ÇALIŞMA SOSYOLOJİSİ AÇISINDAN İŞYERİNDE MANEVİYAT

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 27, 338 - 362, 31.08.2021

Süleyman Dinçer Kemal Aydın Kadir Yiğit Büyükbayram

https://doi.org/10.31199/hakisderg.941777

Öz

Son yıllarda maneviyat ile ilgili konular sosyal bilimlerin de ilgisini çekmektedir. Sosyal bilimler, maneviyatı, din veya inanç sistemlerinden farklı olarak genel anlamda metafizik tecrübeye dayanan bir idrak, kişisel benliği aşan, sosyal ilişkilere de katkısı olan bir gerçeklik olarak değerlendirmektedir. Hal böyle olunca maneviyat, inanç sistemleri, dinler ve(ya) yeni dini hareketler bağlamında ağırlıklı olarak toplumsal boyutu ve fonksiyonları açısın-dan da sosyolojinin ilgisini çekmektedir. Toplumsal bir olgu ve sosyolojik bir fenomen olarak maneviyat, genel anlamda çalışma hayatında, özelde ise işyerinde özellikle çalışanların moral ve motivasyonu bağlamında bir değer olarak kabul edilmektedir. Makalemizde de maneviyat kavramı, çalışma sosyolojisi perspektifinden ele alınmakta ve bu doğrultuda maneviyat ile din/dindarlık, dini/seküler bağlılık, moral/etik ve ruh sağlığı arasındaki ilişkiler incelenmektedir. Daha sonra ise çalışma sosyolojisi ve psikolojisi bağlamında işyerinde maneviyat kavramı hem tanım hem de sosyal kuram açılımlarıyla incelenmekte ve değerlendirilmektedir. Bu çerçevede “Manevi Liderlik Teorisi”, “Sosyal Mübadele Teorisi” ve “Sosyal Kimlik Teorisi” tahlil edilmektedir. Bunun akabinde maneviyat dostu işletmelerin özellikleri tanıtıldıktan sonra Türk literatüründe “İşyerinde Maneviyat” ile ilgili bilimsel çalışmalar değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Çalışma Sosyolojisi, Din Sosyolojisi, Çalışma Psikolojisi, Maneviyat, İşyerinde Maneviyat

SPIRITUALITY IN THE WORKPLACE FROM THE PERSPECTIVE OF THE SOCIOLOGY OF WORK

Öz

In recent years, spiritual issues have also attracted attention from the Social Sciences. The social sciences, unlike religion or belief systems, view spirituality as a comprehension based on metaphysical experience in general, a fact that transcends the personal self and contributes to social relationships. As such, it draws the attention of sociology principally in terms of its social dimension and its functions in the context of spirituality, belief systems, religions or new religious movements. As a sociological phenomenon, spirituality is accepted as a value in the working life in general and in the workplace in particular, in the context of the morale and motivation of the employees. In our article, the concept of spirituality is discussed from the perspective of sociology of work, and in this direction, the relationships between spirituality and religion/piety, religious/secular commitment, moral/ethics and mental health are explored. Then, the concept of spirituality in the work-place in the context of sociology and psychology of work is examined and evaluated with both definition and social theory expansions. Within this context, the "spiritual leadership theory", the "social exchange theory" and the "social identity theory" are analyzed. Subsequently, after introducing the features of spirituality friendly businesses, scientific studies on "Spirituality in the Workplace" are evaluated in the Turkish literature.

Anahtar Kelimeler

Sociology of work, Sociology of religion, Psychology of work, Spirituality, Workplace spirituality

Kaynakça

• Aktay, Y. (2007). Postmodern dünyada din: Bir anlatı mı, tanrı’nın intikamı mı? Derleyen: Aktay, Y. ve Köktaş, M.E., Din Sosyolojisi. 3. Baskı. (Tercüme: Köktaş, M.E. vd.). Ankara: Vadi Yayınları.
• Alt, F. (2005). Das Ökologische Wirtschaftswunder: Arbeit und Wohlstand für alle. Berlin: Aufbau taschenbuch Verlag.
• Başbuğ, A. (2013). İş ve maneviyat. Ankara: A Kitap.
• Bedel, G. (2009). The validity and reliability study of the Turkish version of the sprituality scale. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Blau, P. M. (1964). Exchange and power in social life. New York: John Wiley.
• Bucher, A. (2009). Psychologie der spiritualität. Handbuch. Basel: Beltz Verlag.
• Burke, P. J., ve Reitzes, D. C. (1991). An identity theory approach to commitment. Social Psychology Quarterly, 54(3), 239-251.
• Çakır Berzah, M. ve Çakır, M. (2015). İş hayatında maneviyat yaklaşımı ne vaadediyor? Yönetim Bilimleri Dergisi, 13(26), 135-149.
• Çetinkaya, B., Altundağ, S. ve Azak, A. (2007). Spritüel bakım ve hemşirelik. Adnan Menderes Üniversitesi, Tıp Fakültesi Dergisi, 8(1), 47-50.
• Durkheim, E. (2010). Dinsel yaşamın ilk biçimleri. (Tercüme: Ozankaya, Ö.). İstanbul: Cem Yayınevi.
• Dünya Sağlık Örgütü. (2001). ICF: International Classification of Functioning, Disability and Health. Geneva: Dünya Sağlık Örgütü Yayınları.
• Düwell, M., Hübenthal, C. ve Werner, M. H. (2006). (Hrsg.): Handbuch der Ethik. Stuttgart: Metzler Verlag.
• Düzgüner, S. (2016). Psikoloji literatüründe maneviyat kavramı (Batı ve Türkiye Karşılaştırması). in: Maneviyat Psikolojisi (Editör: Mustafa Atak). İstanbul: Elit Kültür Yayınları.
• Eriş, T. (2013). İşyeri maneviyatının iş tatmini ve örgütsel bağlılığa etkisi üzerine bir araştırma. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde.
• Fox, M. (1996). The reinvention of work: A new vision of livelihood for our time. HarperCollins (1994). Revolution der Arbeit: Damit alle sinnvoll leben und arbeiten können. München: Kösel-Verlag.
• Fry, L (2003). Toward a theory of spiritual leadership. The Leadership Quarterly, 14(6), 693-727.
• Fry, L.W. (2005). Toward a paradigm of spiritual leadership. The Leadership Quarterly, 16(5), 619-622.
• Fry, L.W. ve Matherly, L. (2006). Spiritual Leadership and organizational performance: An exploratory study. Paper presented at the meeting of the Academy of Management, Atlanta, Georgia.
• Geerts, C. (2007). Kültürel bir sistem olarak din. Derleyen: Aktay, Y. ve Köktaş, M.E. Din sosyolojisi. 3. Baskı. (Tercüme: Köktaş, M.E. vd.). Ankara: Vadi Yayınları.
• Giacalone, R.A, ve Jurkiewicz, C. L. (2003/b). The handbook of workplace spirituality and organizational performance. New York. USA. M.E. Sharpe.
• Giacalone, R.A.ve Jurkiewicz, C.L; (2003a). Toward a science of workplace spiruality. in Giacalone, R.A. ve. Jurkiewicz C. L. (Eds.). The handbook of workplace spirituality and organizational performance. New York. USA. M.E. Sharp.
• Giberson, T.R., Resick, C.J. ve Dickson, M.W. (2005). Embedding leader characteristics: An examination of homogeneity of personality and values in organizations. Journal of Applied Psychology, 90(5), Washington: ABD.
• Guillory, W. (1997). The living organization: Spirituality in the workplace. Innovations International. www.innovint.com. 1st edition. USA.
• Hamburg Üniversitesi. Güncel Araştırma Projeleri. Erişim adresi: https://www.bwl.uni-hamburg.de/pw/forschung/aktuelle-forschungsprojekte/spiritualitaet.html.
• http://tdk.gov.tr/tdk/kurumsal/gorev-ve-hedef/.
• Indradevi, R. (2020). Workplace spirituality: Successful Mantra for modern organization. Journal of Critical Reviews, 7(6), 437-440.
• König, H. G., Larson, D. B. ve Larson, S. S. (2001/b). Religion and coping with serious medical illness. The Annals of Pharmacotherapy, 35. Erişim adresi: http://reflexaoespirita.org.br/reflexaoespirita/art_cientificos/religiao_e_enfrentamento.pdf.
• König, H.G. McCullough, M. ve Larson, D. (2001/a). Handbook of religion and health. Oxford: Oxford University Press.
• Küçük, M. (2017). Manevi rehberlik. İstanbul: Ahir Zaman Yayıncılık.
• Marques, J. (2005). Socializing a capitalistic world: Redefining the bottom line. Journal of American Academy of Business, 7(1), 283-287.
• Marques, J., Dhiman, S. ve King, R. Tahmoures Afshar, T. (2011). Toward greater spirituality in personal and professional life: The movement gains momentum. Organization Development Journal, 29(3), 67-85.
• McGhee, P. ve Grant, P.(2008). Spirituality and ethical behaviour in the workplace: Wishful thinking or authentic reality. EJBO - Electronic Journal of Business Ethics and Organization Studies, 13(2), 61-39. Erişim adresi: http://ejbo.jyu.fi.
• Milliman, J. F., Czaplewski, A. J. ve Ferguson, J. (2003). Workplace spirituality and employee attitudes: An exploratory emprical assesment. Journal of Organizational Change Management, 16(4), 426-447.
• Örgev, M. ve Ünalan, M. (2011). İşyeri Maneviyatı Üzerine Eleştirel Bir Değerlendirme. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2, 51-64.
• Plowman, A. D. ve Duchon, D. (2005). Nurturing the Spirit at Work: Impact on Work Unit Performance. The Leadership Quarterly, 6(5), 807-833.
• Reave, L. (2005). Spiritual values and practices related on Leadership effectiveness. The Leadership Quarterly, 16(5), 655-687.
• Rhodes, k. (2006). Six components of a model for workplace spirituality. Graziadio Business Review, 9(2). Erişim adresi: https://gbr.pepperdine.edu/2010/08/six-components-of-a-model-for-workplace-spirituality/.
• Ritter, J. ve Gründer, K. (1988). Historisches wörterbuch der philosophie. Cicero: De fato 1. Moral, moralisch, Moralphilosophie, 6. Cilt. Basel: Schwabe Verlag.
• Rusbult, C.E. ve Arriaga, X. B. (1997). Interdependence theory. S. Duck (Ed.), Handbook of personal relationships: Theory, research and interventions içinde (221-250 ss.). New York: Wiley.
• Schüle, C. (2008). İnsan neden inanır? Dinler ritüeller maneviyat bilim inancın köklerine iniyor. GEO Dergisi, 7(12), s. 43-57.
• Seyyar, A. (2007). İnsan ve toplum bilimleri terimleri: Ansiklopedik sosyal bilimler sözlüğü. Sakarya: Değişim Yayınları.
• Seyyar, A. (2009). Çalışma hayatında ve işyerinde maneviyat. Kamuda Sosyal Politika Dergisi, 11(3), 5-16.
• Seyyar, A. ve Evkaya, C. (2015). Batıda işyeri maneviyatı üzerine yapılan bilimsel çalışmaların Türk bilim camiasına etkileri. 16. Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Kongresi. 15-17 Mayıs. Kartepe: SAÜ-TÜRK-İŞ Yayınları, 143-171.
• Şafak, E. ve Bayık A. (2004). Hemşirelik ve manevi bakım. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 8(1), 37-45.
• Tajfel, H.J. ve Turner, C. (1986). The social identity theory of intergroup behavior. S. Worchel, W. G. Austin. (Ed.), Psychology of intergroup relations. İçinde (7-24 ss.). Chicago: Nelson-Hall.
• Türk Dil Kurumu. (t.y.). Güncel Türkçe sözlük. Erişim adresi: https://sozluk.gov.tr/.
• Türkyılmaz, N. (2008). Davranış genetiği bağlamında dini ve manevi eğilimler. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tez Arşivi, İstanbul.
• Velosa, T., Caldeira, S. ve Capelas, M. L. (2017). Depression and spiritual distress in adult palliative patients: A cross-sectional study. Religions, 8(8), 156-174. Erişim adresi: https://www.mdpi.com/search?q=Velosa&authors=&journal=religions&article_type=&search=Search&section=&special_issue=&volume=&issue=&number=&page=.
• Walach H. (2005). Spiritualität als Ressource. Chancen und Probleme eines neuen Forschungsfeldes. EZW-Texte. Nr. 181, 43-47.
• Wegner, G. (2006). Outsourcen Sie nicht Ihre Seele: Spiritualität, Wirtschaft und Arbeit. Berlin: Lit Verlag. World Business Academy. (t.y.). Erişim adresi: https://worldbusiness.org/.
• Zinnbauer, B. vd. (1997). Religion and Sprituality: Unfuzzying the Fuzzy. Journal fort he Scientific Study of Religion, 36(4), 549-564.