BİREYLERİN SAĞLIK BİLGİSİ ARAMA DAVRANIŞLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ: ISPARTA İLİ ÖRNEĞİ

Yıl 2019, Cilt: 22 Sayı: 2, 401 - 436, 21.06.2019

Dolunay Özlem Kilit Erdal Eke

Öz

Sağlık bilgisi arama davranışı, bireylerin hastalık veya genel sağlık durumları ile ilgili bilinçli bir şekilde edinmek istedikleri bilgileri edinme süreci olarak tanımlanmaktadır. Bireylerin formal ve informal kanallar aracılığıyla edindikleri sağlık bilgileri, sağlık düzeyleri ile doğrudan ilişkili olduğu için ciddi bir öneme sahiptir. Bu nedenle kişilerin sağlık bilgilerini hangi kaynaklardan elde ettiği, ne kadar güvendiği ve bu bilgiler sonucunda ne yaptığı gibi soruların cevaplanması önemlidir. Bu çalışmada demografik değişkenler çerçevesinde bireylerin sağlık bilgisi arama davranışları araştırılmaktadır. Araştırma evrenini Isparta il merkezinde yaşayan 18 yaş üzeri bireyler oluşturmaktadır. Araştırma kapsamında 408 kişiye ulaşılmıştır. Araştırmada veri toplama aracı olarak Medlock ve arkadaşları (2015) tarafından “Health Information–Seeking Behavior of Seniors Who Use the Internet: A Survey” adlı çalışma kapsamında geliştirilen 40 ifadeden oluşan anket, Türkçe’ye çevrilerek kullanılmıştır. Değişkenler ile sorular arasında ilişkiler t Testi, varyans analizi ve korelasyon analizi ile incelenmiştir. Araştırma sonuçlarına göre en çok sağlık bilgisi edinilen kaynaklar sağlık personeli, internet ve sosyal medya, en az sağlık bilgisi edinilen üç kaynağın ise radyo, telefon danışma hattı ve mobil sağlık uygulamaları olduğu görülmüştür. Bireylerin en çok güvendiği kaynağın sağlık personeli, en az güvendiği kaynağın radyo olduğu görülmüştür. Ayrıca sağlık bilgi edinme ve güven düzeyi demografik değişkenlere göre karşılaştırılmış ve bazı değişkenlerde farklılıklar bulunmuştur. Bireylerin sağlık bilgisi ararken kullandıkları kaynakların güvenilirlik düzeyleri hakkında Sağlık Bakanlığı ve diğer paydaşlar tarafından farkındalıklarının arttırılması için çalışmalar yapılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sağlık Bilgisi, Sağlık Bilgi Kaynakları, Sağlık Bilgisi Arama Davranışı

Kaynakça

• 1. Ahmed S.M., Adams A.M., Chowdhury M. and Bhuiya A. (2000) Gender, Socioeconomic Development and Health-Seeking Behaviour in Bangladesh. Social Science Medicine 51(3): 361-371. 2. Allen S. (2013) ‘Development and Validation of A Survey Instrument to Assess Health Information-Seeking Behaviors Among African American Young Professionals’. Doctoral Dissertation, University of Alabama, Birmingham. 3. Arslan E.T. ve Demir H. (2017) Üniversite Öğrencilerinin Mobil Sağlık ve Kişisel Sağlık Kaydı Yönetimine İlişkin Görüşleri. Aksaray Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Dergisi 9(2): 17-36. 4. Avcı K.T., Avşar Z. ve Tas H.Ü. (2014) Examination of The Mass Media Process and Personal Factors Affecting The Assessment of Mass Media-Disseminated Health İnformation. Global Health Promotion 22(2): 20-30. 5. Ayers S. and Kronenfeld J. (2007) Chronic Illness and Health Seeking Information on The Internet Health: An Interdisciplinary Journal for The Social Study of Health. Illness and Medicine 11(3): 327-347. 6. Baker L.M. and Connor J.J. (1994) Physician-Patient Communication from The Perspective of Library and Information Science. Bulletin Medical Library Association 82(1): 36-42. 7. Bilir N. (2014) Sağlık Okur-yazarlığı. Türkiye Halk Sağlığı Dergisi 12(1): 61-68. 8. Brown B.J., Carroll J., Boon H. and Marmoreo J. (2002) Women’s Decision Making About Their Health Care: Views over The Life Cycle. Patient Education and Counseling 48(3): 225-231. 9. Brown P., Ames N., Mettger W., Smith T.J., Gramarossa G.L., Friedell G.H. and McDonald S.S. (1993) Closing The Comprehension Gap: Low Literacy and The Cancer Information Service. Journal of National Cancer Institute Monograph 14: 157–163. 10. Carlsson M. (2000) Cancer Patients Seeking Information from Sources Outside The Health Care System. Support Care Cancer 8(6): 453-457. 11. Chaudhuri S., White C., Thompson H. and Demiris G. (2013) Examining Health Information–Seeking Behaviors of Older Adults. Computer, Information, Nursing Journal 31(11): 547-553. 12. Cotten S. and Gupta S. (2004) Characteristics of Online and Offline Health Information Seekers and Factors That Discriminate between Them. Social Science and Medicine 59(9): 1795-1806. 13. Dişçi R. (2008) Temel ve Klinik Biyoistatistik. 1.Baskı, İstanbul Tıp Kitabevi, İstanbul. 14. Doğan İ. (2014) Sosyoloji Kavramlar ve Sorunlar. Pegem Akademi, Ankara. 15. Doğanyiğit S.Ö. ve Yılmaz E. (2015) Mobile Health Application Users Trends in Turkey. Journalism and Mass Communication 5(1): 44-49. 16. Dorsch L. (2000) Information Needs of Rural Health Professionals: A Review of The Literature. Bulletin of The Medical Library Association 88(4): 346-354. 17. Dorsey M.J. and Defletsen E. (2005) Investigating Information-Seeking Behaviors of Primary Care Physicians Who Care for Older Depressed Patients and Their Family Caregivers: A Pilot Study. JCHL 26(4): 111-116. 18. Gheeweba M., Lindenmeyer A., Shishi S., Abbas M., Waheed A. and Amer S. (2017) What Predicts Online Health Information-Seeking Behavior among Egyptian Adults? A Cross-Sectional Study. Journal Medical Internet Research 19(6). 19. Glynn L., Valderas J., Healy P., Burke E., Newell J., Gillespie P. and Murphy A. (2011) The Prevalence of Multimorbidity in Primary Care and Its Effect on Health Care Utilization and Cost. Family Practice 28(5): 516-523. 20. Gollop C.J. (1997) Health Information-Seeking Behavior and Older African American Women. Bulletin of The Medical Library Association 85(2): 141-146. 21. Gray N.J., Klein J.D., Noyce P.R., Sesselberg T.S. and Cantrill J.A. (2005) Health Information-Seeking Behaviour in Adolescence: The Place of The Internet. Social Science and Medicine 60(7): 1467-1478. 22. Guidry J.J., Aday L.A., Zhang D. and Winn R.J. (1998) Information Sources and Barriers to Cancer Treatment by Racial/Ethnic Minority Status of Patients. Journal of Cancer Education 13(1): 43-48. 23. Hackman C.L. and Pember S.E. (2016) Qualitative Investigation of Health Information Seeking Behavior Utilizing Social Media in A College Population. American Journal of Health Studies 31(1): 11-23. 24. Henman M.J., Butow R.F., Boyle F. and Tattersall M.H.N. (2002) Lay Constructions of Decision-Making in Cancer. Journal of Psyhcho-Oncology 11(4): 295-306. 25. Huber T.J. and Cruz J.M. (2000) Information Needs and Information-Seeking Behaviors of HIV Positive Men and Women. Medical Reference Services Quarterly 19(3): 39-48. 26. Jackson C., Botelho E., Joseph J. and Tennstedt S. (2013) Accessing and Evaluating Urologie Health Information: Differences by Race/Ethnicity and Gender. Urologic Nursing 33(6): 282-287. 27. Jacobs W., Amuta A.O. and Jeon K.C. (2017) Health Information Seeking in The Digital Age: An Analysis of Health Information Seeking Behavior among Us Adults. Cogent Social Science 3(1): 1-11. 28. Juan C., Xiaorong H. and Wenglong Z. (2016) Influencing Factors of Consumer Health Information Seeking Behavior Via. Cross-Cultural Communication 12(6): 1-8. 29. Jubelier S.J., Linton J.C. and Magnetti S.M. (1994) Reading Versus Comprehension: Implications for Patient Education and Consent in An Outpatient Oncology Clinic. Journal of Cancer Education 9(1): 26-29. 30. Jung M. (2014) Determinants of Health Information-Seeking Behavior: Implications for Post-Treatment Cancer Patients. Asian Pacific Journal of Cancer Prevention 15(16): 6499-6504. 31. Kassulke D., Stenner-Day K., Coory M. and Ring I. (1993) Information-Seeking Behaviour and Sources of Health Information: Associations with Risk Factor Status in An Analysis of Three Queensland Electorates. Australıan Journal of Public Health 17(1): 51-57. 32. Kurtdaş M.Ç. (2016) Sağlıklı Yaşam! Sloganı Etrafında Şekillenen Yeni Tüketim Biçimleri. Sosyolojik Düşünce 1(1): 1-10. 33. Lambert D.S. and Loiselle C.G. (2007) Health Information-Seeking Behaviour. Qualitative Health Research 17(8): 1006-1019. 34. Lenz E. (1984) Information Seeking: A Component of Client Decisions and Health Behaviour. Advances in Nursing Science 6(3): 59-71. 35. Leydon G., Moynihan C., Bolton M., Mossman J., Boudioni M. and McPherson K. (2000) Cancer Patients' Information Needs and Information Seeking Behaviour: In Depth Interview Study. British Medical Journal 320(7239): 909-913. 36. Loiselle C.G. (1995) Self-Evaluation and Health Information Seeking: A Study of Self-Assessment and Self-Protection. Doctoral Dissertation, University of Wisconsin, Madison. 37. Manafo E. and Wong S. (2012) Exploring Older Adults’ Health Information Seeking Behaviors Journal of Nutrition Education and Behavior. 44(1): 85-89. 38. Manierr M. (2015) Gaps in Knowledge: Tracking and Explaining Gender Differences in Health Information Seeking. Social Science and Medicine 128: 151-158. 39. Matthews A., Sellergren S., Manfredi C. and Williams M. (2002) Factors Influencing Medical Information-Seeking among African American Cancer Patients. Journal of Health Communication 7(3): 205-219. 40. McCaughan E. and McKenna H. (2007) Information-Seeking Behaviour of Men Newly Diagnosed with Cancer: A Qualitative Study. Journal of Clinical Nursing 16(11): 2105-2113. 41. Medlock S., Eslami S., Askari M., Arts D.L., Sent D., Rooiji S.İ. and Abu-Hanna A. (2015) Health Information Seeking Behaviour of Seniors Who Use The Internet: A Survey. Journal of Medical Internet Research 17(1): 1-11. 42. Miller S. (1987) Monitoring and Blunting: Validation of A Questionnaire to Assess Styles of Information Seeking under Threat. Journal of Personality and Social Psychology 52(2): 345-353. 43. Özenç N.U. (2010) Bilgi: Çok Yüzlü Bir Kavram. Türk Kütüphaneciliği Dergisi 24(4): 705-722. 44. Özkan O. (2017) Sağlık Hizmetlerinde Hasta Odaklı Yaklaşım: Hasta Katılımı. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 10(2): 1759-1770. 45. Pautler S.E., Tan J.K., Dugas G.R., Pus N., Ferri M., Hardıe R. and Chın J.L. (2001) Use of The Internet For Self-Educatıon by Patients with Prostate Cancer Journal of Urology 57(2): 230-233. 46. Raj S., Sharma V.L. and Singh A. (2015) The Health Information Seeking Behaviour and Needs of Community Health Workers in Chandigarh in Northern India. Health Information and Libraries Journal 32(2): 143-149. 47. Ramanadhan S. and Viswanath K. (2006) Health and The Information Nonseeker: A Profile. Health Communication 20(2): 131-139. 48. Rees E.C. and Bath P.A. (2001) Information-Seeking Behaviors of Woman with Breast Cancer. Oncology Nursing Forum 28(5): 899-907. 49. Rice R.E. (2006) Influences, Usage, and Outcomes of Internet Health Information Searching: Multivariate Results from The Pew Surveys. International Journal of Medical Informatics 75(1): 8-28. 50. Sağlık Bakanlığı (2011) Toplum Sağlığı Merkezi Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi Rehberi. Deniz Matbaacılık, Ankara. 51. Sezgin D. (2011) Tıbbileştirilen Yaşam Bireyselleştirilen Sağlık. Ayrıntı Yayınları, İstanbul. 52. Sezgin D. (2014) Sağlık Okuryazarlığını Anlamak. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi 3: 73-92. 53. Shi H-J., Nakamura K. and Takano T. (2004) Health Values and Health-Information-Seeking in Relation to Positive Change of Health Practice among Middle-Aged Urban Men. Preventive Medicine 39(6): 1164-1171. 54. Soto-Perez-De-Celis E., Perez-Montessoro V., Rojo-Castillo P. and Chavarri-Guerra Y. (2018) Health-Related Information-Seeking Behaviors and Preferences Among Mexican Patients with Cancer. Journal of Cancer Education 33(3): 505-509. 55. Stanbursy M. and Ludwick R. (2009) Results of A Factorial Survey Investigating The Health Information Seeking Behaviors of Older Adults. Proceedings of The American Society for Information Science and Technology 46(1): 1-16. 56. Stonbraker S., Befus M., Nadal L.L., Halpern M. and Larson E. (2017) Factors Associated with Health Information Seeking, Processing, and Use Among HIV Positive Adults in The Dominican Republic. Journal of AIDS Behaviour 21(6): 1588–1600. 57. Suggs L.S., Cowdery JE. and Noll D. (2010) Health Information Seeking Behavior of Young Educated Hispanic Women American Journal of Health Studies 25(4): 186-191. 58. Sungur O. (2005) ‘Korelasyon Analizi’. Şeref Kalaycı (Ed.) SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri Asil Yayın Dağıtım, Ankara. 59. Suris J., Akre C., Berchtold A., Belanger R. and Michaud P. (2010) Chronically Connected? Internet Use among Adolescents with Chronic Conditions Journal of Adolescent Health 46(2): 200- 202. 60. Uğurlu C. (1997) Hipokrat. Ankara Üniversitesi Tıp Mecmuası 50(2):67-78. 61. URL 1: http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/asi.20016/full Erişim Tarihi: 22.02.2018. 62. URL 2: http://www.tuik.gov.tr/ Erişim Tarihi: 15.03.2018 63. URL 3: https://www.endeksa.com/tr/analiz/isparta/merkez/demografi#ses Erişim Tarihi: 10.02.2019 64. Van Der Molen B. (1999) Relating Information Needs The Cancer Experience Information As A Key Coping Strategy, European Journal of Cancer 8(4): 238-244. 65. Weaver J.B., Mays D., Lindner G., Eroğlu D., Fridinger F. and Bernhardt J.M. (2009) Profiling Characteristics of Internet Medical Information Users. Journal of Medical Association 16(5): 714-722. 66. Weaver J., Mays D., Weaver S., Hopkins G., Eroğlu D. and Bernhardt J. (2010) Health Information–Seeking Behaviors, Health Indicators, and Health Risks. American Journal of Public Health 100(8): 1520-1525. 67. Worsley A. (1989) Perceived Reliability of Sources of Health Information. Health Education Research 4(3): 367-376. 68. Wu D. and Li Y. (2016) Online Health Information Seeking Behaviors among Chinese Elderly. Library and Information Science Research 38(3): 272-279. 69. Yogaparan T., Panju A., Minden M., Brandwein J., Mohamedali H. and Alibhai S. (2009) Information Needs of Adult Patients 50 or Older with Newly Diagnosed Acute Myeloid Leukemia. Leukemia Research 33(9): 1288-1290. 70. Yu M. and Wu T. (2005) Factors Influencing Mammography Screening of Chinese American Woman. JOGNN 4(3): 386-394.