TELE-TIP UYGULAMALARININ SAĞLIK HİZMETLERİ PAZARLAMASI KAPSAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2023, Cilt: 26 Sayı: 2, 511 - 534, 23.06.2023

Yılmaz Arık

Öz

Tele-tıp, bilişim teknolojileri yoluyla mesafe engelinin ortadan kaldırılarak sağlık hizmetlerinin uzaktan sunulmasını ifade etmektedir. Gelişmiş ülkelerde kendine yeterli bir kullanım alanı bulan tele-tıp uygulamaları, ülkemizde sadece yoğun olarak tele-radyoloji alanında yürütülmektedir. Ancak Sağlık Bakanlığı tarafından çıkarılan “Uzaktan Sağlık Hizmetlerinin Sunumu Hakkında Yönetmelik” ile yasal dayanak kazanan tele-tıp uygulamaları, artık izin alan sağlık kuruluşlarında, başka uzmanlıklarda da kullanım alanı bulabilecektir. Böylece sağlık hizmetlerinin sunuluş şeklinde bir değişim yaşanacaktır. Bu bağlamda sağlık hizmetleri pazarlaması da bu değişime yönelik bir strateji geliştirme yoluna gidecektir. Bu bakımdan bu çalışma çerçevesinde tele-tıp uygulamalarını sağlık hizmetleri pazarlaması açısından değerlendirmek amaçlanmıştır. Sonuç olarak sağlık hizmetleri pazarlamasında stratejik olarak hizmet hattında, dağıtım ve tutundurma faaliyetlerinde, iş süreçlerinde ve fiziksel kanıtlarda değişim beklenebilecektir. Bunun yanı sıra fiyatlandırma ve geri ödeme yönteminin belirsizliği kapsamında fiyat karması; tıp etiği ve mahremiyet tartışmaları kapsamında da katılımcılar karması açısından bu değişimin nasıl şekilleneceği hakkında soru işaretleri bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tele-tıp, Uzaktan sağlık hizmetleri, Sağlık hizmetleri pazarlaması

EVALUATION OF TELEMEDICINE APPLICATIONS WITHIN THE SCOPE OF HEALTHCARE MARKETING

Öz

Telemedicine refers to the provision of health services remotely by removing the distance barrier through information technologies. Telemedicine applications, which find a self-sufficient area of use in developed countries, are carried out intensively only in the field of tele-radiology in our country. However, telemedicine applications, which gained a legal basis with the “Regulation on the Delivery of Remote Health Services” issued by the Ministry of Health, will now be able to find use in other specialties in health institutions that have received permission. Thus, there will be a change in the way health services are delivered. In this context, health services marketing will also try to develop a strategy for this change. In this respect, it is aimed to evaluate telemedicine applications in terms of health services marketing within the framework of this study. As a result, changes can be expected in health care marketing strategically in service line, distribution and promotion activities, business processes and physical evidence. In addition, price mix within the scope of uncertainty of pricing and reimbursement method; Within the scope of medical ethics and privacy discussions, there are questions about how this change will be shaped in terms of the participants' mix.

Anahtar Kelimeler

Telemedicine, Remote health services, Health services marketing

Kaynakça

• Akkılıç, M. E. (2002). Sağlık hizmetlerinin pazarlanması ve Elazığ’daki bazı yataklı tedavi kuruluşlarında bir uygulama. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(1), 203-218.
• Aslan, D. (2021). Koruyucu hekimlik ve telesağlık/teletıp uygulamaları. D. Aslan ve Y. G. Kutsal (Ed.). Teletıp: Yaşlılık ve teletıp uygulamaları içinde (s. 17-26). Hangar Marka İletişim Reklam Hizmetleri Yayıncılık.
• Aydos, T. R. (2021). Yaşlı bireylerde ilaç uyuncu ve teletıp uygulamaları. D. Aslan ve Y. G. Kutsal (Ed.). Teletıp: Yaşlılık ve Teletıp Uygulamaları içinde (s. 49-68). Hangar Marka İletişim Reklam Hizmetleri Yayıncılık.
• Bali, S. (2019). Barriers to Development of Telemedicine in Developing Countries. F. H. Thomas (Ed.). Telehealth.
• Barbosa, W., Zhou, K., Waddell, E., Myers, T., & Dorsey, E. R. (2021). Improving access to care: telemedicine across medical domains. Annual Review of Public Health, 42, 463-481. https://doi.org/10.1146/annurev-publhealth-090519-093711.
• Bashshur, R. L., Shannon, G. W., Krupinski, E. A., Grigsby, J., Kvedar, J. C., Weinstein, R. S., ... & Tracy, J. (2009). National telemedicine initiatives: essential to healthcare reform. Telemedicine and e-Health, 15(6), 600-610.
• Bozbuğa, N., & Sayın, Ö. A. (2021). Teletıp, uzaktan hasta yönetimi ve implante kalp destek cihazları. N. Bozbuğa ve S. Gülseçen (Ed.). Tıp bilişimi içinde (s.569-596). İstanbul Üniversitesi Yayınevi.
• Catana, S., & Toma, S. G. (2021). Marketing mix in healthcare services. Ovidius University Annals, Economic Sciences Series, 21(1), 485-489.
• Cengiz, E. (2014). Sağlık pazarlaması. Uluslararası Hakemli Pazarlama ve Pazar Araştırmaları Dergisi, 1(3), 1-13.
• Chu, C., Cram, P., Pang, A., Stamenova, V., Tadrous, M., & Bhatia, R. S. (2021). Rural telemedicine use before and during the COVID-19 pandemic: Repeated cross-sectional study. Journal of medical Internet research, 23(4). https://doi.org/10.2196/26960.
• Çavdar, P. (2022). Türk hukuku ve Avrupa Birliği direktifleri ışığında tele-tıp. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 30(2), 755-785. https://doi.org/10.15337/suhfd.1097201.
• Çelik, B., & Kadıoğlu, C. T. (Ed.). (2022). Sağlık Kurumlarında Güncel Pazarlama Araştırmaları. Efe Akademi Yayınları.
• Çobanoğlu, C., Nuhoğlu, Ş., Eryıldız, N., Şengül, M., Ergur, G. A., & Ergur, A. (2021). İleri teknoloji rüyasından pandeminin pragmatizmine tele-tıp: Covid-19 koşullarında uzaktan hekimliğin yaygınlaşması. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 41(2), 175-198. https://doi.org/10.26650/SJ.2021.41.2.0025.
• Dağdelen, S. (2021). Teletıp uygulamaları: Bugünden geleceğe öngörü ve beklentiler. D. Aslan ve Y. G. (Ed.). Teletıp: Yaşlılık ve teletıp uygulamaları içinde (s. 127-135). Hangar Marka İletişim Reklam Hizmetleri Yayıncılık. Datareportal (2023, Mart 19). Digital 2022: Turkey. https://datareportal.com/reports/digital-2022-turkey.
• Dilbaz, B., Kaplanoğlu, M., & Kaplanoğlu, D. K. (2020). Teletıp ve telesağlık: Geçmiş, bugün ve gelecek. Avrasya Sağlık Teknolojisi Değerlendirme Dergisi, 4(1) , 40-56.
• Doğramacı, Y. G. (2020). Teletıp, sağlık turizmi ve uzaktan sağlık hizmetleri: Mesafeli sözleşmeler. İstanbul Hukuk Mecmuası, 78(2), 657-710. https://doi.org/10.26650/mecmua.2020.78.2.0014.
• Durmuş, V. (2021). Kişisel sağlık verilerinin korunmasında idarenin hukuki sorumluluğu. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 14(1), 67-76. https://doi.org/10.46483/deuhfed.747133.
• Erkek, S. (2016). Kamu kurumlarında sosyal medya kullanımı: Sağlık bakanlığı örneği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (35), 141-150.
• Ertek, S. (2011). Endokrinolojide tele-sağlık ve tele-tıp uygulamaları. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, (3), 126-130.
• Farahani, N., & Pantanowitz, L. (2015). Overview of telepathology. Surgical pathology clinics, 8(2), 223-231. https://doi.org/10.1016/j.path.2015.02.018.
• Fener, E., & Çimen, M. (2016). Hastane ve hekim tercihinde sosyal medyanın etkisine yönelik bir araştırma. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(47), 836-845.
• Gemlik, N., Eldemir, G., & Arslanoğlu, A. (2020). Covid-19 pandemi döneminde dijital hastanelerin instagram iletişimi üzerine nitel bir araştırma. ASSAM Uluslararası Hakemli Dergi, 8(18), 19-27.
• Gencer, N. (2020). Kovid-19 sürecinde yaşlı olmak: 65 yaş ve üstü vatandaşlar için uygulanan sokağa çıkma yasağı üzerine değerlendirmeler ve manevi sosyal hizmet. Türkiye Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 4(1), 35-42.
• Gök, A. (2018). İnternette pazarlamanın sağlık hizmetlerinde kullanımı. U. Ş. Özge ve K. Nilay (Ed.). Teoride ve uygulamada sağlık ekonomisi ve politikaları içinde (s. 447-484). Rating Academy Yayınları.
• Gül, D., & Demiryürek, K. (2020). Kırsal ve kentsel alanda bilgi ve iletişim teknolojilerinin kullanım durumu: Ankara örneği. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 35(3), 339-352. https://doi.org/10.7161/omuanajas.739004.
• Güleş, H. K., & Özata, M. (2005). Sağlık bilişim sistemleri. Nobel Yayın Dağıtım.
• Gümüş, R. (2018). Pazarlama faaliyetlerinin sağlık sektörüne uygulanması: Bir literatür incelemesi. Bulletin of Economic Theory and Analysis, 3(4), 217-235. https://orcid.org/0000-0001-8113-6193.
• Haleem, A., Javaid, M., Singh, R. P., & Suman, R. (2021). Telemedicine for healthcare: Capabilities, features, barriers, and applications. Sensors International, 2.
• Hjelm, N. M., & Julius, H. W. (2005). Centenary of tele-electrocardiography and telephonocardiography. Journal of telemedicine and telecare, 11(7), 336-338.
• House, A. M., & Roberts, J. M. (1977). Telemedicine in Canada. Canadian Medical Association Journal, 117(4), 386-388. Hoyt, R. E. (2009). Telehealth and Telemedicine. Practical Guide for the Healthcare Professional, 267- 283.
• Jagarapu, J., & Savani, R. C. (2021). A brief history of telemedicine and the evolution of teleneonatology. In Seminars in Perinatology 45(5). https://doi.org/10.1016/j.semperi.2021.151416.
• Kalender, N., & Özdemir, L. (2014). Yaşlılara sağlık hizmetlerinin sunumunda tele-tıp kullanımı. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 17(1), 50-58.
• Kane, C. K., & Gillis, K. (2018). The use of telemedicine by physicians: still the exception rather than the rule. Health Affairs, 37(12), 1923-1930. https://doi.org/10.1377/hlthaff.2018.05077.
• Karakoç, E., & Ceylan, İ. (2022). Yoğun bakımda çalışan hekimlerin teletıp ve teleyoğun bakım hakkındaki düşünceleri. Turkish Journal of Intensive Care, 20, 55-61.
• Kaya, M., & Filiz, M. (2018). Şehir hastanelerinin mevcut web sitelerinin incelenmesi. Türk Akademik Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 1(1), 40-45.
• Kılıç, T. (2016). E- sağlık ve teletıp. AZ Kitap. Kılıç, T. (2017). E-sağlık, iyi uygulama örneği; Hollanda. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 6(3): 203-217.
• Kılıçarslan, M. (2019). Dünyada ve Türkiye’de sağlık hizmetlerinin dijital pazarlanması. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (17), 1145-1149. https://doi.org/10.31590/ejosat.654715.
• Korku, C. (2021). Covid-19 pandemisinde tele-tıbbın kullanımı. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 24(3), 619-632.
• Kutsal, Y. G. (2021). Teletıp. D. Aslan ve Y. G. Kutsal (Ed.). Teletıp: Yaşlılık ve teletıp uygulamaları içinde (s. 1-16). Hangar Marka İletişim Reklam Hizmetleri Yayıncılık.
• Küçükali, H., Palteki, A. S., Ege, Ş. D., & Hayran, O. E. (2022). Medikal turizm politikası için sağlık hizmeti sunucularının perspektifi, ihtiyaçları ve beklentileri: Nitel bir inceleme. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 25(1), 99-126.
• Leena, H., & Gochhait, S. (2020). A bibliometric analysis of telemedicine: remote healthcare delivery over the years. European Journal of Molecular & Clinical Medicine, 7(06), 2577-2584.
• Mason, A. N. (2022). The most important telemedicine patient satisfaction dimension: Patient-centered care. Telemedicine and e-Health, 28(8), 1206-1214. https://doi.org/10.1089/tmj.2021.0322.
• Mendi, B. (2016). Teletıp. B. Mendi (Ed.). Sağlık bilişimi ve güncel uygulamalar içinde (s. 149-159). Nobel Tıp Kitabevleri.
• Nittari, G., Savva, D., Tomassoni, D., Tayebati, S. K., & Amenta, F. (2022). Telemedicine in the COVID-19 Era: A narrative review based on current evidence. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(9), 1-15. https://doi.org/10.3390/ijerph19095101.
• Orrange, S., Patel, A., Mack, W. J., & Cassetta, J. (2021). Patient satisfaction and trust in telemedicine during the COVID-19 pandemic: Retrospective observational study. JMIR Human Factors, 8(2). https://doi.org/10.2196/28589.
• Önal, S., & Kaya, G. G. (2020). Pandemi sürecinde uzaktan hasta takibi uygulamalarında tele-tıp ve birinci basamaktaki yeri. Klinik Tıp Aile Hekimliği Dergisi, 12(3), 98-106.
• Önder, O., & İlkılıç. İ. (2021). Teletıp uygulamalarında etik sorunlar. SD Dergisi, 59, 20-23.
• Öz, M., & Uyar, E. (2014). Sağlık hizmetleri pazarlamasında algılanan hizmet kalitesi ve müşteri memnuniyeti üzerinde ağızdan ağıza pazarlamanın etkisini belirlemeye yönelik bir araştırma. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 16(26), 123-132. https://doi.org/10.18493/kmusekad.86430.
• Özbaşar, Ş. (1997). Sağlık hizmetleri pazarlamasında ürün politikası ve ürün hattı yönetimi: Teori ve Vak'alarla Analiz (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi.
• Özer, L., Kazancı, Ş., Yılmazel, S. E., Küpeli, T. Ş., Demiray, D. K., Ozanözgü, A. M., Yaylacı, A., & Onuklu, N. N. (2016). Hizmet Pazarlaması. Detay Yayıncılık.
• Özlü, C., Köylüoğlu, N., Gedik, M. A., Yangal, H. S., & Özlü, A. (Ed.). (2021). Teletıp uygulamaları. Akademisyen Yanınevi.
• Uscher, P. L., Sousa, J., Raja, P., Mehrotra, A., Barnett, M. L., & Huskamp, H. A. (2020). Suddenly becoming a “virtual doctor”: Experiences of psychiatrists transitioning to telemedicine during the COVID-19 pandemic. Psychiatric services, 71(11), 1143-1150. https://doi.org/10.1176/appi.ps.202000250.
• Pirhan, Ş., & Eter. M. (2022) Türkiye’de sağlık turizmi alanında 2000-2020 yılları arasında yayımlanan akademik çalışmaların bibliyometrik analizi. Bingöl Üniversitesi Sağlık Dergisi, 3(1), 136-149.
• Poyraz, N. (2015). Hastanelerde süreç yönetimi ve süreç iyileştirme konusunda bir uygulama örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Arel Üniversitesi.
• Purcarea, V. L. (2019). The impact of marketing strategies in healthcare systems. Journal of medicine and life, 12(2), 93. https://doi.org/10.25122%2Fjml-2019-1003
• Ravangard, R., Khodadad, A., & Bastani, P. (2020). How marketing mix (7Ps) affect the patients’ selection of a hospital: experience of a low-income country. Journal of the Egyptian Public Health Association, 95(1), 1-8. https://doi.org/10.1186/s42506-020-00052-z.
• Resmi Gazete. (2022, Mayıs 23). Uzaktan sağlık hizmetlerinin sunumu hakkında yönetmelik. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2022/02/20220210-2.htm.
• Roberts, E. T., & Mehrotra, A. (2020). Assessment of disparities in digital access among medicare beneficiaries and implications for telemedicine. JAMA İnternal Medicine, 180(10), 1386-1389.
• Sağlık Bakanlığı. (2022, Mayıs 23). Teleradyoloji Sistemi. https://teletip.saglik.gov.tr/
• Salman, A. N., & Uydacı, M. (2011). Butik hastanelerde pazarlama stratejileri. Öneri Dergisi, 9(35), 45-50.
• Saygun, M. (2021). Teletıp uygulamalarında toplum uyumu ve hasta memnuniyeti. D. Aslan ve Y. G. Kutsal (Ed.). Teletıp: Yaşlılık ve teletıp uygulamaları içinde (s. 27-42). Hangar Marka İletişim Reklam Hizmetleri Yayıncılık.
• Sözen, A. B. (2021). Uzaktan sağlık hizmetlerinin ekonomik değerlendirilmesi, maliyet etkinliği, analizler. N. Bozbuğa ve S. Gülseçen (Ed.). Tıp bilişimi içinde (s. 633-654). İstanbul Üniversitesi Yayınevi.
• Sreenivas, T., Srinivasarao, B., & Srinivasa Rao, U.(2013). An analysis on marketing mix in hospitals. International Journal of Advanced Research in Management and Social Sciences, 2(4), 187-207.
• Sungur, C. (2020). Teletıp uygulamalarında hasta memnuniyeti: Bir sistematik derleme çalışması. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 23(3), 505-522.
• Swan, E. L., Dahl, A. J., & Peltier, J. W. (2019). Health-care marketing in an omni-channel environment: Exploring telemedicine and other digital touchpoints. Journal of Research in Interactive Marketing, 13(4). 602-618. https://doi.org/10.1108/JRIM-03-2019-0039.
• Şantaş, G., & Şantaş, F. (2020). Güncel pazarlama yaklaşımlarının sağlık hizmetlerinde uygulanabilirliği. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(2), 432-443. https://doi.org/10.32709/akusosbil.482305.
• Şaşmaz, M. İ. (2019). Teletıp. C. Özlü (Ed.). Sağlıkta yeni nesil teknolojiler içinde (s. 101-109). Akademisyen Kitabevi.
• Tazegül, G., & Çil, O. (2021). Telesağlık ve mobil sağlık uygulamalarında etik ve medikolegal problemler. C. Özlü ve diğerleri (Ed.). Teletıp uygulamaları içinde (s. 147-158). Akademisyen Kitabevi.
• Tengilimoğlu, D. (2000). Sağlık hizmetlerinde pazarlama karması elemanları ve özellikleri. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 55(1), 187-202.
• Tengilimoğlu, D. (2016). Sağlık hizmetleri pazarlaması (Göz. Geç. 4. Bs.). Siyasal Kitabevi.
• Tosyalı, H., & Sütçü, C. S. (2016). Sağlık iletişiminde sosyal medya kullanımının bireyler üzerindeki etkileri. Maltepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 3(2), 3-22.
• Toygar, Ş. A. (2018). E-sağlık uygulamaları. Yasama Dergisi, (37), 101-123.
• Türk Dişhekimleri Birliği. (2023, Mart 3). Türkiye Büyük Millet Meclisi Hak Sahiplerine Türk Dişhekimleri Birliğine Kayıtlı Serbest Dişhekimlerince Diş Tedavi Hizmetlerinin Sunulmasına İlişkin Protokol. https://www.tdb.org.tr/mevzuat_yazdir.php?Id=129.
• Türk Tabipler Birliği. (2023, Mart 3). Türk Tabipleri Birliği; Nedir? Ne Yapar? https://www.ttb.org.tr/eweb/data/genel.php. Türkiye Raporu. (2023, Mart 19). Sosyal Medya Kullanımı. https://turkiyeraporu.com/arastirma/sosyalmedyakullanimi-1766/.
• Ucael, D. Ö., Özden, M. E., Altıntaş, E., & Aslan, D. (2021). Halk sağlığı bakış açısıyla teletıp. Turkish Journal of Public Health, 19(3), 295-303. https://doi.org/10.20518/tjph.894701.
• Uslu, Y. D. (2021). Teletıpta hasta deneyimleri. SD Dergisi, 59, 38-39.
• Ünal, A. (2020). Sağlık hizmetlerinin pazarlanmasında sosyal medya kullanımı: Türkiye’deki şehir hastanelerinin kovid-19 öncesi ve sürecindeki durumları.T. Shaveta ve Y. Akanksha (Ed.). International Conference on COVID-19 Studies içinde (s. 71-91). İksad Publishing House.
• Vosburg, R. W., & Robinson, K. A. (2022). Telemedicine in primary care during the COVID-19 pandemic: Provider and patient satisfaction examined. Telemedicine and e-Health, 28(2), 167-175. https://doi.org/10.1089/tmj.2021.0174.
• Whitten, P., Holtz, B., & Laplante, C. (2010). Telemedicine. Applied Clinical Informatics, 1(02), 132-141.
• World Health Organization (2010). Telemedicine: Opportunities and developments in member states: Report on the second global survey on ehealth 2009- (Global Observatory for eHealth Series, 2). World Health Organization.
• Wurm, E. M., Hofmann‐Wellenhof, R., Wurm, R., & Soyer, H. P. (2008). Telemedicine and teledermatology: past, present and future. JDDG: Journal Der Deutschen Dermatologischen Gesellschaft, 6(2), 106-112. https://doi.org/10.1111/j.1610-0387.2007.06440.x.
• Yıldız, S. Y., & Tosun, N. (2021). Sosyal pazarlama literatüründe sağlık hizmetlerinin gelişimi. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi , 7(3), 713-725.