TOPLUMSAL e-SAĞLIĞA HAZIRBULUNUŞLUĞU ÖLÇME ARACI: BİR KEŞFEDİCİ SIRALI KARMA YÖNTEMLER ARAŞTIRMASI

Yıl 2022, Cilt: 25 Sayı: 3, 533 - 548, 27.09.2022

Cem Ayden , Gülşen Gündoğdu

Öz

Bu çalışmanın amacı, toplumun e-sağlık uygulamalarına hazırlığını değerlendirebilecek bir ölçme aracını geliştirmek, geçerlilik ve güvenirliğini test etmektir. Araştırmada keşfedici sıralı karma yöntem araştırması kullanılmıştır. Araştırmanın ilk aşaması olan nitel araştırma aşamasında, ilgili alanda 8 uzman ile yarı yapılandırılmış görüşmeler yapılmıştır. Nitel araştırma bulgularına göre araştırmanın nicel araştırma aşaması belirlenmiştir. Bu kapsamda nitel araştırma verilerine göre geliştirilen taslak ölçeğin nicel araştırma bulgularına göre ne oranda destekleneceği incelenmiştir. Nicel araştırma kapsamında örneklem, 203 katılımcıdan oluşmaktadır. Verilerin analizinde MAXQDA 2020 ve SPSS 22 programları kullanılmıştır. Veriler; Kapsam Geçerlilik İndeksi, ortalama, Cronbach’s Alpha ve Keşfedici Faktör Analizi ile değerlendirilmiştir. Kapsam Geçerlik İndeksi 0,94 olarak bulunmuştur. KaiserMeyer-Olkin (KMO) örneklem yeterliliği testi sonucu değer 0,88’dir. Bartlett’s testinin ise anlamlı olarak (p<,000) değerlendirilmiştir. Nitel araştırma bulgularına göre, toplumsal e-sağlığa hazırbulunuşluk bağlamında kültürel boyut, gizlilik ve güvenirlik boyutu, teknoloji ve altyapı boyutu, tutum boyutu, eğitsel boyut ve kullanım kolaylığı boyutu olmak üzere 6 boyut keşfedilmiştir. Nicel araştırma bulgularına göre, Keşfedici Faktör Analizi incelemesinde Özdeğeri 1’ den büyük 5 faktör tespit edilmiştir. Sonuç olarak, nicel araştırma bulguları nitel araştırma bulgularından kültürel boyut, gizlilik ve güvenirlik boyutu, teknoloji ve altyapı boyutu, tutum boyutu ve eğitsel boyutu desteklediği keşfedilmiştir. Kullanım kolaylığı boyutuna ilişkin maddeler nicel araştırma bulguları ile desteklenmediğinden ölçekte yer verilmemiştir

Anahtar Kelimeler

e-Sağlık, Hazırbunuşluk, Karma Yöntemler, Bilgi ve İletişim Teknolojileri, Toplum

Teşekkür

Yazarlar katkılarından dolayı Doç. Dr. Taşkın KILIÇ'a teşekkür eder.

SOCIAL E-HEALTH READINESS MEASUREMENT TOOL : AN EXPLORATORY SEQUENTİAL MİXED METHODS STUDY

Öz

The aim of this study is to develop a measurement tool that can evaluate the readiness of the society for e-health applications and to test its validity and reliability of the scale.. In the research, exploratory sequential mixed method research was used. In the qualitative research phase, which is the first stage of the research, semi-structured interviews were conducted with 8 experts in the relevant field. According to the qualitative research findings, the quantitative research phase of the study has been determined. In this context, the draft scale developed according to qualitative research data has been examined at what rate it will be supported according to quantitative research findings. The sample within the scope of quantitative research consists of 203 participants. MAXQDA 2020 and SPSS 2020 programs were used in the analysis of the data. The data was evaluated with the Coverage Validity Index, Mean, Cronbach's Alpha and Exploratory Factor Analysis. The Content Validity Index was found as 0.94. KaiserMeyer-Olkin (KMO) sampling proficiency test result is 0,88. Bartlett's test was evaluated as significant (p<0.000). According to the qualitative research findings, 6 dimensions were discovered in the context of social e-health readiness: cultural dimension, privacy and reliability dimension, technology and infrastructure dimension, attitude dimension, educational dimension and ease of use dimension. According to the quantitative research findings, 5 factors with Eigenvalues greater than 1 were determined in the Exploratory Factor Analysis analysis. As a result, it has been discovered that quantitative research findings support the cultural dimension, confidentiality and reliability dimension, technology and infrastructure dimension, attitude dimension and educational dimension which are among the qualitative research findings. Items related to the ease of use dimension were not included in the scale because they were not supported by quantitative research findings.

Anahtar Kelimeler

e-Health, Readiness, İnformation and Communication Technologies, Mixed Method, Society

Kaynakça

• Ayre, C., & Scally, A. J. (2014). Critical values for Lawshe’s content validity ratio: revisiting the original methods of calculation. Measurement and evaluation in counseling and development, 47(1), 79-86.
• Barrett, P. (2001). Assessing the reliability of rating data. https://www.pbarrett.net/presentations/rater.pdf.
• Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research İn Psychology, 3(2), 77-101.
• Bryman, A., & Cramer, D. (2001). Quantitative data analysis with SPSS release 10: A guide for social scientists. London: Routledge.
• Chowdhury, M. F. U. (2008). Readiness to Use e-Health in Africa-Design, Validation, and Application of a Country, University of Calgary. Canada: Ottawa, Library and Archives Canada.
• Cohen, J. (1960). A coefficient of agreement for nominal scales. Educational and Psychological Measurement, 20(1), 37-46.
• Creswell, J. W., & Plano Clark, V. L. (2014). Karma yöntem araştırmaları tasarımı ve yürütülmesi. (Çev. Edt. Y. Dede, S. B. Demir). Anı Yayıncılık. (Orijinal çalışmanın yayın tarihi 2011).
• Glaser, B. & Strauss, A. L. (1967). Discovery of grounded theory: Strategies for qualitative research. Chicago: Aldine
• Gorsuch, R.L. (1983). Factor analysis, Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum. Güçlü, İ. (2019). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Güler, A., Halıcıoğlu, M. B., & Taşğın, A. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma: teorik çerçeve-pratik öneriler-7 farklı nitel araştırma yaklaşımı-kalite ve etik hususlar. Seçkin Yayınları. Gürbüz, S. & Şahin, F. (2014). Sosyal bilimlerde araştırma. Seçkin Yayıncılık.
• Güriş S, Astar M. Bilimselda spss ile istatistik. İstanbul: Der Yayınları.
• Jennett, P., Jackson, A., Healy, T., Ho, K., Kazanjian, A., Woollard, R., ... & Bates, J. (2003). A study of a rural community's readiness for telehealth. Journal of Telemedicine and telecare, 9(5), 259-263.
• Kgasi, M., & Kalema, B. (2014). Assessment E-health readiness for rural South African areas. J. Ind. Intell. Inf, 2(2). Khoja, S. R. A. (2006). Developing and validating'e-health readiness assessment tools' for public and private healthcare institutions in Pakistan. [Doctoral dissertation, University of Calgary]
• Khoja, S., Scott, R. E., Casebeer, A. L., Mohsin, M., Ishaq, A. F. M., & Gilani, S. (2007). e-Health readiness assessment tools for healthcare institutions in developing countries. Telemedicine and e-Health, 13(4), 425-432.
• Khoja, S., Scott, R., & Gilani, S. (2008). E-health readiness assessment: promoting" hope" in the health-care institutions of Pakistan. World Hospitals and Health Services, 44(1), 36-38.
• Kiberu, V. M., Mars, M., & Scott, R. E. (2017). Barriers and opportunities to implementation of sustainable e-Health programmes in Uganda: A literature review. African Journal of Primary Health Care and Family Medicine, 9(1), 1-10.
• Lawshe, C. H. (1975). A quantitative approach to content validity. Personnel psychology, 28(4), 563-575.
• Li, J., Land, L. P. W., Ray, P., & Chattopadhyaya, S. (2010). E-Health readiness framework from Electronic Health Records perspective. International Journal of Internet and Enterprise Management, 6(4), 326-348.
• Li, J., Ray, P., Seale, H., & MacIntyre, R. (2012, January). An E-Health readiness assessment framework for public health services--Pandemic perspective. In 2012 45th Hawaii International Conference on System Sciences (pp. 2800-2809). IEEE.
• Lincoln, Y. S. ve Guba, E. G. (1985). Naturalistic inquiry. Beverly Hills, CA: Sage Publications, Inc.
• Mauco, K. L., Scott, R. E., & Mars, M. (2018). Critical analysis of e-health readiness assessment frameworks: suitability for application in developing countries. Journal of telemedicine and telecare, 24(2), 110-117.
• Oak, M. (2007). A review on barriers to implementing health informatics in developing countries. Journal of Health Informatics in developing countries, 1(1).
• Ojo, S. O., Olugbara, O. O., Ditsa, G., Adigun, M. O., & Xulu, S. S. (2007, November). Formal model for e-healthcare readiness assessment in developing country context. In 2007 Innovations in Information Technologies (IIT) (pp. 41-45). IEEE
• Qureshi, Q. A., Ahmad, I., & Nawaz, A. (2012). Readiness for e-health in the developing countries like Pakistan. Gomal Journal of Medical Sciences, 10(1).
• Parker Oliver, DR ve Demiriş, G. (2004). Darülaceze kuruluşlarının teknolojik yeniliği kabul etmeye hazır olup olmadıklarının bir değerlendirmesi. Teletıp ve Telebakım Dergisi , 10 (3), 170-174.
• Rezai-Rad, M., Vaezi, R., & Nattagh, F. (2012). E-health readiness assessment framework in Iran. Iranian Journal Of Public Health, 41(10), 43.
• Sipahi B, Yurtkoru ES, Cinko M.(2008). Sosyal bilimlerde SPSS ile veri analizi. İstanbul: Beta Şencan, H. (2005). Sosyal ve davranışsal ölçümlerde güvenilirlik ve geçerlilik. Seçkin Yayıncılık. Tavşancıl, E. (2005). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi (2. bs). Ankara: Nobel Yayınları.
• Toraman, S. (2021). Karma yöntemler araştırması: Kısa tarihi, tanımı, bakış açıları ve temel kavramlar. Nitel Sosyal Bilimler, 3(1), 1-29.
• Wickramasinghe, N. S., Fadlalla, A. M., Geisler, E., & Schaffer, J. L. (2005). A framework for assessing e-health preparedness. International Journal Of Electronic Healthcare, 1(3), 316-334.
• World Health Organization. (2016). Atlas of EHealth Country Profiles: The Use of EHealth in Support of Universal Health Coverage: Based on the Findings of the Third Global Survery on EHealth 2015 (Vol. 3). https://books.google.com.tr/books?hl=tr&lr=&id=lHOyDwAAQBAJ&oi=fnd&pg=PA5&dq=WHO+Global+Observatory+for+eHealth+2016&ots=urER1VV2V5&sig=zgFkna4hLz2Cqsi3TzWyR6ukiwA&redir_esc=y#v=onepage&q=WHO%20Global%20Observatory%20for%20eHealth%202016&f=false.
• Yeşilyurt, S., & Çapraz, C. (2018). Ölçek Geliştirme Çalışmalarında Kullanılan Kapsam Geçerliği İçin Bir Yol Haritası. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 251-264.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2018). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (11. Baskı: 1999-2018). Seçkin Yayıncılık, Yurdugül, H. (2005). Ölçek Geliştirme Çalışmalarında Kapsam Geçerliği İçin Kapsam Geçerlik İndekslerinin Kullanılması. XIV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, Denizli, 1, 771-774.