Intra-Textual Explanations in Ḥadīth Compilers: A Case Study on al-Nasāʾī

Yıl 2025, Sayı: 14, 533 - 561, 31.07.2025

Cemal Ural

https://doi.org/10.61218/hadith.1711009

Öz

This article examines the evaluations made by Abū ʿAbd al-Raḥmān Aḥmad ibn Shuʿayb al-Nasāʾī (d. 303/915) regarding the ḥadīth included in his work al-Sunan al-Ṣughra, which became widely known simply as al-Sunan. Al-Nasāʾī, after narrating certain ḥadīths, occasionally begins his remarks with the phrase 'Qāla Abū ʿAbd al-Raḥmān' ('Abū ʿAbd al-Raḥmān said') and proceeds to offer explanatory comments where he deems necessary. The assessments presented by the author have been analyzed by categorizing them thematically. In order to conduct a detailed analysis, the scope of this study has been limited to al-Nasāʾī’s comments found in al-Sunan al-Ṣughrā. However, when necessary, reference has also been made to the author's other works and to the commentaries on the aforementioned work. The importance of this study is underscored by al-Nasāʾī’s esteemed standing among ḥadīth scholars and the distinguished place of his work al-Sunan al-Ṣughrā in the corpus of ḥadīth literature. The inclusion of the aforementioned work among the Kutub al-Sitta places it among the primary reference sources in ḥadīth studies. Accordingly, al-Nasāʾī’s comments and explanations on ḥadīths serve as a significant point of reference both for understanding his methodological approach and for the interpretation of the ḥadīths themselves. The study predominantly employs descriptive and analytical methods. At times, al-Nasāʾī’s judgments regarding the narrations have been cross-checked through comparison with other ḥadīth collections. Furthermore, al-Nasāʾī’s evaluations of the ḥadīths have been examined by categorizing them into thematic groups.

Anahtar Kelimeler

Ḥadīth , Explanation , Text , al-Nasāʾī , al-Sunan

Musannif Muhaddislerde Metin İçi İzâhlar: Nesâî Özelinde Bir İnceleme

Öz

Bu makale Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şu‘ayb en-Nesâî’nin (öl. 303/915) kısaca “es-Sünen” adıyla meşhur olmuş es-Sünenü’s-suğrâ adlı eserinde yer verdiği hadislere dair değerlendirmelerini konu edinmektedir. Nesâî, naklettiği bazı hadislerden sonra “Kâle Ebû Abdirrahmân/Ebû Abdirrahmân dedi ki.” ifadeleriyle söze başlayarak gerekli gördüğü rivayetlerin ardından bazı açıklamalar yapmıştır. Musannifin ortaya koyduğu bu değerlendirmeler konularına göre tasnif edilerek ele alınmıştır. Bu değerlendirmelerin derinlemesine bir analizini yapmak amacıyla çalışma, Nesâî’nin es-Sünenü’s-suğrâ’sındaki yorumları ile sınırlandırılmıştır. Ancak ihtiyacın hâsıl olduğu durumlarda musannifin diğer eserlerine veya zikredilen eserin şerhlerine de başvurulmuştur. Nesâî’nin hadis ilminde öne çıkan bir şahsiyet oluşu ve es-Sünen adlı eserinin de hadis edebiyatı içerisinde mümtaz bir konumda olması çalışmayı önemli kılan etkenlerdendir. Zikredilen kitabın Kütüb-i Sitte içerisinde yer alması, onu hadislerin temel referans kaynakları arasına dâhil etmektedir. Dolayısıyla, Nesâî’nin hadisler hakkında yaptığı yorum ve açıklamalar hem onun yöntemini anlama hem de hadislerin anlaşılması noktasında önemli bir başvuru mercii olmaktadır. Çalışmada ağırlıklı olarak tasvîrî ve tahlîlî yöntem kullanılmıştır. Bazen Nesâî’nin rivayetler hakkında verdiği hükümler diğer hadis kitaplarıyla karşılaştırılarak kontrol edilmiştir. Nesâî’nin hadisler hakkında yaptığı değerlendirmeler gruplandırılarak incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hadis , Şerh , Metin , en-Nesâî , es-Sünen

التوضيحات في داخل المتن عند المحدثين المصنفين: النسائي نموذجا

Öz

تتناول هذه المقالةُ التقييمات الحديثية والشروحات النقدية والتوضيحات العامة التي قام بها أبو عبد الرحمن أحمد بن شعيب النسائي (ت. 303هـ /915 م) بعد الأحاديث التي رواها في كتابه المسمى ب"السنن الصغرى". والذي يُعد من أبرز كتب الحديث المعتمدة، إذ يُعدّ واحدًا من "الكتب الستة" التي حظيت بقبول واسع في الدوائر الحديثية بين العلماء وطلاب الحديث. وقد بدأ الإمام النسائي بعض هذه التعليقات بعبارة "قال أبو عبد الرحمن"، حيث كان يدلي ببعض الشروحات بعد الأحاديث التي يرى الحاجة إلى توضيحها. وقد تم تصنيف هذه التقييمات التي قدّمها المصنّف بحسب موضوعاتها. واقتصر البحث على شروحات الإمام النسائي في كتابه المسمى "السنن الصغرى" من أجل إجراء تحديد وتحليل دقيق، غير أن الباحث رجع عند الحاجة إلى شروح هذا الكتاب، وإلى مؤلفات أخرى للإمام النسائي، خاصة كتابه المسمى ب"السنن الكبرى" أو إلى شروح هذا الكتاب.

Anahtar Kelimeler

الحديث , الشرح , المتن , النسائي , السنن

Kaynakça

• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî el-. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Muhammed Abdulkadir ‘Atâ. 11 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 3. Basım, 2003.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eş’as el-Ezdî es-Sicistânî. es-Sünen. thk. Şu‘ayb el-Arnaût, vd. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 2009.
• Humeydî, Ebû Bekr Abdullah b. ez-Zübeyr el-Kuraşî el-. Müsnedu’l-Humeydî. 2 Cilt. Dımeşk: Dâru’s-Sekâ, 1996.
• İbn Hacer, Ebu’l-Fadl Ahmed b. Ali el-Askalânî. Telhîsu’l-habîr fî tahrîci ehâdîsi’r-Râfiî el-kebîr. 4 Cilt. b.y.: Müessesetu Kurtuba, 1995.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Ahmed b. Alî el-Askalânî. Tehzîbü’t-tehzîb. 12 Cilt. Haydarâbâd: Dâiretu’l-Me’ârif en-Nizâmiyye, 1325.
• İbn Huzeyme, Ebû Bekr Muhammed b. İshâk b. Huzeyme es-Sülemî en-Nîsâbûrî. Sahîhu İbn Huzeyme. thk. Muhammed Mustafa el-A’zamî. 4 Cilt. Beyrut: el-Mektebu’l-İslâmî, 1980.
• İsyûbî, Muhammed b. Ali el-. Şerhu Süneni’n-Nesâî. 42 Cilt. Riyad: Dâru’l-Mi’râc, 1996.
• Köse, İrem Nur. İmâm Nesâî’nin Sünen Adlı Eseri Bağlamında Bazı Fıkhî Görüşleri. Amasya: Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyri en-Neysâbûrî. el-Câmiu‘s-sahîh. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1991.
• Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Şu‘ayb en-. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Abdülmün‘im Şelbî. 12 Cilt. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 2001.
• Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Şu‘ayb en-. Sünenü’n-Nesâî. 9 Cilt. Haleb: Mektebetu’l-Matbûâti’l-İslâmiyye, 1994.
• Onay, İsa. “‘İmraetî lâ Teruddü Yede Lâmis/Karım Kendisine Dokunan Eli Geri Çevirmiyor’ Rivayetinin Sened ve Metin Tahlili”. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi 15/1 (2023), 416-435.
• Şahyar, Ayşe Esra. “Sünen-i Nesâî’de Bir Metin Tenkidi Uygulaması Örneği”. Hadis Tetkikleri Dergisi 12/2 (2014), 7-26.
• Tatar, Veli - Agitoğlu, Nurullah. “Nesâî’nin Mezheplere Bağlı Kaldığı İddiaları Üzerine Bazı Değerlendirmeler”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 50 (2023), 141-160.
• Tatar, Veli - Agitoğlu, Nurullah. “Tasnif Döneminde Hadisçilerin Ücret Karşılığında Hadis Rivayet Eden Ravilere Yaklaşımı (Nesai Örneği)”. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi 15/1 (Haziran 2022), 189-207.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ et-. el-Câmiu’l-kebîr. thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1996.
• Turan, Mehmet. Sahabe Mürseli. Ankara: İlâhiyât Yayınları, 2023.
• Türcan, Zişan. Hadis Şerh Geleneği. Ankara: TDV Yayınları, 2. Basım, 2020.
• Yücel, Ekrem. “Köpekle İlgili Rivayetlere Genel Bakış”. Turkish Studies (Elektronik) 9/5 (2014), 2147-2148.
• Yüksel, Fatih Muhammet. Muhammed Yûsuf el-Bennûrî’ni̇n Hadi̇sçi̇li̇ği̇ ve Şerh Yöneti̇mi̇ (Meâri̇ffü’s-Sünen Özeli̇nde). Ankara: Sonçağ Akademi, 2024.