macroeconomics 32(1): 314-325. 15. Johansen S. (1988) Statistical Analysis of Cointegration Vectors. Journal of Economic Dynamics and Control 12(2-3): 231-254. 16. Johansen S. and Juselius K. (1990) Maximum Likelihood Estimation and Inference on Cointegration-with Application to The Demand for Money. Oxford Bulletin of Economics and Statistics 52(2): 169-210. 17. Kalkınma Bakanlığı (2015) Ekonomik ve Sosyal Göstergeler. http://www.kalkinma.gov.tr/Lists/Yaynlar/Attachments/654/Ekonomik%20ve%20Sosyal%20G%C3%B6stergeler_1950_2014.pdf (Erişim Tarihi: 20.04.2018). 18. Kar M. ve Ağır H. (2006) Türkiye’de Beşeri Sermaye ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Eşbütünleşme Yaklaşımı İle Nedensellik Testi, 1926-1994. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi 6(11): 50-68. 19. Kocabıyık T. (2016) Johansen Eşbütünleşme Testinde Karar Aşamalarının Analizi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi CİEP Özel Sayısı: 40-51. 20. Lauer, J., Soucat, A., Araujo, E. and Weakliam, D. (2017) Pathways: The Health System, Health Employment, and Economic Growth. In Health Employment and Economic Growth: An Evidence Base . In Buchan J., Dhillon I. S, Campbell J. (Eds.) p 173-194. WHO, Geneva. 21. Li H. and Liang H. (2010) Health, Education, and Economic Growth in East Asia. Journal of Chinese Economic and Foreign Trade Studies 3(2): 110-131. 22. Mayer D. (2001) The Long-Term Impact of Health on Economic Growth in Latin America. World Development 29(6): 1025-1033. 23. McDonald S. and Roberts J. (2002) Growth and Multiple Forms of Human Capital in an Augmented Solow Model: A Panel Data Investigation. Economics Letters 74(2): 271-276. 24. MacKinnon, J. G. (1996) Numerical Distribution Functions for Unit Root and Cointegration Tests. Journal of Applied Econometrics, 11(6), 601-618. 25. Sağlık Bakanlığı (2011) “Sağlığın Teşviki ve Geliştirilmesi Sözlüğü”. Sağlık Bakanlığı Yayını No: 814, Ankara. 26. Selim S., Uysal D. ve Eryiğit P. (2014) Türkiye’de Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisinin Ekonometrik Analizi. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 7(3): 13-24. 27. Sonğur C. (2016) Sağlık Göstergelerine Göre Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü Ülkelerinin Kümeleme Analizi. Sosyal Güvenlik Dergisi 6(1): 197-224. 28. Şen H., Kaya A. ve Alpaslan B. (2018) Eğitim, Sağlık ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Gelişmekte Olan Ülkeler için Bootstrap Panel Granger Nedensellik Analizi. Sosyoekonomi 26(36): 125-144. 29. Taban S. (2006) Türkiye’de Sağlık ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Nedensellik İlişkisi. Sosyoekonomi 4(4): 31-46. 30. Taban S. ve Kar M. (2006) Beşeri Sermaye ve Ekonomik Büyüme Nedensellik Analizi 1969-2001. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 6(1):159-181. 31. WHO (2010) Monitoring the Building Blocks of Health Systems: A Handbook of Indicators and Their Measurement Strategies. WHO Press, Geneva. 32. WHO (2015) Global Reference List of 100 Core Health Indicators. WHO Press, Geneva. 33. WHO (2018) 2018 Global Reference List of 100 Core Health Indicators (plus health-related SDGs). WHO Press, Geneva. 34. Yumuşak İ. G. ve Yıldırım D. Ç. (2009) Sağlık Harcamaları İktisadi Büyüme İlişkisi Üzerine Ekonometrik Bir İnceleme. Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi 4(1): 57-70.