HUZUREVİNDE ÇALIŞAN YAŞLI BAKIM ELEMANLARININ ALGILADIKLARI SOSYAL DESTEK İLE İŞ VE YAŞAM DOYUMU İLİŞKİSİ

Yıl 2020, Cilt: 23 Sayı: 3, 435 - 450, 16.09.2020

Serap Canlı Nurhan Bingöl Bayram Göktaş

Öz

Günümüzde yaşlı nüfusun artışı ve bu nüfusa aile üyeleri tarafından sunulan bakımın yerini kurum bakımına bırakması, kurum bakım elemanlarına olan ilgiyi arttırmıştır. Bu çalışma yaşlı bakım elemanlarının algıladıkları sosyal destek ile iş ve yaşam doyumları arasındaki ilişkiyi incelemek amacıyla tanımlayıcı olarak yapılmıştır. Şubat 2018-Haziran 2018 tarihleri arasında Ankara’da bulunan Demetevler Fatma Üçer, Çubuk Abidin Yılmaz ve Elmadağ Huzurevi Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezleri’nde yürütülen çalışmaya ilgili kurumlarda çalışan 106 yaşlı bakım elemanı dahil edilmiştir. Çalışmada yer alan bakım elemanlarına Bakım Verenlerin Sosyo-Demografik Özellikleri Bilgi Formu, Çok Boyutlu Sosyal Destek Ölçeği, Yaşam Doyumu Ölçeği ve Minnesota İş Tatmin Ölçeği uygulanmıştır. Yaşlı bakım elemanlarının %69,4’ü sosyal desteği olduğu yönünde algıya sahip iken, iş tatminine ilişkin değerlendirmelerinin %60 oranında olumlu olduğu ve %73 oranında yaşamdan doyum aldıkları saptanmıştır. Bakım elemanlarının algıladıkları sosyal destek ile iş doyumları arasında ilişki olmadığı, buna karşın yaşam doyumları ile ilişkisinin olduğu saptanmıştır. Evde bakmakla yükümlü olduğu kişi bulunmayan bakım elemanlarının algılanan sosyal desteklerinin, fiziksel, ruhsal ve sosyal sorun yaşamayanların ise iş doyumlarının daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Kurumda çalışan bakım elemanlarının iş ve yaşam doyumuna etki eden faktörlerin belirlenmesi için daha fazla araştırma yapılması, iş doyumuna etki eden sağlık sorunlarının neler olduğunun saptanması ve bu sorunlara yönelik gerekli müdahalelerin yapılması hem bakım elemanlarının desteklenmesi hem de bakımın kalitesinin arttırılması açısından yararlı olabilir.

Anahtar Kelimeler

Bakım, bakım elemanı, algılanan sosyal destek, iş doyumu

Kaynakça

• Ali, N., & Kausar, R. (2016). Social support and coping as predictors of psychological distress ın family caregivers of stroke patients. Pakistan Journal of Psychological Research, 31(2), 587-608.
• Allen, T. (2001). Family-supportive work environments: The role of organizational perceptions. Journal of Vocational Behavior, 58(3), 414-435.
• Almeida, M. H., Ramos, A. O., & Santos, C. M. (2019). Linking Social Support with Job Satisfaction: The Role of Global Empowerment in the Workplace. In Safety and Health for Workers Theory and Applications. IntechOpen.
• Balcı, A. (1985). Eğitim yöneticisinin iş doyumu. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi.
• Barber, G. (1986). Correlates of job satisfaction among human service workers. Administration in Social Work, 10(1), 25-38.
• Baycan, A. (1985). An analysis of several aspects of job satisfaction between different occupational groups. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Boğaziçi Üniversitesi.
• Beehr, T. A., Jex, S. M., Stacy, B. A., & Murray, M. A. (2000). Work stressors and coworker support as predictors of ındividual strain and job performance. Journal of Organizational Behavior, 21(4), 391-405.
• Besser, A., Vliegen, N., Luyten, P. & Blatt, S. J. (2008). Vulnerability to postpartum depression from a psychodynamic perspective. American Psychological Association, 25(2), 1-8.
• Çavuş, F. M., & Pekkan, Ü. N. (2017). The effect of perceived social support on social entrepreneurship: a research on university studensts. Business and Economics Research Journal, 8(3), 519-532.
• Ceylan, H. (2015). Yaşlanan Türkiye’de yaşlı bakım personeline duyulan ihtiyaç ve yaşlı bakım programlarının önemi. Electronic Journal of Vocational Colleges, 4. UMYOS Özel Sayısı, 61-68.
• Chan, R. C. K., Lee, P. W. H., & Lieh-Mak, F. (2000). Coping with spinal cord injury: personal and marital adjustment in the Hong Kong Chinese setting. Spinal Cord, 38(11), 687-696.
• Cieslak, R., Knoll, N., & Luszczynska, A. (2007). Reciprocal relations among job demands, job control, and social support are moderated by neuroticism: a cross-lagged analysis. Journal of Vocational Behavior, 71(1), 84-96.
• Clara, I. P., Cox, B.J., Enns, M.W., Murray, L.T., & Torqrudc, L.J. (2003). Confirmatory Factor analysis of the multidimensional scale of perceived social support ın clinically distressed and student samples. Journal of Personality Assessment, 81(3), 265-270.
• Cobb, S. (1995). Social support as a moderator of life stress. Psychosomatic Medicine, 38(5), 300-314.
• Çevik, N., & Korkmaz, O. (2014). Türkiye’de yaşam doyumu ve iş doyumu arasındaki ilişkinin iki değişkenli sıralı probit model analizi. Niğde Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 7(1), 126-145.
• Çimen, M., Şahin, B., Akbolat, M., & Işık, O. (2012). Özel bakım merkezinde çalışan personelin tükenmişlik ve iş doyum düzeylerine yönelik bir çalışma. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimler Dergisi, 3(1), 21-31.
• Daalen Van G., Tineke, W. M., & Sanders, K. (2006). Reducing work-family conflict through different sources of social support. Journal of Vocational Behavior, 69(3), 462-476.
• Danış, Z. M., & Genç, Y. (2011). Kurumsal bakım elemanlarının genel özellikleri ve yaşadıkları sorunlar. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 175-182.
• Diener, E., Emmons, R. A., Larsen, R. J., & Griffin, S. (1985). The satisfaction with life scale. Journal of personality assessment, 49(1), 71-75.
• Diener, E., & Seligman, M. E. P. (2002). Very happy people. Psychological Science, 13(1), 81-84.
• Dockery, A. (2003). Happiness, life satisfaction and the role of work: evidence from two australian surveys. Full Employment Imperative, 77-95.
• Dökmen, Z. Y. (2012). Yakınlarına bakım verenlerin ruh sağlıkları ile sosyal destek algıları arasındaki ilişkiler. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(1), 3-38.
• Ducharme, L., & Martin, J. (2000). Unrewarding work, coworker support, and job satisfaction: a test of the buffering hypothesis. Work and Occupations, 27(2), 223-243.
• Eker, D. Arkar, H., & Yaldız, H. (2001). Çok boyutlu algılanan sosyal destek ölçeği’nin gözden geçirilmiş formunun faktör yapısı, geçerlik ve güvenirliği. Türk Psikiyatri Dergisi, 12(1), 17-25.
• Eker, D., & Arkar, H. (1995). Çok boyutlu algılanan sosyal destek ölçeğinin faktör yapısı, geçerlilik ve güvenirliği. Türk Psikologlar Dergisi, 10(34), 17-25.
• Gordon, J. R., & Whelan-Berry, K. S. (2004). It takes two to tango: an empirical study of perceived spousal/partner support for working women. Women in Management Review, 19(5), 260-273.
• Işıkhan, V. (2018). Kurumda çalışan yaşlı bakım elemanlarının bakım yükünü etkileyen faktörlerin incelenmesi. Toplum ve Sosyal Hizmet, 29(1), 1-26.
• Judge, T. A., & Watanabe, S. (1994). Individual differences ın the nature of the relationship between job and life satisfaction. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 67(2), 101-107.
• Kapteyn, A., Smith, J. P., & Soest, A. V. (2009). Comparing life satisfaction. RAND Labor and Population Working Paper Series.
• Karahan, A. Y., Küçüksen, S., Yılmaz, H., Salli, A., Güngör, T., & Şahin, M. (2014). Effects of rehabilitation services on anxiety, depression, care-giving burden and perceived social support of stroke caregivers. Acta Medica (Hradec Kralove), 57(2), 68-72.
• Keser, A. (2005). Çalışma yaşamı ile yaşam doyumu ilişkisine teorik bakış. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 55(1), 897-913.
• Kooshiar, H. N., Yahaya, T. A., Hamid, T. A., Abu Samah, A., & Sedaghat Jou, V. (2012). Living arrangement and life satisfaction ın older malaysians: the mediating role of social support function. PLoS ONE, 7(8), 43125.
• Köker, S. (1991). Normal ve sorunlu ergenlerin yaşam doyumu düzeylerinin karşılaştırılması. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Locke, E. A. (1969). What is job satisfaction?. Organizational Behavior and Human Performance, 4(4), 309-336.
• Marcinkus, C. W., Whelan-Berry, K. S., & Gordon, J. R. (2007). The relationship of social support to the work-family balance and work outcomes of midlife women. Women in Management Review, 22(2), 86-111.
• Near, J. P., Smith, A. C., Rice, R. W., & Hunt, R. H. (1984). A comparision of work and nonwork predictors of life satisfaction. Academy of Management Journal. 27(1), 184-190.
• Neugarten B. L., Havighurst, R. J., & Tobin, S. S. (1961). The measurement of life satisfaction. Journal of Gerontology, 16(2), 134-143.
• Özmete, E. (2016). Yaşlı bakımı işinin psiko-sosyal riski: kurumsal yaşlı bakımında çalışanların stres nedenlerinin, tükenmişlik ve iş tatmini düzeylerinin değerlendirilmesi. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 17(1), 243-264.
• Polatçı, S. (2015). Örgütsel ve sosyal destek algılarının yaşam tatmini üzerindeki etkisi: iş ve evlilik tatmininin aracılık rolü, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(2), 25-44.
• Proctor, C., Linley, P. A., & Maltby, J. (2017). Life satisfaction. R.J.R. Levesque (Eds.), Encyclopedia of Adolescence. Pringer International Publishing AG.
• Rain, J. S., Lane, I. M., & Steiner, D. D. (1991). A current look at the job satisfaction/life satisfaction relationship. Review and Future Considerations, Human Relations, 44, 287-307.
• Reinhard, S. C., Feinberg, L. F., Choula, R., & Houser, A. (2015). Valuing the invaluable: 2015 update, undeniable progress, but big gaps remain. AARP Public Policy Institute Press.
• Resmî Gazete. (2014). Sağlık meslek mensupları ile sağlık hizmetlerinde çalışan diğer meslek mensuplarının iş ve görev tanımlarına dair yönetmelik 2014. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/05/20140522-14.html.
• Shen, Y., & Yeatts, D. E. (2013). Social support and life satisfaction among older adults in China: family-based support versus community-based support. Journal of Aging and Human Development, 77(3), 189-209.
• Siedlecki, K., Salthouse, T., Oishi, S., & Jeswani, S. (2014). The relationship between social support and subjective well-being across age. Social Indicators Research, 117(2), 561-576.
• Steiner, V., Pierce, L., Drahuschak, S., Nofziger, E., Buchman, D., & Szirony, T. (2008). Emotional support, physical help, and health of caregivers of stroke survivors. J Neurosci Nurs, 40(1), 48-54.
• Şahin, Z. A., Polat, H., & Ergüney, S. (2009). Kemoterapi alan hastalara bakım verenlerin bakım verme yüklerinin belirlenmesi. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 12(2), 1-9.
• Ting, Y. (1997). Determinants of job satisfaction of federal government employees. Public Personnel Management, 26(3), 313-334.
• Toepfer, S. M. (2010). Family social support and family intrusiveness in young adult women. Family Science Review, 15(2), 57-65.
• Vitaliano, P. P., Zhang, J., & Scanlan, J. M. (2003). Is caregiving hazardous to one's physical health? a meta-analysis. Psychol Bull, 129(6), 946-972.
• Weiss, D. J., Dawis, R. V., England, G. W., & Lofquist, L. H. (1967). Manual for the minnesota satisfaction questionnaire. mineapolis: minnesota. Studies in Vocational Rehabilitation, 22, 1-19.
• WHO. World Health Organization (2002). Active aging: A policy framework WHO, Noncommunicable Diseases And Mental Health Cluster Noncommunicable Disease Prevention And Health Promotion Department. https://extranet.who.int/agefriendlyworld/wp-content/uploads/2014/06/WHO-Active-Ageing-Framework.pdf
• Yenihan, B., Öner, M., & Balcı, B. (2016). İş Doyumu ve yaşam doyumunun demografik özelliklerle ilişkisi: sakarya'daki avm'lerin çalışanları üzerine bir araştırma. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 4(1), 33-49.
• Zimet, GD., Dahlem, NW., Zimet, SG., & Farley, GK. (1988). The multidimensional scale of perceived social support. Journal of Personality Assesment, 52(1), 30-41.