DÖNÜŞÜMCÜ LİDERLİK ÖLÇEĞİ GEÇERLİLİĞİNİN SAĞLIK ÇALIŞANLARI ÖRNEKLEMİNDE İNCELENMESİ

Yıl 2021, Cilt: 24 Sayı: 4, 699 - 716, 27.12.2021

Neşe Türk Seda Kumru

Öz

Örgüt üyelerinin ihtiyaçlarını, inançlarını ve değerlerini yönlendiren ve değişime uğramasını sağlayan dönüşümcü liderlik; sağlık hizmetleri örgütlerinde, etkililik, üretkenlik ve iş çevresinde iyileşmeleri sağlamakta oldukça etkilidir. Bu çalışmanın amacı, Dönmez ve Toker tarafından Türkiye’ye özgü geliştirilen dönüşümcü liderlik ölçeğinin geçerliliğinin sağlık çalışanları örnekleminde incelenmesidir. Bu çalışmaya bir kamu hastanesinde ve bir özel hastanede çalışan fizyoterapistler, hemşireler ve idari birim çalışanları dâhil edilmiştir (N: 1682). Araştırmada kolayda örnekleme yöntemi kullanılarak 468 anket uygulanmış ve 459 anket verisi analiz edilmiştir. Veriler Dönüşümcü Liderlik Ölçeği ile toplanmış, açıklayıcı faktör analizi ve doğrulayıcı faktör analizi ile değerlendirilmiştir. Ölçeğin açıklayıcılık katsayısı, ilham verici motivasyon (%24,05), katılımcı yaklaşım (%7,87), entelektüel uyarım (%6,58), güçlendirme (%5,96), bireyselleştirilmiş ilgi (%5,04), özel hayata etki (%4,41) olmak üzere 6 boyutla %54 olarak hesaplanmıştır. Model uyum iyiliği indeks değerleri; GFI 0,957; CFI 0,961; RMSEA 0.035; χ2/df 1,549; TLI 0,951 (p<0,001) olarak elde edilmiştir. Ölçeğin güvenilirlik analizi için hesaplanan Cronbach Alpha değeri 0,837’dir. Açıklayıcı faktör analizi sonucunda elde edilen modelde yapılan modifikasyonlardan sonra uygulanan doğrulayıcı faktör analizi mükemmel uyuma ulaşıldığını göstermiştir. Açıklayıcı faktör analizi ve doğrulayıcı faktör analizi sonuçları ve güvenilirlik analizi sonuçları birlikte değerlendirildiğinde, 19 maddelik ve 6 boyutlu dönüşümcü liderlik ölçeği sağlık çalışanı örneklemi için geçerli ve güvenilir bir araç olarak değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

dönüşümcü liderlik, açımlayıcı faktör analizi, doğrulayıcı faktör analizi, geçerlilik

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

EXAMINING THE VALIDITY OF THE TRANSFORMATIONAL LEADERSHIP SCALE IN THE SAMPLE OF HEALTH WORKERS

Öz

Transformational leadership that leads the needs, beliefs, and values of the members of the organization and enables them to change, is highly effective in ensuring effectiveness and productivity in health care organizations. The aim of this study is to examine in the health workers sample the validity of the scale of transformational leadership which developed specifically for Turkey by Donmez and Toker. The public and the private hospital personnel consisting of physiotherapists, nurses and administrative unit employees were included in this study (N:1682). In the research, 468 questionnaires were applied by using convenience sampling method and 459 questionnaire data were analyzed. The data were collected with the Transformational Leadership Scale, evaluated by explanatory factor analysis and confirmatory factor analysis.The explanatory coefficient of the scale was calculated as 54% by six dimensions included inspirational motivation (24.05%), participatory approach (7.87%), intellectual stimulation (6.58%), empowerment (5.96%), individualized consideration(5.04%), impact on the personal-life (%4,41). Fit index values of the model goodness were obtained as GFI 0.957; CFI 0.961; RMSEA 0.035; 2 / df 1.549; TLI was obtained as 0.951 (p <0.001). The Cronbach Alpha value calculated for the reliability analysis of the scale is 0.837. The confirmatory factor analysis applied after the corrections made for the model obtained as a result of the explanatory factor analysis showed that the perfect fit was achieved. When the explanatory factor analysis and confirmatory factor analysis results and the results of the reliability analysis were evaluated together, the transformational leadership scale with 19 items and 6 dimensions was evaluated as a valid and reliable tool for the health workers sample.

Anahtar Kelimeler

Transformational Leadership, Explanatory factor analysis, Confirmatory factor analysis, Validity

Proje Numarası

yok

Kaynakça

• Akbolat, M., Işık, O., & Yılmaz, A. (2013). Dönüşümclı̇derlı̇k davranışının motı̇vasyon ve duygusal bağlılığa etkı̇sı̇. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 6(11), 35–50.
• Akyürek, Ç. E. (2019). Güç ve etki. Sağlık hizmetlerinde örgütsel davranış (Esatoğlu A.E. Çev. Ed.), Organizational Behavior in health care. Ankara: Nobel Yayın.
• Anisa, M., & Martono, S. (2019). Procedural justice, employee engagement, and work environment. Management Analysis Journal, 8(3), 285–292.
• Aslan, Ş. (2019). Modern liderlik kuramları. Sağlık hizmetlerinde örgütsel davranış (Esatoğlu A.E. Çev. Ed.), Organizational behavior in health care. Ankara: Nobel Yayın.
• Ay, F., & Keleş, K. (2017). Etkileşimci ve dönüşümcü liderlik tarzlarının işten ayrılma niyeti ve iş performansı üzerinde etkisi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 6(4), 193–203.
• Aycan, Z. (2001). Paternalizm: Yönetı̇m ve lı̇derlı̇k anlayışına ilişkin üç görgül çalışma. Yönetim Araştırmaları Dergisi, 1(1), 1–26.
• Avolio, B. J. & Bass, B. M. (2002). Developing potential across a full range of leadership: cases on transactional and transformational leadership. (B. J. Avolio & B. M. Bass, Eds.). London: Larence Erlbauö Assicioates.
• Aytaç, M. (2012). Doğrulayıcı faktör analizi ile yeni çevresel paradigma ölçeğinin yapı geçerliliğinin incelenmesi. İstatistikçiler Dergisi: İstatistik ve Aktüerya, 5(1), 14–22.
• Bağdoğan, S. Y., & Sarpbalkan, D. (2017). Çalışanların örgütsel bağlılığını etkileyen bir faktör olarak dönüşümcü liderlik algısı. Yönetim Bilimleri Dergisi, 15(30), 335–352
• Bass, B. M., & Bass, R. (2008). The bass handbook of leadership: theory, research, and managerial applications (Fourth Edition). Free Press.
• Bass, B. M. & Riggio, R. E. (2006). Transformational leadership (Second Edi). Lawrence Erlbaum Associates.
• Boateng, G. O., Neilands, T. B., Frongillo, E. A., Melgar-Quiñonez, H. R. & Young, S. L. (2018). Best practices for developing and validating scales for health, social, and behavioral research: A primer. Frontiers in Public Health, 6(June), 1–18.
• Bozkır, H. S. (2014). Dönüşümcü liderlik ile iş tatmini arasındaki ilişkinin incelenmesi: kamu ve özel sektör çalışanlarına yönelik bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi. Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı. İstanbul.
• Budak, G. & Budak, G. (2018). İşletme yönetimi (9. Basım). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Büyükekşi, C. & Çolakoğlu, Ö. M. (2014). Türkiye’de eğitim araştırmalarında kullanılan faktör analizi tekniğinin incelenmesi. Karaelmas Journal of Educational Sciences, 2(2), 158–167.
• Büyüköztürk, Ş. (2007). Sosyal Bilimler için Veri Analizi El Kitabı (7 Baskı). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Choi, S. L., Goh, C. F., Adam, M. B. H. & Tan, O. K. (2016). Transformational leadership, empowerment, and job satisfaction: The mediating role of employee empowerment. Human Resources for Health, 14(1), 1–14.
• Çakınberk, A. & Demirel, E. T. (2010). Örgütsel bağlılığın belirleyicisi olarak liderlik: sağlık çalışanları örneği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24, 103–119.
• Çalışkan, A., & Arıkan, Ö. U. (2017). Sağlık sektörü çalışanlarında dönüşümcü liderliğin yenilikçi davranışa etkisi örgütsel vatandaşlık davranışları’ nın bu etkideki aracılık rolü üzerine bir araştırma, mersin ili örneği. Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 3(2), 17–38.
• Demir, H. ve Okan, T. (2008). Etkileşimsel ve dönüşümsel liderlik: Bir ölçek geliştirme denemesi. Yönetim, 19(61), 72–90.
• Deschamps, C., Rinfret, N., Lagacé, M. C., & Privé, C. (2016). Transformational leadership and change: How leaders influence their followers’ motivation through organizational justice. Journal of Healthcare Management, 61(3), 194–212. Doody, O., & Doody, C. M. (2012). Transformational leadership in nursing practice. British journal of nursing, 21(20), 1212-1218.
• Dönmez, S. (2014). Developing a likert-type measure to assess transformational and transactional leadership styles in Turkey. Thesis of Master. Middle East Technıcal University, School of Social Sciences, The Department of Psychology. Ankara.
• Dönmez, S., & Toker, Y. (2017). Construction of a likert-type transformational leadership scale. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 57(2), 753–775.
• Dunham-Taylor, J. (2000). Nurse executive transformational leadership found in participative organizations, The Journal of Nursing Administration, 30(5), 241-250.
• Eraslan, L. (2005). Liderlikte post-modern bir paradigma: dönüşümcü liderlik. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 5(2), 1–32.
• Ercan, Ü., & Sığrı, Ü. (2016). Kültürel değerlerin liderlik özelliklerine etkisi : Türk ve Amerikalı yöneticiler üzerine bir araştırma. Amme İdaresi Dergisi, 48(3), 95–126.
• Eren, M. Ş., & Titizoğlu, Ö. Ç. (2014). Dönüşümcü etkı̇leşı̇mci lı̇derlı̇k tarzlarinin örgütsel özdeşleşme ve ı̇ş tatmı̇ni üzerı̇ndeki etkı̇lerı̇. SÜ İİBF Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 14(27), 275–303.
• Eroğluer, K. (2020). Dönüşümcü liderlik algısının çalışanların iç girişimcilik davranışları üzerindeki etkisinde psikolojik sermayenin düzenleyici etkisi. Business&Management Studies: An International Journal, 8(2), 2503–2530.
• Ferreira, V. B., Amestoy, S. C., Silva, G. T. R. da, Felzemburgh, R. D. M., Santana, N., Trindade, L. de L., …& Varanda, P. A. G. (2018). Transformational leadership in nurses’ practice in a university hospital. Acta Paul Enferm, 31(6), 644–650.
• Fischer, S. A. (2016). Transformational leadership in nursing: a concept analysis. Journal of Advanced Nursing, 72(11) 2644–2653.
• Gabel, S. (2013). Transformational Leadership and Healthcare. Medical Science Educator, 23(1), 55–60.
• Gayef, A. (2006). Özel hastanelerde uygulanan liderlik yaklaşımlarının üst düzey yöneticilerin takım çalışması ve örgüt iklimi algılamaları üzerindeki etkisi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hastane ve Sağlık Kuruluşlarında Yönetim Bilim Dalı. İstanbul.
• Glozah, F. N. & Pevalin, D. J. (2015). Factor structure and psychometric properties of the General Health Questionnaire (GHQ-12) among Ghanaian adolescents. Journal of Child and Adolescent Mental Health, 27(1), 53–57.
• Gülkaya, G., & Duygulu, S. (2020). Servis sorumlu hemşirelerinin dönüşümcü liderlik davranışları ve hemşirelerin motivasyon durumları. Sağlık ve Hemşirelik Yönetimi Dergisi, 1(7), 31–39.
• Gün, İ., & Aslan, Ö. (2018). Leadership theories and leadership in healthcare facilities. Sağlık ve Hemşirelik Yönetimi Dergisi, 5(3), 217–226.
• Grant B, Colello S, Riehle M, Dende D. (2010). An evaluation of the nursing practice environment and successful change management using the new generation Magnet Model. J Nurs Manag, 18(3), 326-31. doi: 10.1111/j.1365-2834.2010.01076.x.
• İntepeler, Ş. S., & Barış, V. K. (2018). Dönüşümcü ve etkileşimci lider- izleyen ilişkilerinin hemşirelik ve sağlık hizmetlerine etkisi. Acıbadem Universitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 9(2), 97–104.
• Kanaz, E. A. (2019). Transformational and transactional leadership styles as predictors of trust in leader and perceived leadership effectiveness: Moderating role of affect intensity. Thesis of Master of Science. Middle East Technical University, The Department of Physchology. Ankara.
• Karakitapoğlu-Aygün, Z., & Gümüşlüoğlu, L. (2013). Dönüştürücü liderliğin türkiye bağlamında yeniden kavramsallaştırılması. Türkiye Psikoloji Dergisi, 28(72), 105–124.
• Kaya, A. (2020). The degree of master of scıence: the case of Turkısh teachers. Phd Thesis. The University of Texas at Dallas, Doctor of Philosophy In Public Affairs. Texas.
• Kilis, S., & Yıldırım, Z. (2018). Sorgulayıcı öğrenme topluluğu üst biliş ölçeğinin Türkçeye uyarlanması : geçerlik ve güvenirlik çalışması. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(1), 665–679.
• Koçel, T. (2018). İşletme yöneticiliği (17. Baskı). Beta Yayıncılık: İstanbul.
• Kumar, R. D. C. (2013). Leadership in healthcare. Anaesthesia and Intensive Care Medicine, 14(1), 39–41.
• Mohammed, T. Y., & Baş, D. P. (2020). Dönüşümcü liderlik stilinin örgüt kültürü ve işletmenin yenilikçiliğine etkisi. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 8(2), 98–122.
• Moon, S. E., Van Dam, P. J., & Kitsos, A. (2019). Measuring transformational leadership in establishing nursing care excellence. Healthcare, 7(4), 132.
• Nielsen, K., Yarker, J., Brenner, S. O., Randall, R., & Borg, V. (2008). The importance of transformational leadership style for the well-being of employees working with older people. Journal of Advanced Nursing, 63(5), 465–475.
• Olu-Abiodun, O., & Abiodun, O. (2017). Perception of transformational leadership behaviour among general hospital nurses in Ogun State, Nigeria. International Journal of Africa Nursing Sciences, 6, 22–27.
• Özalp, İ., & Öcal, H. (2000). Örgütlerde dönüştürücü (transformational) liderlik yaklaşımı. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(4), 207–227.
• Öztürk, Z., Doğuç, E., & Arıkan, G. (2017). Sağlık çalışanları tarafından algılanan durumsal liderlik stilleri (Ankara’da bir özel hastane örneği). Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 3(3), 381–397.
• Parsehyan, B. G. (2014). Örgütsel bağlılık ilişkisinde örgüt kültürünün rolü: sağlık kuruluşunda bir uygulama örgütsel bağlılık ilişkisinde örgüt kültürünün rolü: sağlık kuruluşlarında bir uygulama. Doktora Tezi. İstanbul Aydın Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı. İstanbul.
• Robbins, B., & Davidhizar, R. (2020). Transformational leadership in health care today. The Health Care Manager, 39(3), 117–121.
• Sammut, R., & Scicluna, A. (2020). Nurses’ and nurse managers’ perceived transformational leadership behavioural practices: a survey. Leadership in Health Services, 1751–1879.
• Şencan, H. (2005). sosyal ve davranışsal ölçümlerde güvenilirlik ve geçerlilik. Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Sorucuoğlu, A. Y., & Öztürk, Z. (2021). Hastane çalışanlarının dönüşümcü liderlik algılarının örgütsel bağlılıklarına etkisi (Ankara ilinde bir devlet hastanesi örneği). Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi, 18(1), 61–68.
• Sullivan, E. J. (2012). Effective leadership and management in nursing (Eight Edit). Boston: Pearson.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics. Boston: Pearson.
• Tavşancıl, E. (2005). Tutumların Ölçülmesi ve SPSS ile Veri Analizi. Nobel Yayıncılık.
• Top, M., Tarcan, M., Tekingündüz, S., & Hikmet, N. (2013). An analysis of relationships among transformational leadership, job satisfaction, organizational commitment and organizational trust in two Turkish hospitals. International Journal of Health Planning and Management, 28(3), 217–241.
• Toygar, Ş. A., & Kırlıoğlu, M. (2020). Sağlık ve sosyal hizmet çalışanları örnekleminde genel öz-yeterlik ölçeği’nin yapı geçerliliğinin doğrulayıcı faktör analizi ile incelenmesi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(6), 1695–1701.
• Uğurluoğlu, Ö., Demir, İ. B., & Ürek, D. (2019). Sağlık kurumların stratejik yönetim (1. Basım). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Uysal, Ş. A., Keklik, B., Erdem, R., & Çelik, R. (2012). Hastane yöneticilerinin liderlik özellikleri ile çalışanların iş üretkenlik düzeyleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 15(1), 25–57.
• Weberg, D. (2010). Transformational leadership and staff retention: An evidence review with implications for healthcare systems. Nursing Administration Quarterly, 34(3), 246–258.
• Yaşlıoğlu, M. M. (2017). Sosyal bilimlerde faktör analizi ve geçerlilik: keşfedici ve doğrulayıcı faktör analizlerinin kullanılması. Istanbul University Journal of the School of Business, 46(Özel Sayı), 74–85.
• Yeşil, A. (2018). Örgütlerde değişimin önemi ve değişim yönetimi üzerine kavramsal bir değerlendirme. Uluslararası Akademik Yönetim Bilimleri Dergisi, 4(5), 307–323.
• Yıldırım, Ö. (2013). Yönetı̇cı̇ hemşı̇relerı̇n algılanan lı̇derlı̇k tarzlarının yetkı̇ devretme düzeylerı̇ne etkı̇sı̇. Yüksek Lisans Tezi. Haliç Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü. İstanbul