HEMŞİRELERİN HASTA GÜVENLİĞİ TUTUMLARININ HASTA GÜVENLİĞİ KÜLTÜRÜ ÜZERİNE ETKİLERİNİN ARAŞTIRILMASI: BİR ARAŞTIRMA UYGULAMA HASTANESİ ÖRNEĞİ

Yıl 2019, Cilt: 22 Sayı: 3, 653 - 676, 20.09.2019

Ertuğrul Bayer , Gülçin Çevik

Öz

Hasta güvenliğinin, sağlık hakkı ve hasta odaklı sağlık hizmetleri gibi bazı yeni kavramlar ile birlikte değerlendirilen bir kavram olduğu görülmektedir. Hasta güvenliğini, sağlık hizmetlerine bağlı olarak yapılan hataların önlenmesi ve sağlık hizmeti sunumundan kaynaklanan hataların nedenlerinin tespit edilerek hasta hasarlarının azaltılması veya eliminasyonu şeklinde ifade etmek mümkündür. Hasta güvenliği için tehdit oluşturan, işgücü, kaynak ve can kaybına neden olabilen tıbbi hataların en aza indirilmesi hata kaynaklarının bilinmesiyle mümkündür. İlaç uygulamaları hataları, hastane enfeksiyonları, cerrahi işlem hataları, düşmeler ve basınç ülserleri hasta güvenliğini en yüksek düzeyde tehdit eden tıbbi hatalar olarak kabul edilmektedir. Bu araştırmada, Süleyman Demirel Üniversitesi Araştırma Uygulama Hastanesinde görev yapmakta olan hemşirelerin hasta güvenliği tutumlarının hasta güvenliği kültürü üzerine etkisi olup olmadığının araştırılması amaçlanmıştır. Bu amaçla “hemşirelerin hasta güvenliği tutumları ile hasta güvenliği kültürü görüşleri arasında ilişki vardır” ve “hemşirelerin hasta güvenliği tutumlarının hasta güvenliği kültürü üzerine etkisi vardır” hipotezlerinin test edilmesi planlanmıştır. Araştırma 2018 yılının Ocak ve Şubat aylarında Süleyman Demirel Üniversitesi Araştırma ve Uygulama Hastanesinde çalışan hemşireler üzerinde yapılmıştır. Araştırmanın evrenini Süleyman Demirel Üniversitesi Araştırma ve Uygulama Hastanesinde çalışmakta olan 341 hemşire oluşturmaktadır. Araştırmaya 200 hemşire onam ve onay vererek katılmayı kabul etmiştir. Veri toplama aracı olarak “Hasta Güvenliği Tutumu Ölçeği” ve “Hasta Güvenliği Kültürü Ölçeği” ve demografik ve mesleki bilgilerin tespitine yönelik soruları içeren anket formu kullanılmıştır. Hemşirelerin hasta güvenliği tutumları ve alt boyutları ile hasta güvenliği kültürü ve alt boyutları arası ilişkinin belirlenmesi amacıyla korelasyon analizi, değişkenler arasındaki etkilerin belirlenmesi amacıyla regresyon analizi uygulanmıştır. Uygulanan analizler sonucunda; hemşirelerin hasta güvenliği tutumları alt boyutları ile hasta güvenliği kültürü görüşleri alt boyutları arasında ilişki olduğu ve hemşirelerin hasta güvenliği tutumlarının hasta güvenliği kültürünü etkilediği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hemşire, Hasta Güvenliği Tutumu, Hasta Güvenliği Kültürü, Tıbbi Hata.

Kaynakça

• 1. Abdou H. A. and Saber K. M. (2011) A Baseline Assessment of Patient Safety Culture Among Nurses at Student University Hospital. World Journal of Medical Sciences 6(1): 17-26. 2. Ak B. (1990) Hastane Yöneticiliği. Özkan Matbaacılık, Ankara. 3. Akalın E. H. (2004) Hasta güvenliği kültürü: Nasıl geliştirebiliriz? ANKEM Dergisi 18 (2): 12-13. 4. Akgün S. (2014) Hasta Güvenliği, Beklenmeyen Ciddi Tıbbi Hatalar. Sağlık Akademisyenleri Dergisi 1(2): 75-82. 5. Akgün S. ve Al-Assaf A. F. (2007) Sağlık Kuruluşlarında Hasta Güvenliği Anlayışını Nasıl Oluşturabiliriz? Sağlık Düşüncesi ve Tıp Kültürü Platformu Dergisi 3: 42-47. 6. Akman A. B. (2010) Hasta Güvenliği Kültürü ve Bir Üniversite Hastanesinde Çalışan Hemşirelerin Hasta Güvenliği Kültürü ile İlgili Algılarını Etkileyen Faktörlerin Değerlendirilmesine Yönelik Bir Araştırma. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul. 7. Altındiş S. (2010) Sağlık Hizmetlerinde Olay Raporlama ve Hasta Güvenliğine Etkileri. Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi 1(1): 17-32. 8. Aren A. (2008) Ameliyathanede Hasta ve Çalışan Güvenliği. İstanbul Tıp Dergisi 9(3): 141-145. 9. Armstrong D. and Bartz P. (2001) An Integrative Review of Pressure Relief in Surgical Patient. AORN Journal 73(3): 645-657. 10. Aşırdizer M. (2009) Sağlık Hizmetleriyle İlişkili Enfeksiyonların Hukuki Boyutu. Sağlıkta Birikim Dergisi 1(4): 90-94. 11. Aştı T. ve Acaroğlu R. (2000) Hemşirelikte Hatalı Uygulamalar. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi 4(2): 22-27. 12. Babayiğit M. A. ve Kurt M. (2013) Hastane Ergonomisi. İstanbul Med. J. 14(3): 153-159. 13. Bahrami M. A., Chalak M., Montazeralfaraj R. and Tafti A. D. (2014) Iranian Nurses’ Perception of Patient Safety Culture. Iranian Red Crescent Medical Journal 16(4): 1-9. 14. Balanuye B. (2014) Cerrahi Kliniklerde Çalışan Hemşirelerin İş Yükünün Hasta Güvenliğine Etkisi. Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara. 15. Baykal N. (2008) Değişen Dünya, Tıp ve Teknoloji. Sağlık ve Bilişimde Objektif Haber. http://www.sisoft.com.tr/haber/page?SYF=Detayhb=1197, Erişim tarihi: 17.06.2018. 16. Bedük Y. (2000) Nozokomiyal Üriner Sistem Enfeksiyonları. Klinik Dergisi 13 (Özel Sayı): 19-20. 17. Berke D. ve Aslan F. E. (2010) Cerrahi Hastalarını Bekleyen Bir Risk: Düşmeler, Nedenleri ve Önlemler. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi 13(4): 72-77. 18. Birgili F., Salış F. ve Özdemir S. (2010) Sağlık Çalışanlarının İş Doyumunu Etkileyen Bazı Etmenlerin İncelenmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi 13(2): 27-37. 19. Can A. (2017) SPSS ile Bilimsel Araştırma Sürecinde Nicel Veri Analizi. Pegem Akademi, Ankara. 20. Cebeci F. (2010) Hasta Güvenliğinde Acil Hemşirelerinin Rolü. Türkiye Klinikleri Hemşirelik Bilimleri Dergisi 2(1): 57-63. 21. Chalian A. A. and Kagan S. H. (2001) Backside First in Head and Neck Surgery? Preventing Pressure Ulcers in Extended Length Surgeries. Journal of the Sciences and Specialties of the Head and Neck 23(1): 25-28. 22. Chiche J. D., Moreno R., Putensen C. and Rhodes A. (2009) Safety in Intensive Care Medicine: Patient Safety and Quality of Care in Intensive Care Medicine. Tyskland: Medizinisch Wissenschaftliche Verlagsgesellschaft, Berlin. 23. Crigger N. J. and Meek V. L. (2007) Toward a Theory of Self - Reconciliation Following Mistakes in Nursing Practice. Journal of Nursing Scholarship 39(2): 177-183. 24. Çakır A. ve Tütüncü Ö. (2009) “İzmir İli Hastanelerinde Hasta Güvenliği Algısı”. I. Uluslararası Sağlıkta Performans ve Kalite Kongresi Kongre Kitabı 2. İçinde: Kırılmaz H. (ed) ss:189- 204. Baydan Ofset, Ankara. 25. Çeçen D. ve Özbayır T. (2011) Cerrahi Kliniklerinde Yatan Yaşlı Hastalarda Düşme Riskinin Belirlenmesi ve Düşmeyi Önlemeye Yönelik Yapılan Girişimlerin Değerlendirilmesi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi 27(1): 11-23. 26. Çırpı F., Merih D. Y. ve Kocabey Y. M. (2009) Hasta Güvenliğine Yönelik Hemşirelik Uygulamaları ve Hemşirelerin Bu Konudaki Görüşlerinin Belirlenmesi. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi 2(3): 26-34. 27. Davis R., Murphy M. F., Sud A., Noel S., Moss R., Asgheddi M., Abdurrahman I. and Vincent C. (2012) Patient Involvement in Blood Transfusion Safety: Patients’ and Healthcare Professionals’ Perspective. Transfusion Medicine 22(4): 251-256. 28. Dilmen B. (2016) Hemşirelik Öğrencileri ve Hemşirelerin Hasta Güvenliği Kültürü Algılamalarının Değerlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara. 29. Dursun S., Bayram N. ve Aytaç S. (2010) Hasta Güvenliği Kültürü Üzerine Bir Uygulama. Sosyal Bilimler Dergisi 8 (1): 1-14. 30. Erdağı S. (2013) Cerrahi Kliniklerde Çalışan Hemşirelerin Çalışma Ortamlarının Hasta Güvenliği Kültürü Algılarının ve Tükenmişlik Durumlarının İncelenmesi. Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum. 31. Erdoğan İ. (1996) İşletme Yönetiminde Örgütsel Davranış. Avcıoğlu Basım Yayım, İstanbul. 32. Ertürk C., Dönmez P. ve Özmen P. (2016) Manisa İl Merkezindeki Hastanelerde Görev Yapan Hemşirelerin Hasta Güvenliği Kültürünün Değerlendirilmesi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi 32(1): 19-33. 33. Eşer İ., Khorshd L., Türk G. ve Toros F. (2007) Hemşirelerin İlaç Hatası Yapmalarına Yol Açabilecek Etkenlerin Saptanması. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi 23(2): 81-91. 34. Gül Ş. (2014) Cerrahi Girişim Uygulanan Hastalarda Basınç Ülseri Gelişiminin Önlenmesi. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi 1(3): 54-61. 35. Güleç S., Toygar E., Yeni Ç., Dalmış K. A. ve Yazgan M. (2009) ‘Hastanelerde Kullanılan Tıbbı Cihazların Kalibrasyonu ve Hasta Güvenliği’. Uluslararası Sağlıkta Performans ve Kalite Kongresi Kitabı, Cilt II. İçinde: Kırılmaz H. (ed.) ss:152-164. Antalya. 36. Gündoğdu S. ve Bahçecik N. (2012) Hemşirelerde Hasta Güvenliği Kültürü Algılamasının Belirlenmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi 15(2): 119-128. 37. Güneş A. (2011) Hemşirelerin İntravenöz Yoldan Potasyum Verilmesine İlişkin Bilgi ve Uygulamalarının Hasta Güvenliği Yönünden Değerlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara. 38. Güven M. (2014) Hasta Güvenliği ve Tıbbi Hatalar Antalya Atatürk Devlet Hastanesi’nde Çalışan Hemşirelerin Hasta Güvenliği İhlali ve Tıbbi Hata Tanıklıkları. Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul. 39. İşlek E. (2009) Bir Özel Dal Eğitim ve Araştırma Hastanesinde Hasta Güvenliğini Tehdit Eden Olayların ve Olası Nedenlerinin Tanımlanması. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara. 40. İzgi M. ve Türkmen Ö. H. (2012) Akdeniz Üniversitesi’nde Taşeron Sağlık İşçilerinin İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Durum Tespiti. Türkiye Halk Sağlığı Dergisi 3(10): 160-173. 41. Karaca A. ve Arslan H. (2014) Hemşirelik Hizmetlerinde Hasta Güvenliği Kültürünün Değerlendirilmesine Yönelik Bir Çalışma. Sağlık ve Hemşirelik Yönetimi Dergisi 1(1): 9-18. 42. Karadağ A. (2003) Basınç Ülserleri: Değerlendirme, Önleme ve Tedavi. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi 7(2): 41-48. 43. Karan İ. (1999) Hastanelerde Fiziksel Ortamın Hastalar Üzerindeki Etkilerinin Araştırılması. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul. 44. Karataş M. ve Yakıncı C. (2010) Tıbbi Hata Nedenleri ve Çözüm Yolları. İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 17(3): 233-236. 45. Karcıoğlu F., Timuroğlu A. G. ve Çınar O. (2009) Örgütsel İletişim ve İş Tatmini İlişkisi: Bir Uygulama. Yönetim Dergisi 20(63): 59-76. 46. Kavuncubaşı Ş. ve Kısa A. (2002) Sağlık Kurumları Yönetimi. Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir. 47. Kayış A. (2016) ‘Güvenilirlik Analizi’. SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri. İçinde: Kalaycı Ş. (ed) ss:404-425. Asil Yayıncılık, Ankara. 48. Kim F. J., Donalisio D. S. R., Gustafson D., Nogueira L., Harlin T. and Paul D. L. (2015) Current Issues in Patient Safety in Surgery: a Review. Patient Safety in Surgery 9(26): 1-9. 49. Mulloy F. M. and Hughes G. R. (2008) Patient Safety and Quality: an Evidence-Based Handbook for Nurses. Agency for Healthcare Research and Quality Publication, Rockville. 50. Ovalı F. (2010) Hasta Güvenliği Yaklaşımları. Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi 1(2): 33-43. 51. Ökdemir P. (2008) “Bası Yaralarından Korunma ve Hemşirelik Bakımı”. İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri. İçinde: Erdost Ş. K. (ed.) ss:59-68. Yara Bakımı ve Tedavisi Sempozyum Dizisi, Hünkar Ofset, İstanbul. 52. Özden D. (2013) “Hasta Güvenliği”. Hemşirelik Esasları, Hemşirelik Bilimi ve Sanatı 1. İçinde: Aştı T. A. Karadağ A. (ed.) ss:261-289. Akademi Yayınları, İstanbul. 53. Özden D., Karagözoğlu Ş. ve Kurukız S. (2012) Hastaların İki Ölçeğe Göre Düşme Riskinin Belirlenmesi ve Bu Ölçeklerin Düşmeyi Belirlemedeki Duyarlılığı: Pilot Çalışma. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi 15(2): 80-88. 54. Özer Ö., Şantaş F., Gün Ç. ve Şentürk S. (2019) Hemşirelerin Hasta Güvenliği Tutumlarına İlişkin Algılarının Değerlendirilmesi. ACU Sağlık Bil Dergisi 10(2): 161-168. 55. Reason J. (1998) Achieving a Safe Culture: Theory and Practice, Work & Stres: An International Journal of Work. Health & Organisations 12(3): 293-306. 56. Rızalar S., Büyük E. T,. Şahin R., As T. ve Uzunkaya G. (2016) Hemşirelerde Hasta Güvenliği Kültürü ve Etkileyen Faktörler. DEUHFED 9(1): 9-15. 57. Sammer C. E., Kristine L., Karan P. S., Douglas A. M. and Nuha A. L. (2010) What is Patient Safety Culture? a Review of Literature. Journal of Nursing Scholarship 42(2): 156-165. 58. Savcı C., Kaya H., Acaroğlu R., Kaya N., Bilir A., Kahraman H. ve Gökerler N. (2009) Nöroloji ve Nöroşirürji Kliniklerinde Hastaların Düşme Riski ve Alınan Önlemlerin Belirlenmesi. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi 2(3): 19-25. 59. Sayek F. (2011) “Hasta Güvenliği: Türkiye ve Dünya”. TTB Raporları / Kitapları. İçinde: ss:36-42. TTB Raporları, Ankara. 60. Sezgin B. (2007) Kalite Belgesi Alan Hastanelerde Çalışma Ortamı ve Hemşirelik Uygulamalarının Hasta ve Hemşire Güvenliği Açısından Değerlendirilmesi. İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul. 61. Soylu Y. ve İleri H. (2010) Hastanelerde Stratejik Yönetim Uygulamaları Selçuk Üniversitesi Meram Tıp Fakültesi Örneği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksek Okulu Dergisi 13(1-2): 79-96. 62. Şen S., Er S. ve Sevil Ü. (2009) “Hasta Güvenliği ve Tıbbi Hatalar”. Uluslararası Sağlık Performans ve Kalite Kongresi Bildiriler Kitabı. İçinde: Kırılmaz H. (ed) ss:24-34. Antalya. 63. Top M. ve Tekingündüz S. (2015) Patient Safety Culture in a Turkish Public Hospital: A Study of Nurses’ Perceptions about Patient Safety. Systemic Practice Action Research 28: 87-110. 64. Tunçer P. (2013) Örgütlerde Performans Değerlendirme ve Motivasyon. Sayıştay Dergisi 88(1-3): 87-108. 65. Türkmen E., Baykal. Ü., Seren Ş. ve Altuntaş S. (2011) Hasta Güvenliği Kültürü Ölçeğinin Geliştirilmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi 14(4): 38-46. 66. Ulusoy H. ve Tokgöz D. M. (2009) Hekim ve Hemşirelerin Ekip Çalışmasına İlişkin Görüşleri. Pamukkale Tıp Dergisi 2(2): 55-61. 67. Uslu V. (2014) İşletmelerde İş Güvenliği Performansı ve İş Güvenliği Kültürü Algılamaları Arasındaki İlişki: Eskişehir İli Metal Sektöründe Bir Araştırma. Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir. 68. Uyer G., Kocaman G., Oktay S., Argon G. ve Abaan S. (1997) Hemşirelik Hizmetleri Yönetimi El Kitabı. VKV Yayını, İstanbul. 69. Uzun Ş. ve Arslan F. (2008) İlaç Uygulama Hataları. Türkiye Klinikleri Journal of Medical Sciences 28(2): 217-222. 70. Wang X., Liu K., You L. M., Xiang J. G., Hu H., Zhang L. J., Zheng J. and Zhu X. W. (2014) The Relationship Between Patient Safety Culture And Adverse Events: a Questionnaire Survey. International Journal of Nursing Studies 51(8): 1114-1122. 71. Williams J. R. (2005) Dünya Tabipler Birliği Tıp El Kitabı. Civaner M. (çev.) Türk Tabipleri Birliği Yayınları, Ankara. 72. Yıldırım Y. K. ve Karadakovan A. (2004) Yaşlı Bireylerde Düşme Korkusu, Günlük Yaşam Aktiviteleri ve Yaşam Kalitesi Arasındaki İlişki. Türk Geriatri Dergisi 7(2): 78-83. 73. Yılmaz Z. (2014) Yoğun Bakım Ünitelerinde Çalışan Hemşirelerde Hasta Güvenliği Kültürünün Belirlenmesi. Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri. 74. Yolcu N., Yıldırım Z., İncesu E., Yiğit Y. ve Çağ Y. (2015) Tekirdağ İli Kamu Hastanelerinde Çalışan Hemşireler İçin Hasta Güvenliği Kültürünün Değerlendirilmesi. International Anatolia Academic Online Journal Scientific Science 3(2): 8-18. 75. Yücel A. (2008) Bası Yaraları. Türk Yoğun Bakım Dergisi 6(2): 73-82. 76. Zencirci D. A. (2010) Hemşirelik ve Hatalı Tıbbi Uygulamalar. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi 12(1): 67-74.