Continuous Improvement Models In Healthcare

Yıl 2022, Cilt: 25 Sayı: 2, 429 - 444, 30.06.2022

Nermin Uyurdağ , Aytolan Yıldırım , Tuğba Uluocak Köse

Öz

Many businesses, including health institutions, aim to increase the quality of their services, prevent errors that may occur in the process, and use their financial opportunities efficiently in order to adapt to the changing world and demands. In line with this goal, the implementation of perspectives such as Kaizen, Total Quality Management and Six Sigma, which include specific applications, has accelerated and the need for these practices has been revealed. The aim of this review is to examine the examples of the continuous improvement approach in Turkey and to draw a general framework for service quality in the field of health in line with the existing literature. The results showed that the continuous improvement approach was successfully implemented in health institutions in Turkey and positive results were obtained in terms of increasing the service quality. In this review, factors related to the quality of health services are also presented and discussed.

Anahtar Kelimeler

Continous improvement, health, Kaizen, service quality, total quality management

Sağlık Bakım Alanında Sürekli İyileştirme Modelleri

Öz

Sağlık kurumları da dahil birçok işletme, değişen dünyaya ve taleplere uyum sağlamak gayesiyle hizmetlerinin kalitesini artırmak, süreç içerisinde oluşabilecek hataları önlemek ve maddi imkanlarını verimli kullanmak hedefindedir. Bu hedef doğrultusunda spesifik uygulamalar içeren Kaizen, Toplam Kalite Yönetimi ve Altı Sigma gibi perspektiflerin uygulanması hız kazanmış olup bu pratiklere yönelik ihtiyaç ortaya konmuştur. Bu makalenin amacı, sürekli iyileştirme modellerinin Türkiye ve dünyadaki örneklerini incelemek ve mevcut literatür doğrultusunda sağlık bakım alanında hizmet kalitesine yönelik genel bir çerçeve çizmektir. Sonuçlar, Türkiye’deki sağlık kurumlarında sürekli iyileştirme yaklaşımının başarılı bir şekilde uygulandığı ve hizmet kalitesinin artması yönünde olumlu sonuçlar elde edildiğini göstermiştir. Bu çalışmada ayrıca, sağlık hizmetlerinin kalitesiyle ilişkili faktörler ortaya konmuş ve tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hizmet kalitesi, Kaizen, sağlık, sürekli iyileştirme, toplam kalite yönetimi

Kaynakça

• Ağın, K. (2020). Toplam kalite yönetimi bağlamında kaizen felsefesinin örgütlerin maliyet, verimlilik ve kalite düzeylerine etkileri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(3), 1191-1207.
• Akalın, B., & Veranyurt, Ü. (2020). Sağlık hizmetleri ve yönetiminde yapay zekâ. Acta Infologica, 5(1), 5-6.
• Akbulut, E. (2020). Sağlık harcamaları ve gelir dağılımı ilişkisi: Türkiye ve OECD ülkeleri karşılaştırmalı analizi. Maliye Araştırmaları Dergisi, 6(3), 137-155.
• Akıncı, P. (2011). The relationship between TQM and service quality: An application in health care industry [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Aktan, C., & Saran, U. (2007). Sağlık ekonomisi ve sağlık yönetimi. Aura Kitapları.
• Akyalçın, B. (2010). Hizmet işletmelerinde altı sigma ve hastane uygulaması [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Albayrak, H. M. (2018). Toplam kalite yönetimi tekniklerinden kaizen ve altı sigma uygulamalarının kıyaslanması üzerine örnek bir uygulama. International Anatolia Academic Online Journal Social Sciences Journal, 4(1), 24-57.
• Alkan, Ş. (2019). Sürekli iyileştirme metodolojilerinin işletme rekabet avantajı üzerine etkisi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Uludağ Üniversitesi.
• Altındiş, S. (2018). Büyük verinin sağlık hizmetleri kalitesindeki rolü. Sakarya Tıp Dergisi, 8(2), 205-213.
• Altındiş, S., & Ergin, A. (2018). Kalite bağlamında sağlık personeli eğitimi. Sakarya Tıp Dergisi, 8(1), 157-169.
• Amirigargari, A. (2018). Sağlık kurumlarında altı sigma yönetiminin önemi ve bir model yaklaşımı [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Okan Üniversitesi.
• Avcı, Y. D., & Gözüm, S. (2017). Kırsal alanda yaşayan yaşlılar için sağlık hizmeti sunum modelleri ve tele-sağlık. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care, 12(1), 56-67.
• Avcı, K. (2018). Sağlık hizmetlerinde kalite iyileştirme ve Türkiye Sağlık Hizmetleri Kalite ve Akreditasyon Enstitüsü. Sağlıkta Kalite ve Akreditasyon Dergisi, 1(1), 1-5.
• Aydın, N. (2016). Sağlık işletmelerinde algılanan hizmet kalitesi ve hasta memnuniyeti (Bir devlet hastanesinde araştırma). Reforma, 4(72), 73-82.
• Aydoğmuş, B. (2015). Hastanelerde toplam kalite yönetiminin çalışan tatminine etkileri “Bir vakıf üniversitesi hastanesinde toplam kalite yönetiminin hekim tatminine etkileri konusunda bir araştırma” [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ufuk Üniversitesi.
• Basu, R., & Wright, N. (2003). Quality beyond six sigma. Butterworth-Heinemann.
• Başer, D. A., Kahveci, R., Koç, M., Kasım, İ., Şencan, İ., & Özkara, A. (2015). Etkin sağlık sistemleri için güçlü birinci basamak. Ankara Medical Journal, 15(1), 26-31.
• Beceren, E., İzgi, B. B., & Fırat, E. (2021). Sağlık ve kalkınma ilişkisi OECD ülkelerinde sağlık harcamalarını belirleyen faktörler. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(2), 1-10.
• Beylik, U. (2018). Sağlıkta akreditasyon denetim yöntemi: Türkiye sağlık hizmetleri kalite ve akreditasyon enstitüsü uygulaması. Sağlıkta Kalite ve Akreditasyon Dergisi, 1(1), 6-13.
• Cesarelli, G., Petrelli, R., Ricciardi, C., D’Addio, G., Monce, O., Ruccia, M., & Cesarelli, M. (2021). Reducing the healthcare-associated infections in a Rehabilitation hospital under the guidance of lean six sigma and DMAIC. Healthcare, 9(12), 1667.
• Cherrie, J. W. (2017). Kaizen. Annals of Work Exposures and Health, 61(4), 398-400.
• Çelik, E. (2019). Toplam kalite yönetimi kapsamında sağlık hizmetlerinde algılanan hizmet kalitesi ile müşteri memnuniyeti arasındaki ilişkinin incelenmesi ve bir uygulama [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Atatürk Üniversitesi.
• Çelik, H. (2020). Süreç iyileştirmede kaizen ve kaikaku uygulaması. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7(4), 245-259.
• Çelikkol, A., Yolcu, N., Keoloğlu, G., Dönmez, M., Koparan, K., & Gümüşta, S. (2016). Laboratuarda kalite standartları ve hekimlerin biyokimya laboratuarından memnuniyet düzeylerinin ölçülmesi. Uluslararası Sağlıkta Performans ve Kalite Kongresi Bildiri Kitabı, 152, Antalya.
• Çıraklı, Ü. (2019). Türkiye’de yataklı sağlık kurumlarında poliklinik ve klinik hizmetlerinin 2008-2017 yılları arası gelişimi ve mevcut durumu. Sağlıkta Kalite ve Akreditasyon Dergisi, 2(1), 37-46.
• Çıraklı, Z., & Sayım, F. (2009). Hastanelerdeki sağlık hizmetlerinde kalite yönetim sistemlerinin maliyet fayda, maliyet etkililik analizi göstergelerinin incelenmesi. Uluslararası Sağlıkta Performans ve Kalite Kongresi Bildiriler Kitabı, 2, 347- 355, Antalya.
• Çolhan, M. K., Çetin, M., & Aydemir, N. (2019). İstanbul Bahçelievler devlet hastanesinde tehlikeli madde yönetiminde sürekli iyileştirme çalışması. Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi, 16(1), 31-39.
• Dametew, A. W., Kitaw, D., & Ebinger, O. (2017). The roles of TQM and JIT for basic metal industries global competitiveness. Industrial Engineering & Management, 6, 212.
• Dantas, T. J. B., Filho, F. D. S. P., Arenhardt, V., Lorenzon, A. R., Da Silva, M. J. P. G., & Vieira, N. M. C. (2017). Innovatıng the hospitalar service with focus in kaizen method. International E-Journal of Advances in Social Sciences, 3(9), 805-814.
• Deming, W. E. (2018). Out of the crisis. MIT press.
• Deniz, S. (2015). Özel hastanelerde altı sigmanın uygulanmamasının yöneticilere göre nedenleri: İstanbul ili örneği [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Haliç Üniversitesi.
• Deniz, N., & Özçelik, F. (2018). Improving healthcare service processes by lean thinking. Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 24(4), 739-748.
• Doğanay, P. (2008). Kaizen – sürekli iyileştirme ile hastanelerde insan kaynaklarının geliştirilmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Duran, C., & Çetindere, A. (2012). Sürekli iyileştirme açısından ISO 9000 (1994) kalite güvence sistemine ve ISO 9000 (2000) kalite yönetim sistemine bakış. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 32, 87-100.
• Eraslan, N. (2014). İstanbul ilindeki kamu ve özel hastanelerde kalite yönetim sisteminde sürekli iyileştirme (kaizen)’ nin, insan kaynakları yönetimi üzerine etkileri [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Okan Üniversitesi.
• Emsemeir, E. (2019). The relationship between health service quality and patient satisfaction. The International New Issues in Social Sciences, 7(2), 143-160.
• Ertek, S. (2011). Endokrinolojide tele-sağlık ve tele-tıp uygulamaları. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, (3), 126-130.
• Ertuğ, N., & Kaya, H. (2017). Hemşirelik öğrencilerinin bireysel yenilikçilik profilleri ve yenilikçiliğin önündeki engellerin incelenmesi. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 14(3), 192-197.
• Flohr-Rincon, S., & Tucker, L. (2012), “Many hands make light work”: using a kaizen approach to ignite innovation while increasing patient safety and productivity on an obstetric triage unit. J. Obstet Gynecol Neonatal Nursing, 41(1), 91-92.
• Godley, M., & Jenkins, J. B. (2019). Decreasing wait times and increasing patient satisfaction: A lean six sigma approach. Journal of Nursing Care Quality, 34(1), 61-65.
• Goyal, S., & Law, E. (2019). An introduction to Kaizen in health care. British Journal of Hospital Medicine, 80(3), 168-169.
• Gök, S. (2021). Sağlık yönetiminde çağdaş yaklaşımlar. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Uygulamalı Bilimler Dergisi, 5(1), 166-194.
• Güdük, Ö., & Kılıç, C. H. (2017). Sağlık hizmetleri akreditasyonu ve Türkiye’de gelişimi. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 7(2), 102-107.
• Gürsöz, H., Adil, M., Öztürk, A., Tarhan, D., Aksoy, H., Gündüz, Ş., ... & Avcı, B. (2017). Türkiye klinik kalite programı; sağlık hizmet sunucuları, hasta ve hasta yakınlarının kalite algısı. Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi, 14(2), 73-86.
• Güven, E., Tevfik, A. T., Cerit, Ç., & Ebru, R. (2020). Devlet hastanelerinde verilen hizmet algısı ve diğer sağlık kurumlarına hastanın yaklaşımı. Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimleri Dergisi, 3(2), 213-232.
• http://www.kalite.saglik.gov.tr/TR,8850/saglik-kalite-standartlari.html (ErişimTarihi:19.11. 2020).
• http://ref.sabanciuniv.edu/tr/content/dünya-ekonomik-forumu-küresel-rekabetçilik-raporu-2017-2018 (Erişim Tarihi: 01.09.2020).
• Ilkım, N. Ş., & Derin, N. (2016). Dünyadan ve Türkiye’den örneklerle sağlık hizmetlerinde yalın yönetim. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 19(4), 465-479.
• Ishijima, H., Nishikido, K., Teshima, M., Nishikawa, S., & Gawad, E. A. (2019). Introducing the “5S-KAIZEN-TQM” approach into public hospitals in Egypt. International Journal of Health Care Quality Assurance, 33(1), 89-109.
• Jacobson, G. H., McCoin, N. S., Lescallette, R., Russ, S., & Slovis, C. M. (2009). Kaizen: A method of process improvement in the emergency department. Academic Emergency Medicine, 16(12), 1341-1349.
• Kaya, S. (2003). Çeşitli ülkelerdeki hastanelerde uygulanan toplam kalite yönetimi/sürekli kalite iyileştirme çalışmalarından örnekler. Amme İdaresi Dergisi, 36(4), 83-101.
• Kayral, İ. H. (2016). Çok boyutlu kalite modeli'nin sağlık kurumlarında uygulanmasına yönelik bir yol haritası. Journal of Social Sciences Eskisehir Osmangazi University/Eskisehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(1), 1-19.
• Kayral, İ. H. (2018). Dünya’da ve Türkiye’de sağlık hizmetleri akreditasyonu. Sağlıkta Kalite ve Akreditasyon Dergisi, 1(1), 27-31.
• Kısa, A,. (2007). Sağlık kurumları yönetimi (Ed. N. Tokgöz). T.C. Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Klefsjö, B., Wiklund, H., & Edgeman, R. L. (2001). Six sigma seen as a methodology for total quality management. Measuring Business Excellence, 5(1), 31-35.
• Kömürcü, N., Durmaz, A., Bayram, N., Koyucu, R. G., Karaman, Ö. E., & Toker, E. (2014). Sağlık hizmetlerinde kalite standartları ve modelleri. Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi, 7(1), 95-114.
• Kuşcu, F. N., Karaman, M., Karatepe, H. K., Alıcı, H., Yüce, U. Ö., & Atik, D. (2018). Sağlık kurumlarında altı sigma ve toplam kalite yönetimi. Journal of Current Researches on Health Sector, 8(1), 125-136.
• Kurt, A. (2020). Sağlık hizmetlerinde toplam kalite yönetimi ve inovasyon. Sağlıkta Kalite ve Akreditasyon Dergisi, 3(1), 1-6.
• Murat, E., Eyol, A., & Koca, M. (2016). Modern hastanelerin kaliteli sağlık sunumlarında rekreasyon. Uluslararası Sağlıkta Performans ve Kalite Kongresi Bildiri Kitabı, 525, 01-04 Mart 2016, Antalya.
• Nino, V., Claudio, D., Valladares, L., & Harris, S. (2020). An enhanced kaizen event in a sterile processing department of a rural hospital: A case study. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(23), 8748.
• Öğünç, H., & Doğru, E. (2017). Kaizen felsefesi ile toplam kalite yönetiminin verimlilik ve maliyet üzerine etkisi. Alanya Akademik Bakış, 1(1), 1-13.
• Ölçücüoğlu, K. (1995). Kaizen ve toplam kalite [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Özdemir, H. (2019). Sağlık kurumlarında toplam kalite yönetimi uygulamaları ve algılanan hizmet kalitesinin hasta memnuniyeti üzerine etkisi: bir üniversite hastanesi örneği [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Sivas Cumhuriyet Üniversitesi.
• Öztürk, A., Arıkan, V. S., & Öztürk, M. U. (2011). Süreç iyileştirme yöntemleri ve yöneylem araştırması. Atatürk Ü. İİBF Dergisi, 10. Ekonometri ve İstatistik Sempozyumu Özel Sayısı,401-404.
• Özveri, O., & Yüksel, İ. (2016). Hastane işletmelerinde acil hizmet süreçleri ve iyileştirilmesi. Uluslararası Sağlıkta Performans ve Kalite Kongresi Bildiri Kitabı, 637, 01-04 Mart 2016, Antalya.
• Paeger, A. (1997). Quality improvement in Germany. The Joint Commission Journal on Quality Improvement, 23(1), 38-46.
• PDSA Cycle. https://deming.org/explore/pdsa/ (Erişim tarihi 23.06.2021)
• Ruiz, U., & Simon, J. (2004). Quality management in health care: A 20-year journey. International Journal of Health Care Quality Assurance, 17(6), 323-333.
• Sağlık Bakanlığı, T. S., & Müdürlüğü, T. H. G. (2001). Yataklı Tedavi Kurumları Kalite Yönetimi Hizmet Yönergesi. Sayı 10311, 30.
• Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, S. H. G. (2012). SKS Işığında Sağlıkta Kalite. Ankara.
• Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, S. H. G. (2020). Sağlıkta Kalite Standartları Hastane. (Versiyon-6). Ankara
• Saluvan, M. (2006). Sağlık hizmetlerinin kalitesini iyileştirmede bilgi sistemlerinin rolü. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, 2(1), 25-40.
• Saluvan, M., & Şahin, İ. (2014). Hastane bilgi sistemlerinin işlevselliği sağlık hizmetlerinin kalitesini etkiler mi?. Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi, 8(2), 43-76.
• Sarıoğlu, E. (2016). Sağlıkta kalite yönetiminin kurum kimliğine etkisi üzerine bir alan araştırması: Bir eğitim ve araştırma hastanesi örneği. Uluslararası Sağlıkta Performans ve Kalite Kongresi Bildiri Kitabı, 37, 01-04 Mart 2016, Antalya.
• Shatrov, K., Pessina, C., Huber, K., Thomet, B., Gutzeit, A., & Blankart, C. R. (2021). Improving health care from the bottom up: Factors for the successful implementation of kaizen in acute care hospitals. PloS One, 16(9), e0257412.
• Sladen, D. P., Olund, A. P., Schmitt, M., Benson, B., DeJong, M. D., Dowling, B. P., & Carlson, M. L. (2019). Application of kaizen principles to a large cochlear implant practice: A continuous quality improvement initiative at Mayo Clinic. Otology & Neurotology, 40(6), 592-599.
• Smith, R. (1990). Medicine's need for kaizen. BMJ: British Medical Journal, 301(6754), 679.
• Smith, G., Poteat-Godwin, A., Harrison, L. M., & Randolph, G. D. (2012). Applying lean principles and kaizen rapid improvement events in public health practice. Journal of Public Health Management and Practice, 18(1), 52-54.
• Stabile, M., Thomson, S., Allin, S., Boyle, S., Busse, R., Chevreul, K., ... & Mossialos, E. (2013). Health care cost containment strategies used in four other high-income countries hold lessons for the United States. Health Affairs, 32(4), 643-652.
• Şahin, D. (2020). JCI akreditasyonu ile türkiye’de sağlık hizmetlerinin kalite ve akreditasyonuyla ilgili kuruluşların çalışmalarına ilişkin araştırma. Sağlıkta Kalite ve Akreditasyon Dergisi, 3(1), 16-26.
• Talib, F., Rahman, Z., & Azam, M. (2011). Best practices of total quality management implementation in health care settings. Health Marketing Quarterly, 28(3), 232-252.
• Tatlı, H. S., & Kazan, H. (2020). Sağlık hizmetlerinde memnuniyeti etkileyen faktörler: Güven ve kalite. İstanbul İktisat Dergisi, 70(1), 205-227.
• Taylan, G., Biçer, E., & Naldöken, Ü. (2016). T.C. Sağlık Bakanlığı hastanelerinde görev yapan kalite yönetim direktörlerinin profillerinin belirlenmesi. Uluslararası Sağlıkta Performans ve Kalite Kongresi Bildiri Kitabı, 418, 01-04 Mart 2016, Antalya.
• Tirkeş Öztürk, S. (2012). Altı sigma ve işletmelerin Altı Sigma’dan kaçınma sebepleri. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Cumhuriyet Üniversitesi.
• Tocco, S. B., Hageman, M. A., & Shirley, D. (2015). The magic of kaizen. American Nurse Today, 10(5), 36-38.
• Trakulsunti, Y., & Antony, J. (2018). Can lean six sigma be used to reduce medication errors in the health-care sector? Leadership in Health Services, 31(4), 426-433.
• Uğrak, U., Erigüç, G., & Uzuntarla, Y. (2016). Personel güçlendirme ve sağlık sektörü. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 69-84.
• United Nations (2012). Adopting consensus text, general assembly encourages member states to plan, pursue transition of national health care systems towards universal coverage. http://www.un.org/press/en/2012/ga11326.doc.html adresinden 19 Ağustos 2021 tarhinde erişilmiştir.
• Ülke, R. & Atilla, E. A. (2020). Sağlık hizmetlerinde bilişim sistemleri ve e-sağlık: Ankara ili örneği. Gazi İktisat ve İşletme Dergisi, 6(1), 86-100.
• van Dellen, J. R. (2016). The philosophy of Kaizen and telemedicine. World Neurosurgery, 91, 600-602.
• Weill, C., & Banta, D. (2009). Development of health technology assessment in France. International Journal of Technology Assessment in Health Care, 25(1), 108-111.
• Westgard, J. O., & Westgard, S. A. (2017). Six sigma quality management system and design of risk-based statistical quality control. Clinics in Laboratory Medicine, 37(1), 85-96.
• World Health Organization (2011). Rio political declaration on social determinants of health. Adresinden http://www.who.int/sdhconference/declaration/Rio_pol itical_declaration.pdf 19 Ağustor 2022 tarihinde erişilmiştir.
• Wyper, B., & Harison, A. (2000). Deployment of six sigma methodology in human resource function: A case study. Total Quality Management, 11(4-5-6), 720-727.
• Xin, X., Zheng, X., Lu, H., Yang, Q., Sun, Y., Qu, K., ... & He, H. (2021). A study on the management of needle-stick and sharps injuries based on total quality management in a tertiary hospital in western China. The Journal of Vascular Access, 22(2), 273-279.
• Yalçın, N., & İnceboz, T. (2016). I. Sağlık kuruluşlarında kalite ve akreditasyon açısından tıbbi kayıt sistemine yaklaşımlar. Uluslararası Sağlıkta Performans ve Kalite Kongresi Bildiri Kitabı. Antalya (01-04.03.2016), s. 522-523.
• Yamada, S. (2020). Are you ready for Kaizen in your clinical practice?. Circulation Journal, 84(4), 546-548.
• Yılmaz, Ş. (2014). Kaizen sürekli iyileştirme stratejisi ile hastanede insan kaynaklarının geliştirilmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Atılım Üniversitesi.
• Yılmaz, M., (2001). Sağlık bakım kalitesinin bir ölçütü: hasta memnuniyeti. C. Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 5(2), 69-74.
• Zeyrekli Yaş, S. (2009). Toplam kalite yönetimi anlayışının sağlık sektöründe uygulanması: trakya üniversitesi sağlık araştırma ve uygulama merkezi ile Edirne Devlet Hastanesi’nin karşılaştırılması [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Trakya Üniversitesi.