OSMANLI TÜRK MODERNLEŞMESİ SÜRECİNDE KADIN DUYARLILIĞININ EDEBIYATA DAHİL OLUŞU

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 1, 3 - 12, 31.12.2019

Mülkiye Atça

Öz

Kadın
hareketinin Avrupa’daki gelişimi göz önünde tutulduğunda uzun süreli sokak
eylemleri dikkati çekerken Osmanlı’da bu mücadelenin karşılığı kadınların
edebiyat dünyasına dahil olması şeklinde olmuştur. Kadınlar böylelikle hem eril
bir alan olma özelliği taşıyan edebiyata yeni bir bakış açısı getirmiş hem de
mevcut eril dile müdahale etme fırsatı bulmuşlardır. Tanzimat döneminden
Cumhuriyet’in ilk yıllarına kadar uzanan dönemde yazılan romanlardaki kadın
kahramanların, kadın yazarların edebiyat dünyasındaki varlıklarının nicel
artışıyla birlikte, farklılaştığı görülür. Kadın yazarlar erkek egemen toplum
yapısına dair itirazlarını edebiyat aracılığıyla ve kadın kahramanları
üzerinden dile getirme imkânı bulur. Edebiyatçı kimliği, kadınlara kamusal
anlamda varlık gösterme olanağı sunmakla birlikte mevcut eril bakış açısının
değiştirilmesi imkânı vermesi kadın yazarlığını kadın mücadelesinin bir
parçasına dönüştürür.

            Bu çalışmada kadın hareketinin
Avrupa ülkelerindeki ilerleyişine paralel olarak gelişim gösteren kadın yazını
üzerinde durulmuş, kadınların özellikle roman türünde erkek yazarlar tarafından
ele alınışlarıyla kadınların edebiyat alanındaki varoluşlarıyla beraber ele
alış şekilleri karşılaştırılmış yine kadın yazarların edebi dil üzerindeki
etkileri sorgulanmıştır. En nihayetinde cinsiyet kavramının edebi alanda
politik bir işlev üstlendiği fikrine varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

kadın yazını, eril dil, cinsiyet rolleri, feminizm, roman

Kaynakça

• ADAK, H. (2014). “Otobiyografik Benliğin Çok- Karakterliliği: Halide Edib’in İlk Romanlarında Toplumsal Cinsiyet”, Kadınlar Dile Düşünce, (Der. S. Irzık/ J. Parla), İstanbul, İletişim Yayınları, s.161-178.BERKTAY, F. (2015). Tarihin Cinsiyeti, Metis Yayınları, İstanbul.BERKTAY, F. (1998). Kadın Olmak Yaşamak Yazmak, Pencere Yayınları, İstanbul.BÜLBÜL, M. (2010). İnci Aral ve Barbara Frischmuth'un Romanlarında Kadın Coğrafyası, Çizgi Kitabevi Yayınları, Konya, 2010.ÇAKIR, S. (2016). Osmanlı Kadın Hareketi, Metis Yayınları, İstanbul.ESEN, N. (2012). Türk Edebiyatı Üzerine Okumalar, İletişim Yayınları, İstanbul.GÜLENDAM, R. (2006). Türk Romanında Kadın Kimliği, Salkımsöğüt Yayınları, Konya.GÜNAYDIN, A. U. (2012). Cumhuriyet Öncesi Kadın Yazarların Romanlarında Toplumsal Cinsiyet ve Kimlik Sorunsalı (1877-1923), İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi Türk Edebiyatı Bölümü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.KANDİYOTİ, D. (2015). Cariyeler, Bacılar, Yurttaşlar, Metis Yayınları, İstanbul, 2015.KARACA, A. (1991). “Ahmet Mithat Efendi’nin Jön Türk Adlı Romanı”, DTCF Türkoloji Dergisi, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, C.IX, S.1.MORAN, B. (2005). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri, İletişim Yayınları, İstanbul.PARLA, J. (2014). “Tarihçem Kâbusumdur! Kadın Romancılarda Rüya, Kâbus, Oda, Yazı”, Kadınlar Dile Düşünce, Derleyen: Sibel Irzık/Jale Parla, İletişim Yayınları, İstanbul, 2014, s.180.SAKMAN, N. (2015). “Edebiyatın Sınır Boylarında: Poetik Bir Unsur Olarak Kadın Yazınında İç Dökme”, Kitaplık, S.182, Kasım- Aralık 2015, s.5-27.SANFORD, L. T. ve DONOVAN, M. E. (1999). Kadınlar ve Benlik Saygısı (Çev. Semra Kunt), HYB Yayıncılık, Ankara, 1999.ŞEN, C. (2011). “Feminist Edebiyat Eleştirisi ve Nihan Kaya'nın "Gelin" Hikâyesinin İncelenmesi”, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 9, Sayı: 2, Ekim 2011.