TÜRKİYE CUMHURİYETİ SAĞLIK BAKANLIĞI’NIN KLİNİK UYGULAMA REHBERLERİ ALANINDAKİ FAALİYETLERİ

Yıl 2020, Cilt: 23 Sayı: 4, 737 - 755, 08.12.2020

Rabia Kahveci Esra Meltem Koç Hilal Aksoy Duygu Ayhan Başer

Öz

Klinik uygulama rehberleri hasta bakımında standardizasyonu sağlaması, kaliteli ve maliyet etkili sağlık hizmeti sunumunu artırması sebebiyle gün geçtikçe artan popüler bir araç haline gelmiştir. Klinik uygulama rehberlerinin gelişiminin dünyadaki örneklerine bakıldığında birçok büyük ve önemli kuruluşun bu alanda çalışmaları olduğu görülmektedir. Ülkemizde ise klinik uygulama rehberleri Sağlık Bakanlığı ve sağlık alanında faaliyet göstermekte olan sivil toplum kuruluşları tarafından geliştirilmektedir. Bu çalışmanın amacı ülkemizde Sağlık Bakanlığı birimleri tarafından geliştirilen mevcut rehberleri listeleyip özelliklerine göre haritalamasını yapmaktır. Çalışmamızda ülkemizde 01.05.2020 yılına kadar yayınlanmış klinik uygulama rehberleri araştırıldı. T.C. Sağlık Bakanlığı çatısı altında faaliyet gösteren birimlerin web sayfaları incelendi. Sağlık Bakanlığı e-kütüphanesi ve arama motorlarında “rehber”; “kılavuz” ve “protokol” anahtar kelimeleri ile aramalar yapıldı. Rehberlerin geliştirildiği kuruluş ve tarihine göre “Türkiye İçin Sağlık Bakanlığı Birimleri Klinik Uygulama Rehberi Haritası” çıkarıldı. Tarama sonucunda ulaşılabilen rehber sayısı 147’dir. Rehberlerin %100’üne online olarak ulaşılabilmekte idi. Rehberlerin metodolojik gelişimlerinin çoğu rehberde yazılmamış olduğu dikkat çekmiştir. Rehberlerin büyük kısmının Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü ve Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından geliştirildiği saptandı. Rehberler sağlık profesyonellerinin sağlık hizmeti sunumunda günlük pratikte karşılaşabilecekleri konular ve hastalıklar ile ilgiliydi. Sağlık bakım hizmetinde önemi giderek artan rehberlerin eksik tarafları dikkate alınarak geliştirilmesinin ve kullanımının yaygınlaştırılması sağlanmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Klinik uygulama rehberleri, sağlık hizmetleri, sağlık bakım kalitesi, Sağlık Bakanlığı, kılavuz

Kaynakça

• Al Ansary, L. A., Tricco, A. C., Yaser, A., Bawazeer, G., Perrier, L., Al-Ghonaim, M., Nada Al Yousefi, N., Tashkandi, M., & Strauset, S. E. (2013). A systematic review of recent clinical practice guidelines on the diagnosis, assessment and management of hypertension. PLoS ONE, 8(1), e53744.
• Ayhan Başer, D., Kahveci, R., Aksoy, H., Yaşar, İ., Koç, E. M., & Özkara, A. (2015). Klinik uygulama rehberi geliştirme yöntemlerine bakış-derleme. Yeni Tıp Dergisi, 32,186-190.
• Baydar Artantaş, A., Kahveci, R., Sunay, D., & Çaylan, A. (2011). Quality assessment of primary guidelines in Turkey. Healthmed, 5(6), 1565-1572.
• Brouwers, M., Kho, M. E., Browman, G. P., Cluzeau, F., Feder, G., Fervers, B., Hanna, S., & Makarski, J. on behalf of the AGREE Next Steps Consortium. (2010). AGREE II: Advancing guideline development, reporting and evaluation in healthcare. Canadian Medical Association Journal, 182(18), 839-842.
• Brown, J. B., Harris, S., Webster-Bogaert, S., Wetmore, S., Faulds, C., & Stewart, M. (2002). The role of patient, physician and systemic factors in the management of type 2 diabetes mellitus. Family Practice, 19(4), 344-349.
• Cabana, M. D., Rand, C. S., Powe, N. R., Wu, A. W., Wilson, M. H., Abboud, P. A., & Rubin, H. R. (1999). Why don't physicians follow clinical practice guidelines? A framework for improvement. JAMA, 282(15), 1458–1465.
• Christiaens, T., De Backer, D., Burgers, J., & Baerheim, A. (2004). Guidelines, evidence, and cultural factors. Scandinavian Journal of Primary Health Care, 22(3), 141-145.
• Çekiç, İ,, Kahveci, R., Ayhan Başer, D., Koç, E. M., & Baydar Artantaş, A. (2017). Türkiye’deki sivil toplum kuruluşlarının klinik uygulama rehberleri alanındaki faaliyetleri. Ankara Medical Journal, 17(1), 29-48.
• Field, M. J., & Lohr, K. N. (1990). Clinical Practice Guidelines (1st Ed.). National Academy Press.
• Fortin, M., Contant, E., Savard, C., Hudon, C., Poitras, M. E., & Almirall, J. (2011). Canadian guidelines for clinical practice: An analysis of their quality and relevance to the care of adults with comorbidity. BMC Family Practice, 12(1), 74.
• Gambrill, E. (1999). Evidence-based clinical practice, (corrected) evidence-based medicine and the Cochrane collaboration. Journal of Behavior Therapy Experimental Psychiatry, 30(1), 1-14.
• Holmer, H. K., Ogden, L., Burda, B. U., & Norris, S. L.(2013). Quality of clinical practice guidelines for glycemic control in type 2 diabetes mellitus. PLoS ONE, 8(4), e58625.
• IOM. (2011). Clinical practice guidelines we can trust. The National Academies Press, Washington D.C.
• Jo, M. W., Lee, J. Y., Kim, N. S., Kim, S. Y., Sheen, S., Kim, S. H., & Lee, S. I. (2013). Assessment of the quality of clinical practice guidelines in Korea using the AGREE Instrument. Journal of Korean Medical Science, 28(3), 357–365.
• Karuza, J., Calkins, E., Feather, J., Hershey, C. O., Katz, L., & Majeroni, B. (1995). Enhancing physician adoption of practice guidelines. Dissemination of influenza vaccination guideline using a small-group consensus process. Archives of Internal Medicine, 155(6), 625- 632.
• Klein, W. W.(2002). Current and future relevance of guidelines. Heart, 87(6), 497-500.
• Kurtçu, A., & Kızılkaya, B. N. (2015). Klinik uygulama rehberleri. Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi, 23(1),76‐82.
• Larne, A. C., & Pugh, J. A. (1998). Attitudes of primary care providers toward diabetes: Barriers to guideline implementation. Diabetes Care, 21(9), 1391-1396.
• Larne, A. C., & Pugh, J. A. (2001). Evidence-based guidelines meet the real world: the case of diabetes care. Diabetes Care, 24(10), 1728-1733.
• McKibbon, K. A., Wilczynski, N., Hayward, R. S., Walker‐Dilks, C. J., & Haynes, R. B. (1995). The medical literature as a resource for health care practice. Journal of the American Society for Information Science, 46(10), 737-742.
• Miller, M., & Kearney, N. (2004). Guidelines for clinical practice: Development, dissemination and implementation. International Journal of Nursing Students, 41(7), 813‐821.
• Sackett, D. L., Rosenberg, W. M. C., Gray, J. A. M., Haynes, R. B., & Richardson, W. S. (1996). Evidence based medicine: What it is and what it isn't. BMJ, 312, 71-72.
• Satman, I., Imamoglu, S., Yılmaz, C., & ADMIRE Study Group. (2012). A patient-based study on the adherence of physicians to guidelines for the management of type 2 diabetes in Turkey. Diabetes Research and Clinical Practice, 98(1), 75-82.
• Saturno, P. J., Medina, F., Valera, F., Montilla, J., Escolar, P., & Gascón, J. J. (2003). Validity and reliability of guidelines for neck paintreatment in primary health care: A nationwide empirical analysis in Spain. International Journal for Quality in Health Care, 15(6), 487‐493.
• Scott, I. A., Denaro, C. P., Bennett, C. J., & Mudge, A. M. (2004). Towards more effective use of desicion support in clinical practice: What the guidelines for guidelines don’t tell you. Internal Medicine Journal, 34(8), 492‐500.
• Sen, E., Guclu, S. Z., Kibar, I., Ocal, U., Yilmaz, V., Celik, O., Cimen, F., Topcu, F., Orhun, M., Tereci, H., Konya, A., Ar, I., & Saryal, S. (2015). Adherence to GOLD guideline treatment recommendations among pulmonologists in Turkey. International Journal of Chronic Obstructive Pulmonary Disease, 10, 2657–2663.
• T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü. (2019). Mükemmeliyet Merkezleri Hakkında Genelge 2019-8. https://shgm.saglik.gov.tr/
• Turan, O., Celdir, E. J., Deniz, S., Baysak, A., Turan, P. A., & Mirici, A. (2016). Adherence to current COPD guidelines in Turkey. Expert Opinion on Pharmacotherapy, 17(2), 153-158.
• Twaddle, S. (2005). Clinical practice guidelines. Singapore Medical Journal, 46(12), 681-686.
• Yakışan, R. Ş., & Set, T. (2013). Klinik uygulama rehberleri. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care (TJFMPC), 7(2), 26-28.
• Yaşar, I., Kahveci, R., Baydar Artantaş, A., Ayhan Başer, D., Gökşin Cihan, F., Şencan, I., Koc, E. M., & Ozkara, A. (2016). Quality assessment of clinical practice guidelines developed by professional societies in Turkey. PLoS ONE, 11(6), e0156483.
• Youngblut, J., & Brooten, D. (2001). Evidence-based nursing practice: Why is it important? AACN Clinical Issues in Critical Care Nursing, 12(4), 468-476.