Öz
Alevî Kızılbaşların hem dinî hem dünyevî liderleri, diğer bir tabirle hem şeyh hem şahları olan Şah İsmail Türkçe olarak bir çok şiir yazmıştır. Döneminin geleneğine göre şiirlerini kendi açık ismiyle değil de bir mahlasla yazması gerekiyordu. Her şair kendi anlayışına uygun belli bir anlam ifade eden bir mahlas kullanırdı. Şah İsmail de “hataya ait olan, hatalı, hatası olan, hatadan halî olmayan, günahı olan, kusuru olan, yanılan kimse” anlamlarına gelen “Hatâî” mahlasını kullanmıştır. Ancak Şah İsmail ile ilgili yapılan bir çok çalışmada onun mahlası bazen “Hatâî”, bazen Hatâ‟î ve bazen de “Hatayî” şeklinde yazılmaktadır. “Hatâî” kelimesinin etimolojisini incelediğimiz zaman kelimenin Arapça “Hataen” mastarından türediğini görmekteyiz. Bu kelimenin mazi siğası “Hatie” dir. “El-Hatâu”, „hata‟ anlamında isimdir. İsm-i mensubu ise “Hatâiyyun” şeklinde gelir. Şah İsmail de kelimenin bu siğasını kullanmıştır. Ancak kelime Türkçemizde Hatâiyyun şeklinde kullanılamaz. Kelimenin olduğu gibi bu şekliyle telaffuz edilmesi Türkçemize uygun bir tarz değildir. Kelimedeki “yyun” dile ağır geldiği için atılmış ve kelime kaldığı şekliyle Hataî olarak kullanılmıştır. En son harf olan “i” harfinin şapkalı “î” şeklinde yazılması da kelimenin ism-i mensup siğasında bulunan ve nispet harfi olarak adlandırılan “y” harfine işaret etmesi içindir. Hatayî kelimesinde bulunan “y” harfi ise Arapçadaki nispet harfi olan “y” değil, Türkçede yan yana gelen iki sesli harfin telaffuzunu yumuşatan ve kaynaştırma harfi olarak ifade edilen “ye” harfidir
Öz
Shah Ismail, who was not only the religious but also the terrestrial leader, in other words, not only the Sheikh but also the Shah of the Kızılbash Alawites, wrote many poems using Turkish as a medium. According to the tradition of his time, he needed to write his poems by a pseudonym but not by his own name. Each poet used a relevant pseudonym representing his thoughts. As his pseudonym, Shah Ismail employed Khatâî which means „belonging to the mistake, who makes mistakes, and has errors, who is not immune from errors, who has sins, who has faults, not infallible‟. In many studies on Shah Ismail, his pseudonym has been given as „Khatâî‟, „Khatâ‟î‟ or „Khatayî‟. When we examined the etymology of the word „Khatâî‟, we see that it was derived from the Arabic word „Khataen‟. The past tense of this word is „Khatie‟. „Al-Hatau‟ is a noun meaning „Khata‟ (mistake). Its “the related name” is „Khataiyyun‟. Shah Ismail has used this version of the word. However, this word cannot be used as „Khatâiyyun‟ in Turkish language. This does not fit the Turkish grammar. The suffix „yyun‟ has been eliminated and the rest of the word „Khatâî‟ has been used. The writing of „i‟ as „î‟ is to show that it is a “the related name” indicating attributing letter „y‟ in Arabic. The letter „y‟ in „Khatâyî‟ is not attributing the letter „y‟ in Arabic, but it is a letter for combining two vowels in Turkish language
Ayrıntılar
| Diğer ID | JA95TS89KS |
|---|---|
| Bölüm | Makale |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 1 Haziran 2004 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2004 Cilt: 13 Sayı: 13 |
Harran İlahiyat Dergisi-Harran Ilahiyat Journal Creative Commons Alıntı-GayriTicari-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.