SAĞLIK POLİTİKALARININ TEDARİK YÖNTEMLERİNE ETKİSİ: TÜRKİYE CUMHURİYETİ SAĞLIK BAKANLIĞI ÖRNEĞİ

Yıl 2024, Cilt: 27 Sayı: 4, 689 - 704, 23.12.2024

Ömer Taşkın

https://doi.org/10.61859/hacettepesid.1497668

Öz

Bu çalışma Türkiye’de 2014-2023 yılları arası 10 yıllık dönemde uygulanan sağlık politikalarının, Sağlık Bakanlığı ile bağlı birimlerinin tedarik yöntemlerini ne şekilde etkilediğini tespit etmek amacı ile yapılmıştır. Çalışma ile konjonktüre göre değişen sağlık politikalarından etkilenen tedarik yöntemleri hakkında sağlık kurumları yöneticileri ile diğer tedarik zinciri üyelerinin dikkatini çekerek tedbir almaları ve sağlık hizmeti üretiminin devamına katkı sağlanması hedeflenmektedir. Araştırma nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması modeli ile desenlemiştir. Ele alınan dokümanlar içerik analizi modeli ile değerlendirilmiştir. Bakanlığın 10 yıllık tedarik yöntemlerindeki değişim ilgili sağlık politikaları ile eşleştirme yapılarak tarihsel süreç içerisinde dört döneme ayrılarak analiz edilmiştir. 663 sayılı KHK’nın etkili olduğu 2014-2017 yılları arası ilk dönemde, illerdeki çok başlı yönetim yapısı ile ihale sayıları ilk yıllarda yüksek seyrederken sonraki yıllarda kısmen azalmıştır. 694 sayılı KHK’nın etkili olduğu ikinci dönem 2018-2019 yıllarıdır. Bu dönemde illerde sağlık hizmetlerinin il sağlık müdürlüğü altında toplanması ve tıbbi malzeme alımlarında DMO merkezi alımlarına öncelik verilmesi ile tıbbi malzeme alımlarındaki ihale sayılarında düşüş beklenirken tam tersine olarak ihale sayılarının yükselmesi dikkat çekmektedir. Covid-19 salgınının yoğun olarak yaşandığı üçüncü dönem olan 2020-2021 yıllarında alınan sosyal izolasyon tedbirlerinin etkisi ile hasta sayılarının ve buna bağlı olarak ihale sayılarının azaldığı dönemdir. Dördüncü dönem olan 2022 ve sonrası yılları, salgın döneminden sonraki rutin sosyal hayatın başladığı dönemdir. Salgın döneminde alınan tedbirlerin kaldırılması ile birlikte sağlık kurumlarında oluşan yoğunluğa bağlı olarak ihale sayılarındaki belirgin artış dikkat çekmektedir. Araştırma yapılan dönemlerde olağan üstü ihale yöntemi olan pazarlık usulü ihalenin çoğunlukla amacına uygun olarak kullanıldığı görülmektedir. Sonuç olarak dönemsel olarak değişen sağlık politikalarının tedarik yöntemlerini etkilediği görülmüştür. Merkezi alım sistemi ve e-ihale uygulamalarına rağmen sağlık kurumlarının ihale yükünün yeterince azalmadığı tespit edilmiştir. Sağlık kurumları yöneticileri ve diğer tedarik zinciri üyelerinin politika değişikliklerini iyi takip ederek gerekli önlemleri zamanında alması gerekmektedir. Sağlık kurumlarına özel daha hızlı tedarik sağlayacak farklı tedarik yöntemlerinin geliştirilmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sağlık kurumları yönetimi, sağlık politikası, tedarik zinciri yönetimi, ihale

Etik Beyan

Bu çalışma için etik kurul onayı gerekmediği için etik kurulu'ndan onay alınmamıştır.

Destekleyen Kurum

Araştırmanın yürütülmesi sürecinde herhangi bir finansal destek alınmamıştır.

THE IMPACT OF HEALTH POLICIES ON SUPPLY CHAIN METHODS: THE CASE OF THE REPUBLIC OF TURKIYE MINISTRY OF HEALTH

Öz

This study was conducted to determine how the health policies implemented in Turkey in the 10-year period between 2014 and 2023 affected the supply methods of the Ministry of Health and its affiliated units. The aim of the study is to draw the attention of health institution managers and other supply chain members about the supply methods affected by health policies that change according to the conjuncture, and to take precautions and contribute to the continuation of health service production. The documents discussed were evaluated with the content analysis model. The change in the Ministry's 10-year supply methods was analyzed by dividing it into four periods throughout the historical process by matching it with the relevant health policies. In the first period between 2014 and 2017, when Decree Law No. 663 was effective, with the multi-headed management structure in the provinces, the number of tenders remained high in the first years and partially decreased in the following years. The second period in which Decree Law No. 694 is effective is 2018-2019. In this period, it is noteworthy that while the number of tenders for medical equipment was expected to decrease due to the gathering of health services in the provinces under the provincial health directorate and the prioritization of The State Supply office central purchases in medical equipment purchases, on the contrary, the number of tenders increased. It is the period in which the number of patients and, accordingly, the number of tenders decreased due to the effect of social isolation measures taken in 2020-2021, the third period when the Covid-19 epidemic was intense. The fourth period, 2022 and beyond, is the period when routine social life begins after the epidemic period. With the removal of the measures taken during the epidemic period, the significant increase in the number of tenders due to the density in health institutions is noteworthy. During the research period, it is seen that the negotiated tender, which is an extraordinary tender method, was mostly used for its purpose. As a result, it has been observed that periodically changing health policies affect supply methods. Despite the central procurement system and e-tender applications, it has been determined that the tender burden of health institutions has not decreased sufficiently. Health institution managers and other supply chain members need to follow policy changes closely and take the necessary precautions in a timely manner. It is recommended to develop different supply methods that will provide faster supply specifically for healthcare institutions.

Anahtar Kelimeler

Health institutions management, health policy, supply chain management, tender

Kaynakça

• Akdur, R. (2008). Cumhuriyetten günümüze Türkiye’de sağlık. 12.Ulusal Halk Sağlığı Kongresi (21-25 Ekim 2008 Ankara) Kitabı, 45-71
• Anadolu Ajansı. (2022). (2024, Mart 10). Türkiye'nin Covid-19 salgınıyla mücadelesinin 2 yılı. https://www.aa.com.tr/tr/koronavirus/turkiyenin-kovid-19-salginiyla-mucadelesinin-2-yili/2529977#:~:text=Bu%20rakam%20salg%C4%B1n%C4%B1n%20ba%C5%9F%C4%B1ndan%20beri,94%20bin%20ki%C5%9Fi%20ya%C5%9Fam%C4%B1n%C4%B1%20yitirdi
• Ascher, K. (1987). The politics of privatisation: contracting out public services. Macmillian Education Ltd., London.
• Aslan, E. Ç. (2022). Covid-19 pandemisinin sağlık hizmetleri erişimine etkisinin değerlendirilmesi: Kesitsel bir araştırma. Türkiye Klinikleri Journal of Health Sciences/Türkiye Klinikleri Sağlık Bilimleri Dergisi, 7(2), 534-43
• Atabey, S. E. (2012). Sağlık sistemleri ve sağlık politikası. Gazi Kitabevi, Ankara.
• Atasever, M. (2020). Satınalma, tedarik zinciri, lojistik, stok, depo ve taşınır yönetimi: güncel satınalma mevzuatı ve işleyişe göre kamu ve özel sağlık işletmelerinde satınalma, tedarik zinciri, lojistik, stok, depo ve taşinir yönetimi. Göktuğ Ofset, Ankara.
• Aybay, R. (2006). Açıklamalı insan hakları evrensel bildirisi. Türkiye Barolar Birliği Yayınları, 113.
• Aydemir, İ. (2020). Sağlık Bakanlığı örgütsel yapısında yaşanan değişimler: 181, 663 ve 694 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnameler ekseninde yaşanan bu değişimlerin irdelenmesi. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 6(2), 350-365.
• Aydın, G. Z., Bölükbaşı, F. B., Demirci, H. F., ve Doğanyiğit, P. B. (2023). Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin 100 yılında sağlık politikaları. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(Özel Sayı), 431-454. doi:10.18037/ausbd.1306056
• Barker, C. E. (1996). The Health care policy process. Sage Publications, London.
• Bartezzaghi, E., & Ronchi, S. (2003). Internet supporting the procurement process: Lessons from four case studies. Integrated Manufacturing Systems, 14(8), 632-641. doi:10.1108/09576060310503447
• Başara, B. B., Çağlar, İ. S., Aygün, A., Özdemir, T. A., Kulalı, B., Ünal, G., Kayış, B. B., Kara, S., Pekeriçli, D. A. A., & Yentür, G. K. (2024). Sağlık istatistikleri yıllığı 2022. In B. B. Başara, İ. S. Çağlar, A. Aygün, T. A. Özdemir, & B. Kulalı (Eds.), 8. Bölüm-Sağlık hizmetlerinin kullanımı (pp. 150-193). Sağlık Bakanlığı, Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü. https://dosyasb.saglik.gov.tr/Eklenti/48054/0/siy202205042024pdf.pdf
• Biçer, A. E., & Özçelikay, A. T. (2023). Hastanelerde ilaç tedarik zinciri ve Devlet Malzeme Ofisi. Eurasian Journal of Health Technology Assessment, 7(2), 120-133. doi:10.52148/ehta.1409860
• Buse, K., Mays, N., Colombini, M., Fraser, A., Khan, M., & Walls, H. (2023). Making Health Policy, 3e. McGraw Hill. Christopher, M. (2022). Logistics and supply chain management. Pearson Uk.
• Cumhurbaşkanlığı. (2018). (2024, Nisan 18) 100 günlük eylem planları. https://www.tccb.gov.tr/assets/dosya/100_GUNLUK_ICRAAT_PROGRAMI.pdf
• Çavuş, S. Y. İ. (2022). Hastanelerde tedarik zinciri yönetimi ve tüketim tahmini. International Journal of Disciplines in Economics & Administrative Sciences Studies, 5(12), 235-242.
• Davey, L. (2009). The application of case study evaluations. Elementary Educatıon Online, 8(2), 1-3 Demirboğa, D. A. (2017). Kamu ihale sözleşmesinin yapılması usulleri (ihale usulleri). Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi (9), 181-201.
• Dey, I. (2003). Qualitative data analysis: A user friendly guide for social scientists. Routledge.
• Domberger, S. (1998). The contracting organization: A strategic guide to outsourcing. OUP Oxford.
• Durmuş, A., & Durmuş, M. N. (2019). Sağlık Bakanlığı teşkilat yapısı. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 5(2), 216-229.
• Dye, T. (2001). Top down policymaking.–NY. In: London: Chatham House Publishers of Seven Bridges Press.
• EKAP. (2024) (2024, Nisan 07) İhale arama. https://ekap.kik.gov.tr/EKAP/Ortak/IhaleArama/index.html
• Erden, Ş.B., Efeoglu, N., Dudak, E., & Efeoğlu, C. (2020). COVID-19 pandemisi devam ederken güvenli diş hekimliği uygulamaları. Ege Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi, 41(Supp: 1), 1-12.
• Hatch, J. A. (2023). Doing qualitative research in education settings. State university of New York press.
• İçişleri Bakanlığı. (2021) (2024, Nisan 21). Normalleşme tedbirleri. https://www.icisleri.gov.tr/81-il-valiligine-kademeli-normallesme-tedbirleri-genelgesi-gonderildi
• İlkorkor, Z.Ş. (2010). Kamu yönetiminde etkinliğin sağlanmasında alternatif bir model: ihale yöntemi. Türk İdare Dergisi, 468, 63-84.
• Jayaraman, R., Taha, K., Park, K. S., & Lee, J. (2014). Impacts and role of group purchasing organization in healthcare supply chain. In IIE Annual Conference. Proceedings (p. 3842). Institute of Industrial and Systems Engineers (IISE).
• Karahan, A. (2009). Dış kaynak kullanımının verimlilik üzerine etkisi (hastane yöneticileri üzerine bir araştırma). Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(21), 185-199.
• KİK. (2022). (2024, Mayıs 10). Elektronik İhale Uygulama Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik. https://www.ihale.gov.tr/Mevzuat.aspx
• KİK. (2024). (2024, Mayıs 12). Kamu alımları izleme raporları. https://www.ihale.gov.tr/kamu_alimlari_izleme_raporlari-45-1.html
• Kopczak, L. R. (1997). Logistics partnerships and supply chain restructuring: survey results from the US computer industry. Production and Operations Management, 6(3), 226-247.
• Merriam, S. B., & Grenier, R. S. (2019). Qualitative research in practice: Examples for discussion and analysis. John Wiley & Sons.
• Nazlıoğlu, B., & Yar, C. E. (2016). Hastane işletmelerinde dış kaynak kullanımı–maliyet ilişkisi: literatür taraması. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 2(3), 71-80.
• Nollet, J., & Beaulieu, M. (2005). Should an organisation join a purchasing group? Supply Chain Management: An International Journal, 10(1), 11-17. doi:10.1108/13598540510578333
• Resmi Gazete. (1949). (2024 Şubat 27). İnsan hakları evrensel beyannamesi. https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/7217.pdf
• Resmi Gazete. (2011). (2024, Mart 2). 663 Sayılı Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/11/20111102M1-3.htm
• Resmi Gazete. (2017). (2024, Nisan 25). 664 Sayılı Olağanüstü Hal Kapsamında Bazı Düzenlemeler Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2017/08/20170825-13.pdf
• Resmi Gazete. (2018a). (2024, Mayıs 09). 703 sayılı Anayasada Yapılan Değişikliklere Uyum Sağlanması Amacıyla Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/07/20180709M3-1.pdf
• Resmi Gazete. (2018b). (2024, Mayıs 09). 703 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (Kararname Numarası: 1). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/07/20180710-1.pdf
• Roark, D. C. (2005). Managing the healthcare supply chain. Nursing management, 36(2), 36-40. PMID: 15702004 doi: 10.1097/00006247-200502000-00012
• Russell, S. H. (2007). Supply chain management: more than integrated logistics. Air Force Journal of Logistics, 31(2), 56-64.
• Sağlık Bakanlığı, (2020). (2024, Nisan 15) Pandemi hastaneleri, https://shgmhastahakdb.saglik.gov.tr/Eklenti/36907/0/pandemi-hastaneleripdf.pdf
• Sağlık Bakanlığı ve DMO, (2018). (2024, Nisan 16) Tedarik işbirliği protokolü, https://khgmstokyonetimidb.saglik.gov.tr/Eklenti/30143/0/saglik-bakanligi---devlet-malzeme-ofisi-tedarik-isbirligi-protokolupdf.pdf
• Schneller, E., Smeltzer, L. R., & Burns, L. R. (2006). Strategic management of the health care supply chain. John Wiley & Sons, San Francisco, CA.
• Serdar, A. (2015). Kamu hastaneleri birliklerinde tedarik zinciri yönetimi ve örnek bir uygulama. (Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Sığrı, Ü. (2021). Nitel araştırma yöntemleri (2 ed.). Beta basın Yayın Dağıtım Aş., İstanbul
• Somunoğlu, S. (2012). Sağlık-sağlık hizmetleri ve Türk sağlık sistemi. In Tatar M. (Ed.) Sağlık Kurumları Yönetimi I (pp.2-24), Anadolu Üniversitesi Web Ofset.
• Tarakçı, İ.E, & Uysal, B. (2022). Sağlık yönetimi güncel konular üzerine akademik değerlendirmeler. Efe Akademi. TDK (Türk Dil Kurumu) Sözlük, (2024). (2024, Mayıs 12). Tedarik nedir? https://sozluk.gov.tr/
• Tengilimoğlu, D., ve Yiğit, V. (2013). Sağlık işletmelerinde tedarik zinciri ve malzeme yönetimi. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Uğur, A. A., & Çütcü, İ. (2009). E-devlet ve tasarruf etkisi kapsaminda vedop projesi. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 1(2), 1-20.
• WHO (World Health Organization) (2024). (2024, Mayıs 12). Health Policy. https://www.who.int/health-topics/health-systems-governance#tab=tab_1.
• Yiğit, A. (2012). Hastane İşletmelerinde toptan satınalımların birim alış fiyatlarına etkisi. 6. Sağlık Ve Hastan İdaresi Kongresi, Isparta.
• YSK (Yüksek Seçim Kurulu), (2017). (2024, Nisan 12) Türkiye'de 16 Nisan 2017 tarihinde yapılan referandum sonuçları. https://www.ysk.gov.tr/doc/dosyalar/docs/2017Referandum/2017HO-Ornek134.pdf
• Zengin, N. (2010). “Sağlık hakkı” ve sağlık hizmetlerinin sunumu. Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi, 1(1), 44-52.