PERFORMANSA DAYALI EK ÖDEME SİSTEMİ HEKİM ALGISI ÖLÇEĞİ: BİR ÖLÇEK GELİŞTİRME ÇALIŞMASI

Yıl 2025, Cilt: 28 Sayı: 1, 15 - 30, 26.03.2025

Enver Samet Özkal , Belkıs Özkara

https://doi.org/10.61859/hacettepesid.1538556

Öz

Sağlık kurumlarında verimliliği ve kaliteyi artırmanın bir bileşeni olarak ülkemizde performansa dayalı ek ödeme sistemi kamu hastanelerinde sağlıkta dönüşüm programı kapsamında 2003 yılından itibaren uygulanmaktadır. Hekimlerin bu sistemi nasıl algıladıklarını ölçebilecek güvenilirlik ve geçerliliği yapılmış bir ölçek geliştirebilmek bu çalışmanın amacını oluşturmaktadır. Literatür okumalarına dayalı olarak, 129 ifadeden oluşan bir madde havuzu geliştirilmiştir. Madde havuzunda belirtilen ifadeler ile ilgili olarak içerik ve kapsam geçerliliği çerçevesinde odak grup görüşmeleri (13 hekim ve akademisyen) yapılmış ve uzman görüşleri (20 hekim ve akademisyen) alınmıştır. Nihai değerlendirmeler sonucunda oluşan anket formu hekimlere uygulanmış ve derlenen veriler SPSS ve LISREL programlarıyla analiz edilerek açıklayıcı ve doğrulayıcı faktör analizleri yapılmıştır. Çalışmanın verileri Afyonkarahisar’daki bir kamu ve üniversite hastanesinde çalışan 301 hekimden Eylül – Aralık 2021 döneminde elde edilmiştir. Çalışmada ulaşılan cevaplanma oranı %55’tir. Açıklayıcı ve doğrulayıcı faktör analizleri sonucunda 4 faktör altında; Hekim Performansı (5 ifade), Hizmet Kalitesi (5 ifade), Hasta Memnuniyeti (4 ifade), Hekim Tatmini (3 ifade) olmak üzere toplamda 17 ifadeden oluşmuştur. Doğrulayıcı faktör analizi ve gerçekleştirilen düzeltmeler sonrasında elde edilen sonuçlar, 17 ifade ve 4 faktöre sahip modelin uygunluğunu göstermiştir (RMSEA 0.082; NFI 0,95; NNFI 0,95; CFI 0,96; SRMR 0,059; χ2/df 3,02). Ölçeğin toplam açıklayıcılık oranının %73,073 ve iç tutarlılık katsayısının 0,889 olduğu tespit edilmiştir. Çalışmada, performansa dayalı ek ödeme sistemini, hekimlerin nasıl algıladıklarının değerlendirmesinde kullanılabilecek geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Performansa Dayalı Ek Ödeme Sistemi, Hekim Algısı, Ölçek Geliştirme.

Destekleyen Kurum

Afyon Kocatepe Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi'nden destek alınmıştır.

Proje Numarası

21.SOS.BİL.04

Teşekkür

Tüm sağlık emekçilerine teşekkür ederiz.

PHYSICIAN PERCEPTION SCALE OF PERFORMANCE-BASED ADDITIONAL PAYMENT SYSTEM: A SCALE DEVELOPMENT STUDY

Öz

As a component of increasing efficiency and quality in health institutions, the performance-based supplementary payment system has been implemented in public hospitals in Turkey since 2003 within the scope of the health transformation program. This study aims to develop a scale with reliability and validity to measure how physicians perceive this system. Based on the literature review, an item pool of 129 statements was developed. Focus group interviews (13 physicians and academicians) and expert opinions (20 physicians and academicians) were obtained regarding the statements specified in the item pool within the content and content validity framework. The questionnaire form formed as a result of the final evaluations was applied to physicians, and the collected data were analyzed with SPSS and LISREL programs, and explanatory and confirmatory factor analyses were performed. The data for the study were obtained from 301 physicians working in a public and university hospital in Afyonkarahisar between September and December 2021. The response rate achieved in the study is 55%. As a result of the explanatory and confirmatory factor analyses, a total of 17 statements were formed under 4 factors; Physician Performance (5 statements), Service Quality (5 statements), Patient Satisfaction (4 statements), Physician Satisfaction (3 statements). The results obtained after confirmatory factor analysis and corrections showed the suitability of the model with 17 statements and 4 factors (RMSEA 0.082; NFI 0.95; NNFI 0.95; CFI 0.96; SRMR 0.059; χ2/df 3.02). The total explanatory rate of the scale was 73.073% and the internal consistency coefficient was 0.889. In this study, a valid and reliable measurement tool that can be used to evaluate how physicians perceive the performance-based additional payment system was developed.

Anahtar Kelimeler

: Performance-Based Additional Payment System, Physician Perception, Scale Development.

Proje Numarası

21.SOS.BİL.04

Kaynakça

• Acar, E. (2017). Neoliberalizm ve sosyal refah devleti ekseninde üçüncü yol yaklaşımı. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(1), 248-263.
• Akdağ, R. (2012). Türkiye’de sağlıkta dönüşüm programı değerlendirme raporu (2003-2011). Ankara: Sağlık Bakanlığı.
• Akpınar, A. T., ve Taş, Y. (2013). Performansa dayalı ek ödeme sistemine ilişkin hekimlerin tutumları üzerine Kocaeli Üniversitesi Araştırma ve Uygulama Hastanesi’nde bir araştırma. Çalışma ve Toplum, 2(37), 167-182.
• Arslanel, M. N., ve Eryücel, E. (2011). Modern devlet anlayışının felsefi temelleri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(2), 1-20.
• Aydın, S., ve Demir, M. (2006). Sağlıkta performans yönetimi-performansa dayalı ek ödeme sistemi. Ankara: Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı: Onur Matbaacılık.
• Bakan, İ., Erşahan, B., ve Eğitmiş, A. M. (2008). Performansa göre ücretlendirmeye doktorların genel bakış açıları: Bir alan araştırması. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 73-86.
• Bakan, S. (2009). 1980'den günümüze Türkiye’de uygulanan neo-liberal iktisat politikaları. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(2), 116-125.
• Bartlett, J. E., Kotrlik, J. W., & Higgins, C. C. (2001). Organizational research: Determining appropriate sample size in survey research appropriate sample size in survey research. Information Technology, Learning and Performance Journal, 19(1), 43-50.
• Çavmak, Ş., ve Çavmak, D. (2017). Türkiye’de sağlık hizmetlerinin tarihsel gelişimi ve sağlıkta dönüşüm programı. Sağlık Yönetimi Dergisi, 1(1), 48-57.
• Çetin, F. G. (2017). Sağlıkta dönüşüm programı ekseninde sağlığın ekonomi politiği. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(1), 274-293.
• Çetinkaya, A. Ş. (2016). Performansa dayalı ücretlendirmenin ücrete bağlı streste farklılık yaratma düzeyi: Konya sağlık işletmeleri araştırması. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(2), 374-399.
• Çoban, N. O., Pişkin, M., ve Kart, M. E. (2021). Performansa dayalı ödeme sisteminden duyulan memnuniyet ölçeği (Pedös) geliştirme çalışması. Sosyal Güvenlik Dergisi, 11(1), 195-214.
• Davis, L. L. (1992). Instrument review: Getting the most from a panel of experts . Applied Nursing Research, 5(4), 194-197.
• Doğan, İ. (2015). Farklı Veri Yapısı ve Örneklem Büyüklüklerinde Yapısal Eşitlik Modellerinin Geçerliği ve Güvenirliğinin Değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi) Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Dooren, W. V., Bouckaert, G., & Halligan, J. (2015). Performance management in the public sector. London: Routledge.
• Ekici, Z., ve Türkmen, E. (2020). Yüksek performanslı çalışma sistemleri ölçeğinin Türkçe’ye uyarlanması: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Sağlık ve Hemşirelik Yönetim Dergisi, 7(1), 1-16.
• Ekinci, N. (2021). Türkiye’deki sağlık çalışanlarının performansa dayalı ücret uygulaması hakkında görüşlerine dayalı araştırmaların değerlendirilmesi. Verimlilik Dergisi, 1(2), 111-125.
• Erdoğan, H. (2014). Türkiye’de sağlık politikaları ve sağlıkta dönüşüm programı (2003–2010). İstanbul: Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Ergun, C., ve Ergun, A. D. (2010). Dönüşüm mü, piyasalaştırma mı? Türkiye’de sağlıkta dönüşüm programı üzerine bir tartışma. Toplum ve Demokrasi Dergisi, 4(8), 33-54.
• Fişek, N. (1991). Türkiye Cumhuriyeti hükümetlerinde sağlık politikaları. Toplum ve Hekim, 7(48), 2-4.
• Greenspoon, P. J., & Saklofske, D. H. (1998). Confirmatory factor analysis of the multidimensional students’ life satisfaction scale. Personality and Individual Differences, 25(5), 965-971.
• Görmüş, A. (2015). Kamu sektöründe sağlıkta performans yönetiminin zorlukları: Türkiye örneği. Çalışma İlişkileri Dergisi, 6(1), 20-36.
• Gülbahar, Y., & Büyüköztürk, Ş. (2008). Değerlendirme Tercihleri Ölçeğinin Türkçeye Uyarlanması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35(35), 148-161.
• Güngör, D. (2016). Psikolojide ölçme araçlarının geliştirilmesi ve uyarlanması kılavuzu. Türk psikoloji yazıları, 19(38), 104-112.
• Gürbüz, S. (2019). İnsan kaynakları yönetimi teori, araştırma ve uygulama. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Gürbüz, S., ve Şahin, F. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri (Felsefe-Yöntem-Analiz). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Karagöz, Y. (2017). SPSS ve Amos uygulamalı nicel-nitel-karma bilimsel araştırma yöntemleri ve yayın etiği. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kart, E. (2013). “Sağlıkta Dönüşüm” sürecinde performansa dayalı ücretlendirmenin hekimler üzerindeki etkileri. Çalışma ve Toplum, 3(38), 103-140.
• Lebas, M. J. (1995). Performance measurement and performance management. International Journal of Production Economics, 41(1-3), 23-35.
• Marsh, H. W., & Hocevar, D. (1988). A new, more powerful approach to multitrait-multimethod analyses: Application of second-order confirmatory factor analysis. Journal of applied psychology, 73(1), 107.
• Meker, T., ve Barlas, Y. (2013). Dynamic impacts of performance based payment system on public hospitals in Turkey. In Proceedings of the 31st international conference of the system dynamics society (p. 32-33). Cambridge, Massachusetts, USA: International System Dynamics Conferences.
• Milstein, R., & Schreyoegg, J. (2016). Pay for performance in the inpatient sector: a review of 34 P4p programs in 14 OECD countries. Health Policy, 120(10), 1125-1140.
• Öktem, N. (2011). Fransız devriminin felsefesi ve Türkiye. Journal of Istanbul University Law Faculty, 53(1-4), 267-272.
• Özdemir, A. (2016). Yönetim biliminde ileri araştırma yöntemleri ve uygulamalar. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
• Öztunç, İ., ve Cural, M. (2017). Performansa dayalı ek ödeme sisteminin kamu sağlık hizmetleri memnuniyeti üzerine etkileri. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 13(13), 880-891.
• Pala, K. (2007). 2006 Örsan Öymen anısına yılın inceleme ödülü. Türkiye için nasıl bir sağlık reformu? Bursa, Merkez, Türkiye: Milliyet Gazetecilik ve Yayıncılık A.Ş.
• Rowan, N., & Wulff, D. (2007). Using qualitative methods to inform scale development. Qualitative Report, 12(3), 450-466.
• Sağlık Bakanlığı. (2009). Sağlıkta dönüşüm ve sosyal güvenlik reformu projesi (II. Faz), https://pydb.saglik.gov.tr/TR-32172/saglikta-donusum-ve-sosyal-guvenlik-reformu-projesi-ii-faz.html
• Sarısoy, İ., ve Erdoğan, D. B. (2022). Kamu hastanelerinde performansa dayalı ücret sistemi uygulamasının hekimler arasındaki sosyal, maddi ve mesleki ilişkilere etkisi. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 10(2), 109-136.
• Schermelleh-Engel, K., Moosbrugger, H., & Müller, H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: Tests of significance and descriptive goodness-of-fit measures. Methods of psychological research online, 8(2), 23-74.
• Seçtim, H. (2019). Sağlıkta dönüşüm programı üzerine bir değerlendirme. Yönetim ve Siyaset Bilimleri İncelemesi, 1(1), 117-133.
• Sülkü, S. N. (2011). Performansa dayalı ek ödeme sisteminin kamu hastanelerinin verimliliği üzerine etkileri. Maliye Dergisi, 160, 242-268.
• Sümer, N. (2000). Yapısal Eşitlik Modelleri: Temel Kavramlar ve Örnek Uygulamalar. Türk Psikoloji Yazıları, 3(6), 49-74.
• Şahin, Y. E. (2009). Küreselleşme ve insan hakları. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 2(4), 174-178.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics. Boston: Pearson.
• Tüzün, E. H., Eker, L., ve Daşkapan, A. (2009). Fizik tedavi poliklinikleri için hasta memnuniyet ölçeği: Güvenirliği ve geçerliği. Fizyoterapi Rehabilitasyon, 20(1), 9-16.
• Uyargil, C. (2009). Performans değerlendirme. C. Uyarlıgil, Z. Adal, A. C. İsmail Durak Ataay, A. O. Özçelik, G. Dündar, Ö. Sadullah, ve L. Tüzüner içinde, İnsan Kaynakları Yönetimi (s. 209-264). İstanbul: Beta Yayınları.
• Veneziano, L. (1997). A method for quantifying content validity of health-related questionnaires. American Journal of Health Behavior, 21(1), 67-70.
• Yaşlıoğlu, M. M. (2017). Sosyal bilimlerde faktör analizi ve geçerlilik: Keşfedici ve doğrulayıcı faktör analizlerinin kullanılması. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 46, 74-85. Yılmaz, G. (2018). Türkiye sağlık sisteminde reformlar ve politika transferi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 18(41), 179-206.
• Yüksel, İ., ve Sayın, K. Ş. (2020). Kamu hastanelerinde hekimlere yönelik performansa dayalı ek ödeme model önerisi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 23(3), 387-410.
• Zaim, H. (2007). Performansa dayalı ücret uygulamasının doktor memnuniyeti üzerindeki etkileri. Journal of Social Policy Conferences, 53, 359-374.