The Importance of Qirāʼāt in al-Qāḍī ʿIyāḍ’s Book Called ‘Ikmāl al-Mu‘lim bi Fawā'id Ṣaḥīḥ Muslim’

Yıl 2023, Sayı: 10, 160 - 189, 31.07.2023

İsraa Eıd

Öz

Throughout history, the muḥaddiths have had an interest in the science of qirāʼāt, which is no less than those of mufassirs, grammarians and jurists. This research aims to address the work titled Ikmāl al-Mu‘lim bi-Fawā'id Ṣaḥīḥ Muslim written by one of the most remarkable ḥadīth scholars, al-Qāḍī ʿIyāḍ. The study also aims to highlight al-Qāḍī ʿIyāḍ’s interest in the Qirāʼāt science, his use of qirāʼāt in interpreting Qurʾānic verses, his explanation for certain ambiguous statements, and the style of identifying the meaning to be inferred from them in a certain manner. In addition, this study aims to present the explanations for the ḥadīth statements and to find out their correct meanings or to demonstrate their correct pronunciations and to present their qirāʼāt aspects, as well as aiming to reveal their orientation for ḥadīth narrations, to conclude jurisprudential provisions and to support a certain jurisprudential sect. Along with that, this study addresses how al-Qāḍī ʿIyāḍ cited mutawātir and shāz qirāʼāts as evidence about naḥw regarding many subjects, how he criticized the views of some naḥw scholars and the objection he made to them moving from the evidence. One of the most remarkable findings concluded by this research is that the value and importance of qirāʼāt is really essential for ḥadīth scholarship and sharḥ, which indicates the interconnectedness and overlapping of sharīʿa sciences. Another significant matter is that al-Qāḍī ʿIyāḍ pays ultimate attention to mutawātir and shāz qirāʼāts without differentiating them. Moreover, if a qirāʼāt is proven to reach out to the Prophet, who is the best and the most fluent of all people, al-Qāḍī ʿIyāḍ accepts that without having to evaluate it according to the rules of grammarians and naḥw scholars.

Anahtar Kelimeler

Ḥadīth, Qirāʼāt science, Al-Qāḍī ʿIyāḍ, Ikmāl al-Mu‘lim, Evidencing

Kâdî İyaz’ın ‘İkmâlü’l-Muʿlim Bi Fevaidi Sahihi Müslim’ Adlı Eserinde Kıraatin Önemi

Öz

Tarih boyunca muhaddisler kıraat ilmine, müfessirlerin, dil bilimcilerin ve fakihlerin öğrenim, anlatım, telif ve delil gösterme konusundaki ilgileriyle eş düzeyde bir ilgi ve özen göstermişlerdir.
Bu araştırma, hadis ilminin önemli şahsiyetlerinden biri olan Kadî İyâz el-Yahsubî'nin (ö. 544 H) ‘İkmâlü’l-Muʿlim Bifewaidi Sahih-i Müslim isimli kitabının, Kur'ân kıraatları ile olan alakasını incelemek amacıyla yazılmıştır. Çünkü Kadî İyâz, Allah Teâlâ'nın kitabını iyi okuyan hafızlardandı. Ayrıca Kurân-ı Kerim'i yedi kıraat ile okumada mahir bir kimseydi. Bu araştırma, Kadî İyâz'ın kıraat ilmine olan ilgisini ve kitabında çeşitli alanlarda bunlara başvurmasını ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır. Kendisi, Kur'ân ayetlerinin tefsirinde ve muğlak kelimelerinin bazılarını açıklamada ve (السَّلام)، و(إلياس)، و(لِمُسْتَقَرٍّ لَهَا) gibi bazı kelimlerin ince anlamlarına vakıf olmak için kıraatlara başvurmuştur. Çünkü Kur'ân'ın kıraatla yorumlanması, Kur'ân'ın Kur'ânla tefsiri sayılır. Bu şekilde ayetlerin anlamını genişleterek anlaşılmasını ve kavranmasını sağlamıştır. Allah'ın kitabında ve kıraatlarde çelişki ve zıtlık olmadığını kanıtlamak için ayetleri tefsir ederken mütevatir ve şaz olan kıraatlerin ikisini de kullanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kadı İyad, hadisi şerif, delil gösterme, İkmâlü’l-Muʿlim, Kıraat İlmi

'عناية القاضي عياض بالقراءات في كتابه 'إكمال المعلم بفوائد صحيح مسلم

Öz

كان للمحدثين عبر التاريخ اهتمامٌ وعنايةٌ بعلم القراءات لا يقل شأنًا عن اهتمام المفسرين والنحويين والفقهاء، وجاء هذا البحث ليُسلط الضوء على عَلَم من أعلام الحديث وهو القاضي عياض في كتابه إكمال المعلم بفوائد صحيح مسلم، حيث يهدف البحث إلى إبراز عناية القاضي عياض بعلم القراءات، واحتجاجه بها في مجال تفسير الآيات القرآنية وشرح بعض ألفاظها المُبهمة والوقوف على المعنى الدقيق المُراد منها، إضافة إلى شرح ألفاظ الأحاديث الشريفة وبيان معناها الصحيح المُراد منها أو بيان وجهها في اللغة، وكيفية نُطق بعض ألفاظ الحديث الشريف ووجوه هذه القراءات، وتوجيه الروايات الحديثية، واستنباط الأحكام الفقهية أو تأييد مذهب فقهي معين، وكيف استدل القاضي بالقراءات المتواترة والشاذة على عدد من المسائل النحوية ونَقَضَ كلام بعض علماء النحو وردّ عليهم بالدليل، ومن أهم النتائج التي توصل إليها البحث: شرف علم القراءات وأهميته في علوم الحديث وشروحه، مما يُدلل على ترابط العلوم الشرعية وتداخلها، كما برز اهتمام القاضي عياض بالقراءات المتواترة والشاذة معًا دون تمييز بينهما، وأن القراءة إذا ثبتت فهي من عند خير البشر وأفصحهم، فلا يرُدها قواعد النحاة ولا اللغويين.

Anahtar Kelimeler

الحديث, علم القراءات, القاضي عياض, إكمال المعلم, الاحتجاج

Kaynakça

• Ebû Dâvud, Süleyman b. Eş’as es-Sicistânî. es-Sünen. thk. Şuayb Arnavût, Muhammed Kâmil Karabelli, Beyrut: Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 1403.
• ed-Dânî, Ebu Amr Osman b. Said b. Osman b. Amr, Câmiu’l-beyân fil-kırââti's-seb‘a, Şeria Üniversitesi tarafından derlenen üniversite tezleri, İslami ilimler fakültesi, kitap ve sünnet konuşmaları derlemesi, 2007.
• el-Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî. el-Câmiu’s-sahîhu’l-müsnedu’l-muhtasar min hadîsi Rasulillah sallallahu aleyhi ve sellem ve sünenihî ve eyyamihî. thk. Muhammed b. Zuheyr b. Nâsır. Beyrut: Dâru Tavki’n-Necât, 2001.
• el-Ezherî, Muhammed b. Ahmed. Meâni’l-Kırâat. Riyad: Merkezü’l-Buhûs fî Külliyeti’l-Âdâb fî Câmiati’l-Melik Suud, 1991.
• el-Kurtubî, Muhammed b. Ahmed b. Ebubekir. el-Câmiu li-ahkâmi'l-Kur'ân. thk.: Ahmed el-Berdûnî ve İbrahim el-fiş. Kahire, Darü’l-Kütübi’l-Mısriyye, 2. Basım, 1964.
• en-Nahhâs, Ebu Cafer Ahmed b. Muhammed b. İsmail. Meâniyü’l-Kur'ân. thk.: Muhammed Sabuni. Mekke, Câmiatü Ümmü'l-Kura, 1988.
• et-Taberî, Ebû Cafer İbn Cerir Muhammed b. Cerîr b. Yezîd. Câmiü'l-beyân fî tefsiri'l-Kur'ân. Beyrut, Dârü'l-Fikr, 2000.
• et-Tirmizî, Ebu Îsa Muhammed b. Îsa. Sünenü’t-Tirmizî. thk. İbrahim Atiyve. 2. Basım, Mısır: Şirketü Mektebet-i ve Matbaat-i Mustafa, 1975.
• ez-Zehebî, Muhammed b. Ahmet b. Osman. Siyeru â‘lâmi’n-nübelâ. thk.: Şuayb el-Arnavut. Beyrut, Müessesetü’r-Risâle, 1984.
• İbn Abdilberr, Ebû Omar Yusuf b. Abdullah en-Nemri. et-Temhîd. thk. Mustafa b. Ahmed el-‘Ûlumî ve Muhammed Abdulkebîri el-Bekrî. Mağrib: Vizaretu ‘Umûmi’l Evkâf, 1387 H.
• İbn Atiyye, Abdulhak b. Gâlip. Maḥarreru’l-Vecîz fî Tefsîri’l-Kurân’i'l-‘Azîz. thk: Abdusselam Abduşşâfi. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiye, 1422.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd b. Mâce el-Kazvînî. Sünen-i İbn Mâce. thk. Muhammed Fuâd Abdülbaki. Beyrut: Daru’l-Fikr, ts.
• İbn Zencele, Abdurrahman b. Muhammed. Huccetü’l-kırâât. thk.: Said Afgani. Beyrut, Müessetü’r- Risâle, 5. baskı, 2001.
• İbn-i Cinnî, Osman b. Cinnî. el-Muhtesib fî Tebyîn-i Vücûh-i Şevâzzi’l-Kiraât. by.: Vizâretü’l-Evkâf-el- Meclisü’l-A‘lâ li’ş-Şuûni’l-İslamiyye, 1999.
• İbnü'l-Cezeri, Muhammed b. Muhammed. en-Neşru fi'l-kırââti'l-Aşer. thk.: Ali ed-Dibeâ. er-Riyad, Mektebetu’r-Riyadi'l-Hâdise, 1985.
• Müslim b. Haccâc, el-Kuşeyrî en-Nîsâbûrî. es-Sahîh. thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî. Beyrut: Dâru ihyâi’tturâsi’l-Arabî, 1408.
• Zeccâc, Ebû İshâk İbrâhîm b. es-Serî. Meâni’l-Kur’ân ve iʿrâbuh. thk. Abdulcelil Şelbî. Beyrut: Âlemu’l-Kütüb, 1988.