AKILCI İLAÇ KULLANIMINA İLİŞKİN TUTUM VE DAVRANIŞLARIN BELİRLENMESİNE YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2019, Cilt: 22 Sayı: 3, 619 - 632, 20.09.2019

Serkan Deniz

Öz

Akılcı ilaç kullanımının bireylere ve topluma olan etkileri dikkate alındığında, akılcı ilaç kullanımı tıbbi, sosyal, ekonomik ve yasal açıdan önemli hale gelmiştir. Bu çalışma ile ilaçlara ve akılcı ilaç kullanımına ilişkin tutum ve davranışların belirlenmesi; ayrıca akılcı ilaç kullanımına ilişkin tutum ve davranışların demografik özelliklere göre farklılık gösterip göstermediğinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Araştırma, Şubat 2019 - Mart 2019 aylarında İstanbul’da gerçekleştirilmiştir. Araştırma evrenini İstanbul’da ikamet eden ve 18 yaşını doldurmuş bireyler oluşturmuştur. Araştırmada veri toplamak için anket yöntemi kullanılmıştır. Araştırma kapsamında 479 anket formu toplanmıştır. Toplanan verilerin analizinde tanımlayıcı istatistikler ve ki-kare testi kullanılmıştır. Bu araştırmanın bulgularına göre katılımcıların akılcı ilaç kullanımına uygun olmayan tutum ve davranışlarının çoğunlukla hekim tavsiyesi olmadan ilaç kullanmalarının (%46,6) ve hekimin önerdiği süreden önce ilaçlarını kullanmayı bırakmalarının (%51,4) olduğu belirlenmiştir. Katılımcıların hekime danışmadan ilaç dozunu değiştirme (%10,4) ve hekimin önerdiği saatte ilaçlarını kullanma (%81,6) konusunda akılcı ilaç kullanımına daha uygun tutum ve davranışlar sergilediği belirlenmiştir. Hekim tavsiyesi olmadan ilaç kullanımı katılımcıların eğitim durumuna göre, hekimin önerdiği süreden önce ilaçların kullanılmasının bırakılması katılımcıların yaşına ve medeni durumuna göre istatistiksel olarak farklılık gösterdiği, akılcı ilaç kullanımıyla ilgili diğer ifadelerin ise katılımcıların demografik özelliklerine göre istatistiksel olarak farklılık göstermediği belirlenmiştir. Bu araştırma sonucunda katılımcıların akılcı ilaç kullanımı konusunda uygun olmayan tutum ve davranışlar sergileyebildikleri belirlenmiştir. Araştırma sonuçları çerçevesinde akılcı ilaç kullanımının arttırılmasına yönelik bazı önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

İlaç, akılcı ilaç kullanımı, toplum, sağlık.

Kaynakça

• 1. Afriyie D. K. and Tetteh R. (2014) A Description of the Pattern of Rational Drug Use in Ghana Police Hospital. International Journal of Pharmacy and Pharmacology 3(1): 143-148. 2. Akıcı A. (2013) Akılcı İlaç Kullanımı. Topluma Yönelik Akılcı İlaç Kullanımı. İçinde: Akıcı A (ed.) ss.1-13. T.C. Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı, SGK Yayın No: 93, Ankara. 3. Akıcı A., Uğurlu M.Ü., Gönüllü N., Oktay Ş. ve Kalaça S. (2002) Pratisyen Hekimlerin Akılcı İlaç Kullanımı Konusunda Bilgi ve Tutumlarının Değerlendirilmesi. Sted 11(7): 253-257. 4. Altındiş S. (2017) Akılcı İlaç Kullanımına Sistematik Bir Bakış. Journal of Biotechnology and Strategic Health Research 1(2): 34-38. 5. Ambwani S. and Mathur A. K. (2006) Chapter–2: Rational Drug Use. Health Administrator 19(1): 5-7. 6. Baybek H., Bulut D. ve Çakır A. (2005) Muğla Üniversitesi İdari Personelinin İlaç Kullanma Alışkanlıklarının Belirlenmesi. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (İLKE) 15: 53-67. 7. Chauhan I., Yasir M., Kumari M. and Verma M. (2018) The Pursuit of Rational Drug Use: Understanding Factors and Interventions. Pharmaspire 10(2): 48-54. 8. Ekenler Ş. ve Koçoğlu D. (2016) Bireylerin Akılcı İlaç Kullanımıyla İlgili Bilgi ve Uygulamaları. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi 3(3): 44-55. 9. Gündoğar H. S. ve Kartal S. E. (2017) Üniversite Öğrencilerinin Akılcı İlaç Kullanımı Hakkındaki Görüşleri. Bartın Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi 1(1): 25-34. 10. Hatipoğlu S. ve Özyurt B. C. (2016) Manisa İlindeki Bazı Aile Sağlığı Merkezlerinde Akılcı İlaç Kullanımı. TAF Preventive Medicine Bulletin 15(4): 1-8. 11. İlhan M. N., Aydemir Ö., Çakır M. ve Aycan S. (2014) Akılcı Olmayan İlaç Kullanım Davranışları: Ankara’da Üç İlçe Örneği. Türkiye Halk Sağlığı Dergisi 12(3): 188-200. 12. Kalaça S. (2013) Sağlık Hizmeti Sunanların ve Hizmet Alanların Akılcı İlaç Kullanımındaki Rolleri. Topluma Yönelik Akılcı İlaç Kullanımı. İçinde: Akıcı A (Ed.) ss.15-30. T.C. Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı, SGK Yayın No: 93, Ankara. 13. Kaya H., Turan N., Keskin Ö., Tencere Z., Uzun E., Demir G. ve Yılmaz T. (2015) Üniversite Öğrencilerinin Akılcı İlaç Kullanma Davranışları. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi 18(1): 35-42. 14. Koyuncuoğlu C. Z., Kırmızı N. İ., Ceylan İ. ve Akıcı A. (2017) Diş Hekimliği Kliniklerine Başvuru Öncesinde Hastaların İlaç Kullanımı İle İlgili Tutumlarının Araştırılması. Marmara Pharmaceutical Journal 21(1): 165-176. 15. Köse E., Erdoğan N., Bedir N., Demirbaş M., İnci M. B., Karabel M. P., Tok Ş., Kibar F. A. ve Ekerbiçer H. Ç. (2018) Sakarya'nın Taraklı İlçesindeki Erişkinlerde Akılcı İlaç Kullanımı ile İlgili Bazı Bilgi ve Tutumlarının İncelenmesi. Sakarya Tıp Dergisi 8(1): 80-89. 16. Özçelikay G. (2001) Akılcı İlaç Kullanımı Üzerinde Bir Pilot Çalışma. Ankara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Dergisi 30(2): 9-18. 17. Sekaran U. (1992) Research Methods For Business: A Skill-Building Approach. John Wiley & Sons, Inc, New York. 18. Şantaş F. ve Demirgil, B. (2017) Akılcı İlaç Kullanımına İlişkin Bir Araştırma. İşletme Bilimi Dergisi (JOBS) 5(1): 35-48. 19. Şendir M., Çelik Z., Güzel E. ve Büyükyılmaz F. (2015) Aile Sağlığı Merkezlerine Başvuran Bireylerde Akılcı İlaç Kullanım Alışkanlıklarının Belirlenmesi. TAF Preventive Medicine Bulletin 14(1): 15-22. 20. T.C. İstanbul Valiliği. Nüfus Bakımından Türkiye’nin En Büyük Kenti: İstanbul. www.istanbul.gov.tr/nufus-bakimindan-turkiyenin-en-buyuk-kenti-istanbul (Erişim Tarihi: 30.05.2019) 21. Uğrak U., Teke A., Cihangiroğlu N. ve Uzuntarla Y. (2015) Kardiyoloji Kliniğinde Yatan Hastaların Akılcı İlaç Kullanımı Konusundaki Tutumları. TAF Preventive Medicine Bulletin 14(2): 137-144. 22. WHO (2002) WHO Policy Perspectives on Medicines: Promoting Rational Use of Medicines: Core Components No:5. http://archives.who.int/tbs/rational/h3011e.pdf (Erişim Tarihi: 07.03.2019). 23. Yapıcı G., Balıkçı S. ve Uğur Ö. (2011) Birinci Basamak Sağlık Kuruluşuna Başvuranların İlaç Kullanımı Konusundaki Tutum ve Davranışları. Dicle Tıp Dergisi 38(4): 458-465. 24. Yılmaz M., Güler N., Güler G. ve Kocataş S. (2011) Bir Grup Kadının İlaç Kullanımı ile İlgili Bazı Davranışları: Akılcı mı?. Cumhuriyet Tıp Dergisi 33(3): 266-277. 25. Yılmaz M., Kırbıyıkoğlu F. İ., Ariç Z. ve Kurşun B. (2014) Bir Diş Hekimliği Fakültesi Hastanesi'ne Başvuran Bireylerin Akılcı İlaç Kullanımlarının Belirlenmesi. Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi 2(1): 39-47.