THE RELATIONSHIP OF RATIONAL DRUG USE AND HEALTH LITERACY IN THE UNDER THE PANDEMIC: A CROSS-SECTIONAL RESEARCH

Yıl 2023, Cilt: 26 Sayı: 3, 655 - 666, 26.09.2023

Mücahit Çavdar , Özlem Suvak

Öz

In this study, it was aimed to measure level of rational drug use (RDU) and health literacy (HL) in outpatients during COVID-19 pandemic and reveal the relationship between these two. The study was conducted at the Department of Family Medicine, University of Health Science Dışkapı Yıldırım Beyazıt Training and Research Hospital, between December 1, 2021 and February 1, 2022. Rational Drug Use Scale and Turkey Health Literacy-32 scales were administered to individuals aged 18 and over who met the inclusion criteria of the study in the form of face-to-face questionnaires. In addition, a form including sociodemographic characteristics and COVID-19 medical history were applied to the participants. Of the 407 participants with a meanage of 36.17±13.08, 51.8% (n=211) were female, 53.5% (n=218) had a university grade or higher, 44% (n=179) had COVID-19, and 76.9% (n=313) had vaccined against SARS-CoV2. RDU scale mean score was 37.12±4.17, and Turkey Health literacy (HL) scale was 32.42±7.82. 77.6% of the participants had sufficient knowledge of rational drug use. RDU knowledge and gender (p=0.003), age (p=0.01), educational degree (p=0.006) and occupation (p=0.014) were statistically significant. 28.7% of the participants had sufficient HL level. HL level was found to be associated with marital status (p=0.004), age (p<0.001) and occupation (p=0.021). There was no statistically significant relationship between the participants' RDU scale scores and HL scale scores (p>0.05). According to the results of the regression analysis regarding the relationship between RDU and HL sub-dimensions, the variables of treatment and service and prevention from diseases/health promotion do not together give a significant relationship with the participants' RDU scores, R=0.053, R2= 0.003, p>0.05. This indicated that neither variable was a significant predictor of RDU. With the effect of the pandemic all over the world, health has come to the forefront into the agenda, but infollution has also occurred with flow of information. As the result, the level of HL in the society and, indirectly, the knowledge of RDU have come into prominence. According to this study, the level of rational drug use knowledge and health literacy still seems inaduqate despite infodemi.

Anahtar Kelimeler

rational drug use, health literacy, COVID-19

Proje Numarası

YOK

PANDEMİ GÖLGESİNDE AKILCI İLAÇ KULLANIMI VE SAĞLIK OKURYAZARLIĞI İLİŞKİSİ: KESİTSEL BİR ÇALIŞMA

Öz

Çalışmada COVID-19 pandemisi sırasında ayaktan başvuran hastalarda akılcı ilaç kullanım bilgisi ile sağlık okuryazarlığı düzeyini ölçmek ve bu ikisi arasındaki ilişkinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Çalışma Sağlık Bilimleri Üniversitesi Dışkapı Yıldırım Beyazıt Eğitim ve Araştırma Hastanesi Aile Hekimliği polikliniğine 1 Aralık 2021 – 1 Şubat 2022 tarihleri arasında yapılmıştır. Araştırmaya dahil edilme kriterlerine uyan, 18 yaş ve üzeri bireylere yüz yüze anket şeklinde Akılcı İlaç Kullanım Ölçeği ve Türkiye Sağlık okuryazarlığı-32 ölçekleri uygulandı. Ayrıca katılımcılara sosyodemografik özellikleri ve COVID-19 özgeçmişlerini içeren bir form da uygulandı. Yaş ortalaması 36,17±13,08 olan 407 katılımcının %51,8 (n=211)'si kadın, %53,5 (n=218)'si üniversite ve üzeri eğitimli, %44 (n=179)'ü COVID-19 geçirmiş ve %76,9 (n=313)'u SARS-CoV2’ye karşı aşılıydı. Akılcı ilaç kullanım ölçeği puan ortalamaları 37,12±4,17, Türkiye Sağlık okuryazarlığı ölçeğinin ise 32,42±7,82’di. Katılımcıların %77,6’sı yeterli akılcı ilaç kullanım bilgisine sahipti. Akılcı ilaç kullanım bilgisi ile cinsiyet (p=0,003), yaş (p=0,01) eğitim durumu (p=0,006) ve meslek (p=0,014) istatistiksel açıdan anlamlı bulunmuştur. Katılımcıların %28,7’ si yeterli sağlık okuryazarlığı düzeyine sahipti. Sağlık okuryazarlık düzeyi ile medeni durum (p=0,004), yaş (p<0,001) ve meslek (p=0,021) ilişkili bulunmuştur. COVID-19 aşısı yaptırmayanların (ort=34,01) sağlık okuryazarlığı puanları yaptıranlara göre anlamlı bir şekilde daha yüksekti (p=0,02). Katılımcıların akılcı ilaç kullanım ölçeği puanları ile sağlık okuryazarlığı ölçeği puanları arasında istatistiksel açıdan anlamlı ilişki bulunmamıştır (p>0,05). Akılcı ilaç kullanımı ile sağlık okuryazarlığı alt boyutları arasındaki ilişkiye yönelik regresyon analizi sonuçlarına göre, tedavi ve hizmet ve hastalıklardan korunma/sağlığın geliştirilmesi değişkenleri birlikte, katılımcıların AİK puanları ile anlamlı bir ilişki vermemektedir, R=0.053, R2= 0.003, p>0.05. Bu durum iki değişkenin de akılcı ilaç kullanımı üzerinde önemli (anlamlı) bir yordayıcı olmadığını göstermekteydi. Tüm dünyada pandeminin etkisiyle sağlık, gündemde öne çıkmış ancak yoğun bilgi akışıyla bilgi kirliliği de oluşmuştur. Bunların sonucunda toplumda sağlık okuryazarlığı düzeyi ve dolaylı olarak akılcı ilaç kullanım bilgisi önem kazanmıştır. Çalışmamız sonucunda akılcı ilaç kullanım bilgisi ve sağlık okuryazarlığı düzeyi pandemiye rağmen halen düşük görünmektedir.

Anahtar Kelimeler

Akılcı ilaç kullanımı, sağlık okuryazarlığı, COVID-19

Destekleyen Kurum

YOK

Proje Numarası

YOK

Teşekkür

Hakem ve editörlerinize kıymetli değerlendirmeleri için şimdiden teşekkür ediyoruz.

Kaynakça

• Abel, T., & McQueen, D. (2020). Critical health literacyandthe COVID-19 crisis. Health Promot Int., 35(6): 1612-1613.
• Akyol Güner, T., Kuzu, A. & Bayraktaroğlu, T. (2020). Diyabetli bireylerde sağlık okuryazarlığı ve akılcı ilaç kullanımı arasındaki ilişki. Türkiye Diyabet ve Obezite Dergisi, 4(3), 214-223.
• Baccolini, V., Rosso, A., DiPaolo, C., Isonne, C., Salerno, C., Migliara, G., Prencipe, G.P., Massimi, A., Marzuillo, C., De Vito, C., Villari, P., & Romano, F. (2021). What is the prevalence of lowhealth literacy in European Union member states? a systematic review and meta-analysis. J Gen Intern Med., 36(3), 753-761.
• Berberoğlu, U., Öztürk, O., İnci, M.B., & Ekerbiçer, H.Ç. (2018). Bir aile sağlığı merkezine kayıtlı 18-65 yaş grubu bireylerdeki sağlık okuryazarlığı durumunun değerlendirilmesi. Sakarya Tıp Dergisi, 8(3), 575-581.
• Conference of Experts on the Rational Use of Drugs (‎1987)‎. The rational use of drugs: report of the Conference of Experts, Nairobi, 25-29 November 1985. World Health Organization. https://apps.who.int/iris/handle/10665/37174 (Erişim Tarihi:03.07.2023)
• Çelikyürek, N.A, Meydan Acımış, N., & Özcan, B. (2020). Bir üniversite hastanesi dahiliye polikliniğine başvuranlarda sağlık okuryazarlığı düzeyi ve ilişkili etmenler. Pamukkale Medical Journal, 13, 258-266.
• Değerli, H., &Tüfekçi, N. (2018). Toplumun sağlık okuryazarlık düzeyinin belirlenmesi. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 6, 88-467.
• Demirtaş, Z., Dağtekin, G., Sağlan, R., Alaiye, M., Önsüz, M. F., Işıklı, B., Kılıç, F. S., & Metintaş, S. (2018). Akılcı İlaç Kullanımı Ölçeği Geçerlilik ve Güvenilirliği. ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi, 3(3), 37-46.
• Duong, V. T., Lin, I. F., Sorensen, K., Pelikan, J. M., Van Den Broucke, S., Lin, Y. C., & Chang, P.W. (2015). Health Literacy in Taiwan: A Population-Based Study. Asia-Pacific J Public Health, 27(8), 871–80.
• Durmaz, S., Sürücü, E. E., & Özvurmaz, S. (2020). Mermer fabrikası işçilerinde sağlık okuryazarlığı, sağlık algısı düzeyleri ve ilişkili faktörlerin belirlenmesi. MedSci, 15, 81–91.
• Durusu Tanrıöver, M., Yıldırım, H. H., Demiray Ready, F. N., Çakır, B., & Akalın, H. E. (2014). Türkiye sağlık okuryazarlığı araştırması. Birinci Baskı, Sağlık-Sen Yayınları, Ankara. https://www.researchgate.net/deref/http%3A%2F%2Fwww.sagliksen.org.tr%2Fcdn%2Fuploads%2Fgallery%2Fpdf%2F8dcec50aa18c21cdaf86a2b33001a409.pdf (Erişim tarihi: 03.07.2023)
• Ertem, A., & Güzel, A. (2021). Sağlık okuryazarlığı ve sosyal medya bağımlılığı arasındaki ilişki. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 7(1), 245-260.
• Hatipoğlu, S., & Cengiz Özyurt, B. (2016). Rational use of medicine in some family health centers in Manisa. TAF Prev Med Bull, 15(4), 1-8.
• Hersh, L., Salzman, B., & Snyderman, D. (2015). Health literacy in primary care practice. Am Fam Physician, 92(2), 118-24.
• İncesu, E. (2017). Akılcı ilaç kullanımında sağlık okuryazarlığı: Bir kamu hastanesi yatan hastaları üzerine bir araştırma. Sağlık Akademisyenleri Dergisi, 4(1), 28-37.
• Kurt, O., Oğuzöncül, A. F., Deveci, S. E., & Pirinçci, E. (2020) Bir sosyal bilimler meslek yüksekokulu öğrencilerinin akılcı ilaç kullanımı konusunda bilgi ve davranışlarının değerlendirilmesi. ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi, 5(1), 62-72.
• Mostafa, A., Abdelzaher, A., Rashed, S., AlKhawaga, S. I., Afifi, S. K., Abdel Alim, S., Mostafa, S. A., & Zidan, T. A. (2021). Is health literacy associated with antibiotic use, Knowledge and awareness of antimicrobial resistance among non-medical university students in Egypt? A cross-sectional study. BMJ Open, 11, e046453.
• Nutbeam, D., Levin-Zamir, D., & Rowlands, G. (2018). Health literacy in context. International journal of Environmental Research And Public Health, 15(12), 2657.
• Okur, E., Evcimen, H., & Yağcı Şentürk, A. (2021). Sağlık hizmetleri meslek yüksekokulu öğrencilerinin sağlık okuryazarlığı düzeylerinin incelenmesi. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 30(1), 18-24.
• Okyay, P., & Abacıgil, F. (2016). Türkiye sağlık okuryazarlığı ölçekleri güvenilirlik ve geçerlilik çalışması. Sağlık Bakanlığı Yayın No:1025, Baskı:1. Ankara: T.C. Sağlık Bakanlığı.
• Ozyigit, F., & Arıkan, İ. (2015). University students’ attitudes and behaviors on rational drug use knowledge. Kütahya province. Bozok Med J, 10, 47-52.
• Rohwer, E., Mojtahedzadeh, N., Neumann, F. A., Nienhaus, A., Augustin, M., Harth, V., ... & Mache, S. (2021). The role of health literacy among outpatient caregivers during the COVID-19 pandemic. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(22), 11743.
• Schaeffer, D., Klinger, J., Berens, E. M., Gille, S., Griese, L., Vogt, D., & Hurrelmann, K. (2021). Health Literacy in Germany before and during the COVID-19 Pandemic. Gesundheitswesen (Bundesverband der Arzte des Offentlichen Gesundheitsdienstes (Germany)), 83(10), 781-788.
• Özdemir, S., Akça, H. Ş., Algın, A., & Kokulu, K. (2020). Health literacy in the emergency department: a cross-sectional descriptive study. Eurasian J Emerg Med, 19(2), 94-7.
• Saygın, E., Tolon, M., Doğan, B., & Atalay, K. D. (2021). Covid–19 pandemi döneminde e-sağlık okuryazarlığının incelenmesi üzerine bir araştırma. Third Sector Social Economic Review, 56(3), 1559-1575.
• Sorensen, K., Broucke, S. V., Fullam, J., Doyle, G., Pelikan, J., Slonska, Z., & Brand, H. (2012). HLS-EU (Consortium Health Literacy Project European). Consortium health literacy project European. Health literacy and public health: a systematic review and integration of definitions and models. BMC Public Health, 25(12), 10-1186.
• WHO (1985). Conference of experts on the rational use of drugs. World Health Organization, Nairobi, Kenya, WHO/CONRAD/WP/RI, (25-29.12. 1985). (Erişim tarihi:03.07.2023).