FINANCIAL PROBLEMS OF THE TURKISH SOCIAL SECURITY SYSTEM AND SOLUTION PROPOSALS

Yıl 2022, , 128 - 152, 30.10.2022

Neşe Önder Yaşar , Muhammed Karataş

https://doi.org/10.31199/hakisderg.1084579

Öz

In almost every society across the world, individuals are not able to meet the loss of income and / or increase in expenses due to events such as illness, accident, birth and death, which are natural parts of life, by their selves. When we look at the history, it is seen that not having this power caused strikes, riots and conflicts especially in the working class. There-fore, the Social Security System is a great importance both for the individuals to feel safe and under protection and for the society to ensure serenity and peace. However, the Social Security System in Turkey has serious financial problems. Solving these financial problems is essential for the sustainability of the social security system. Therefore, the continuation of Social Security for future generations depends on the solution of these financial problems today. To be able to solve a problem with the most appropriate solution tool (s), that problem should only be examined with all its features. For this reason, in the study, the factors that cause financial problems have been tried to be analyzed. Subsequently, solution suggestions believed to be able to overcome the problems were presented. In the study, data were collected by text analysis, which is a qualitative method.

Anahtar Kelimeler

Social Security, System of Social Security, Social Security Fiscal Problems

TÜRK SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMİNİN FİNANSAL SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Öz

Dünya genelinde neredeyse her toplumda bireyler yaşamın doğal parçaları olan hastalık, kaza, doğum ve ölüm gibi olaylar sebebiyle maruz kalacakları gelir kaybı ve/veya gider artışını tek başına karşılayacak güçte değildir. Tarihe baktığımızda bu güce sahip olmamanın özellikle işçi sınıfında grevlere, isyanlara ve çatışmalara neden olduğu görülmektedir. Bu sebeple hem bireylerin kendilerini ve ailelerini güvende ve koruma altında hissetmeleri hem de toplum huzur ve barış ortamının sağlanması için sosyal güvenlik sistemleri oldukça büyük önem arz etmektedir. Ancak Türkiye’de sosyal güvenlik sistemi ciddi finansal sorunlar yaşamaktadır. Bu finansal sorunların çözülmesi, sosyal güvenlik sisteminin sürdürülebilirliği için temel şarttır. Dolayısıyla gelecek nesiller için de sosyal güvenliğin devam etmesi bugün bu finansal sorunların çözümüne bağlıdır. Bir sorunun en uygun çözüm aracı/araçları ile çözülebilmesi için o sorunun ancak tüm özellikleri ile irdelenmiş olması gerekmektedir. Bu sebeple çalışmada öncelikle finansal sorunlara neden olan unsurlar analiz edilmeye çalışılmıştır. Akabinde sorunların üstesinden gelebileceğine inanılan çözüm önerileri sunulmuştur. Çalışmada nitel bir yöntem olan metin analizi ile veriler toplanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Güvenlik, Sosyal Güvenlik Sistemi, Sosyal Güvenlik Finansman Sorunları

Kaynakça

• 2006/28 sayılı Genelge, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, 04.10.2006 tarih 26309 Sayılı Resmî Gazete.
• 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, 16.06.2006 tarih 26200 Sayılı Resmi Gazete.
• Alper, Y. (2019). Sosyal güvenlik ve emeklilik yaşı. Alper, Y. (Der.) Sosyal Güvenlik Üzerine Yazılarım içinde ( s.47-52). Ankara: Türk Metal Sendikası Yay.
• Alper, Y. (2011). Sosyal güvenlik reformu ve finansmanla ilgili Beklentiler. Sosyal Güvenlik Dergisi, 1, 7-47.
• Alper, Y. (2017). Sosyal güvenlik reformu (2008-2016): Kapsamla ilgili gelişmeler. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 68, 1-23.
• Altunöz, U. (2017). Sosyal güvenlik politikaları açısından bütçe transferlerinin makroekonomik etkileri: Türkiye deneyimi. International Review Of Ecnomics And Management, 5(1), 58-77.
• Akpınar, T. ve Öğütoğulları, E. (2020). Türkiye’de sosyal güvenliğin kısa tarihçesi. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 6, 132-141.
• Akyıldız, H. (1999). Dünyada sosyal güvenlik alternatif reform arayışları. Deü İibf Dergisi, 14(2), 197-214.
• Angın, C. (2019). Sosyal güvenlik reformu, kamu personeli ve emeklilik. Odü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi (Odüsobiad), 9(3), 427-441.
• Aslanköylü, R. (2004). Sosyal sigortalar kanunu yorumu ve ilgili kanunlar. Ankara: Yetkin Yay.
• Kalkınma Bakanlığı. (2018). Sosyal güvenlik sisteminin sürdürülebilirliği özel ihtisas komisyonu 1. Taslak Rapor, Hazırlayan: Oğuz Karadeniz, T.C. Kalkınma Bakanlığı Onuncu Kalkınma Planı (2014-2018).
• Bolukçu, F. (2019). Türkiye sosyal güvenlik harcamalarının kapsamı ve finansman yapısı. Türkiye Sağlık Bilimleri ve Araştırmaları Dergisi, 2(2), 11-27.
• Canbay, T. ve Demir, M. (2013). Türkiye’de sosyal güvenlik açıkları ve sosyal güvenlik ahlakı. Yönetim Ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(2), 303-315.
• Cural, M. (2016). Türk sosyal güvenlik sisteminin mali yapısı ve sisteme yapılan bütçe transferlerinin ekonomik yansımaları. Suleyman Demirel University Journal of Faculty of Economics & Administrative Sciences, 21(2), 693-706.
• Çelik, N. (2005). İş hukuku dersleri. 18. Basım. İstanbul. Beta Basım Yayım.
• Demir, M. (2014). Sosyal güvenlik mevzuatına aykırılıktan doğan suçlar ve kabahatler ile cezalarına ilişkin genel değerlendirmeler/Öneriler. SGD-Sosyal Güvenlik Dergisi, 4(2), 120-144.
• Deniz, H. (2020). Türkiye'de sosyal güvenlik kurumu finansmanı ve 2010–2018 yılları finansman açıklarının karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Dilik,S. (1980). Sosyal güvenlik ve sosyal hizmetler arasındaki ilişkiler. https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12575/52081/4995.pdf?sequence=1&isAllowed=y (erişim: 20.10.2020).
• Duman, B. (2019). Yargı kararlarına göre 5510 sayılı kanunun 56/son maddesi uyarınca boşandığı eşiyle birlikte yaşayanın ölüm aylığının kesilmesi. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 23(2), 79-119.
• Gerek, N. (2000). Sosyal güvenlik hukuku. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Gerek, N., Karaca, N. G., Baybora, D. ve Kocabaş, F. (2013). Sosyal güvenlik hukuku hakkında genel bilgiler ve ülkemizde sosyal güvenlik hizmetlerinin kurumsal yapısı. Gerek, N ve Kocabaş, F. (Ed). İş Ve Sosyal Güvenlik Hukuku İçinde. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açık öğretim Fakültesi Yayınları, s.194-226.
• Gökbayrak, Ş. (2010). Türkiye’de sosyal güvenliğin dönüşümü. Çalışma Ve Toplum, 25(2), 141-162.
• Gümüş, E. (2008). Türk sosyal güvenlik sisteminin değerlendirilmesi ve sosyal güvenlik kurumlarının finansal geleceği. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar, 45(517), 23-42.
• Güvercin, C. H. (2004). Sosyal güvenlik kavramı ve Türkiye'de sosyal güvenliğin tarihçesi. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası, 57(2), 89-95.
• Güzel,A., Okur,A.R. ve Caniklioğlu,N. (2014). Sosyal güvenlik hukuku. İstanbul. Beta Basım Yay.
• Cengiz, İ. (2017). Muvazaalı boşanmanın tespiti ile ölüm aylığının kesilmesi. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 32, 1-16.
• Kadim. (2006). Kayıt dışı istihdamla mücadele projesi ile ilgili 2006/28 Sayılı Başbakanlık Genelgesi (2006), T.C. Resmi Gazete, 26309, 4 Ekim 2006.
• Kalaycı, C., ve Kalan, E. (2017). Türkiye’de kayıt dışı istihdamla mücadele politikalarının analizi. Uluslararası Ekonomi İşletme Ve Politika Dergisi, 1(1), 17-34.
• Kamalıoğlu, N.Ç. (2014). Kayıt dışı istihdam ve Türkiye’de uygulanan mücadele politikalarının değerlendirmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Karaarslan, E. (2010). Kayıt dışı istihdam ve neden olduğu mali kayıpların bütçe üzerindeki etkileri: Türkiye örneği. Ankara: Mali Hizmetler Derneği, Yayın No: 7.
• Kırmızı, E., ve Hüseyinli, N. (2019). Sosyal güvenlik hakkının geleceği üzerine bir değerlendirme. Çalışma Ve Toplum, 61(2), 1205-1238.
• Mahiroğulları, A. (2017). Türkiye'de kayıt dışı istihdam ve önlemeye yönelik stratejiler. Süleyman Demirel University Journal Of Faculty Of Economics & Administrative Sciences, 22(2), 547-565.
• Organ, İ. ve Yavuz, E. (2017). Sosyal Güvenlik sistemi açıklarının analizi ve ekonomi üzerindeki etkisi. Aydın İktisat Fakültesi Dergisi, 2(1), 105-123.
• Özmen, Z. (2017). Avrupa’da sosyal güvenlik sisteminin finansmanı: Farklı refah devletleri üzerine bir inceleme. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(2), 600-620.
• Özsuca, Ş. (2003). Küreselleşme ve sosyal güvenlik krizi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 58(02). 133-152.
• SGK (2020). 27.08.2020 tarih 10090843 Sayılı Yazı ve Ekleri.
• SGK (2020). 2020/39 Sayılı Genelge ve Sosyal Güvenlik Denetmenleri Çalışma Talimatı.
• SGK, Aylık İstatistik Bültenleri, Aralık 2021, http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/sgk/tr/kurumsal/istatistik/aylık_istatistik_bilgileri, (erişim: 07.07.2020, 13.12.2021).
• SGK, Aktif-Pasif Sigortalı Sayısı, SGK Veri Uygulaması. (erişim: 13.12.2021).
• SGK, Kayıt dışı İstihdam Oranı, Kayıtdışı İstihdam Oranı (sgk.gov.tr) (erişim: 13.12.2021).
• SGK, Pasif Ölüm Aylığı/Geliri Alan Sigortalı Sayısı (Hak Sahibi) (4/a, 4/b, 4/c), SGK Veri Uygulaması. (erişim: 13.12.2021).
• SGK, İşveren Prim Oranları, İşveren Prim Oranları (sgk.gov.tr). (07.07.2020, 13.12.2021).
• Soy, M. (2020). Türk sosyal güvenlik sisteminde kısa vadeli sigorta kolları ve AB ülkeleri ile karşılaştırma: Almanya, Birleşik Krallık ve İsveç Örnekleri. Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çalışma Ekonomisi Ve Endüstri İlişkileri Anabilim Dalı, Ankara.
• Şenocak, H. (2009). Sosyal güvenlik sistemini oluşturan bileşenlerin tarihi süreç ışığında değerlendirilmesi. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 56, 409-468.
• Şentürk, F. (2015). Türkiye’de işgücü piyasası ve istihdamın yapısı. Sosyal Güvence, 7, 113-143.
• TÜİK, (2021). İşsizlik, TÜİK - Veri Portalı (tuik.gov.tr). (erişim: 13.12.2021). Yaşar, G. (2011). Türkiye’de sosyal güvenliğin neoliberal dönüşümü/neoliberal transformation of social security in Turkey. Mülkiye Dergisi, 35(272), 163-194.