ŞANLIURFA HALK KÜLTÜRÜNDE ÖLÜM

Yıl 2006, Sayı: 16, 7 - 41, 01.12.2006

Yusuf Ziya Keskin

Öz

İnsan hayatının üç önemli geçiş devresi vardır. Bunlar, doğum, evlenme ve ölümdür. Bu üç önemli geçiş etrafında bir sürü adet, tören ve pratikler oluşmakta ve söz konusu geçişleri yönetmektedir. Bunların hepsinin amacı, insanın yeni durumunu kutlamak ve kutsamak, aynı zamanda da onu, geçiş sırasında yoğunlaştığına inanılan tehlikelerden ve zararlı etkilerden korumaktır. Şanlıurfa halk kültüründe de bu üç önemli geçişten biri olan ölümle ilgili pek çok inanış, adet ve pratikler oluşmuştur. Biz bu makalemizde, Türk kültürünün bir parçası olan Şanlıurfa halk kültüründeki ölümle ilgili inanış, adet ve pratikleri inceleyecek ve bu kültürün İslâm açısından değeri üzerinde duracağız.

Kaynakça

• Abdülkadiroğlu, Abdülkerim, "Kastamonu'da Dini Folklor veya Dini-Manevi Halk İnançları", III. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, IV. Cilt, Ankara 1987, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını.
• Akbıyık, Abuzer ve diğerleri, Şanlıurfa Halk Müziği, Ankara 1999, Şanlıurfa Valiliği Kültür Yayınları.
• Ateş, Ali Osman, İslam'a Göre Cahiliye ve Ehl-i Kitab Örf ve Adetleri. İstanbul 1996, Beyan Yayınları.
• Bilmen, Ömer Nasuhi, Büyük İslâm İlmihali (Sadeleştiren: Ali Fikri Yavuz), İstanbul 1993, Kahraman Yayınları.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail (ö. 256/870), el-Câmi'u's-sahîh, İstanbul1992, Çağrı Yayınları.
• Cânân, İbrahim, Hadis Ansiklopedisi Kütüb-i Sitte, İstanbul, b.t.y., Zaman Gazetesi Promosyonu.
• Durdu, Aydın - Kalaycı Durdu, Bircan, "Geçmişten Günümüze Ölüm Adetleri ve Kemaliye Köyünde Ölüm". Türk Halk Kültürü Araştırmaları 1997, Ankara 1998, Kültür Bakanlığı Yayını.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eş'as es-Sicistânî (ö. 275/888), es-Sünen, İstanbul 1992, Çağrı Yayınları.
• Gökdağ, Bilgehan Atsız, "Doğu Karadeniz Bölgesinde Eski (http://www.kultur.gov.tr/portal/kultur_tr.asp?belgeno=20086). İnançlarının İzleri",
• İbn Fazlân, Seyahatnâme (Çev.: Ramazan Şeşen), İstanbul 1995, Bedir Yayınları.
• İbn Hanbel, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî (ö. 241/855), el-Müsned, İstanbul1992, Çağrı Yayınları.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî (ö. 273/886), es-Sünen, İstanbul 1992, Çağrı Yayınları.
• Kalafat, Yaşar, İslâmiyet ve Türk Halk İnançları, Ankara 1996, Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Kapaklı, Kemal, Şanlıurfa'da Ölümle İlgili Adet, Gelenek ve İnanmalar (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Şanlıurfa 1997.
• Karakaş, Mahmut, Şanlıurfa Mezar Taşları. Şanlıurfa 1996, Şurkav Yayınları.
• Karaman, Hayreddin, "Ölüm, Ölü, Defin ve Merasimler", İslâm Dünyasında Mezarlıklar ve Defin Gelenekleri Kolokyumu Bildirileri I, Ankara 1996, Türk Tarih Kurumu Yayını.
• Kitabı Mukaddes, İstanbul 1995, Kitabı Mukaddes Şirketi.
• Küçük, Abdurrahman, "Erzincan ve Çevresindeki Halk İnanışlarına Toplu Bakış", III. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, IV. Cilt, Ankara 1987, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını.
• Miras, Kamil, Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercemesi ve Şerhi, Ankara 1982, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayını.
• Mollamehmetoğlu, Osman Zeki, Sünen-i Tirmizî Tercemesi, İstanbul, b.t.y., Yunus Emre Yayınları.
• Müslim, Ebu'l-Hüseyn Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî (ö. 261/874), el-Câmi'u's-sahîh, İstanbul 1992, Çağrı Yayınları.
• Nesâî, Ebû Abdirrahman Ahmed b. Şu'ayb (ö. 303/915), es-Sünen, İstanbul 1992, Çağrı Yayınları.
• Oymak, Mehmet, Şanlıurfa'dan Derlenen Atasözleri ve Deyimler, Şanlıurfa, b.t.y., Şanlıurfa Belediyesi Kültür ve Eğitim Müdürlüğü Yayınları.
• Örnek, Sedat Veyis, Anadolu Folklorunda Ölüm, Ankara 1979, 2. Baskı, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları.
• Rahman, Abdülkerim, "Uygurların Defin Merasimleri", III. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, IV. Cilt, Ankara 1987, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını.
• Roux, Jean-Paul, Türklerin ve Moğolların Eski Dini (Çev.: Aykut Kazancıgil), İstanbul 1998, İşaret Yayınları.
• Roux, Jean-Paul, Altay Türklerinde Ölüm (Çev.: Aykut Kazancıgil), İstanbul 1999, Kabalcı Yayınevi.
• Roux, Jean-Paul, Orta Asya Tarih ve Uygarlık (Çev.: Lale Arslan), İstanbul 2001, Kabalcı Yayınevi.
• Saraç, Adil, Şanlıurfa Atasözleri ve Deyimleri Sözlüğü, Şanlıurfa 1987, Dal Yayıncılık.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ (ö. 279/892), es- Sünen, İstanbul 1992, Çağrı Yayınları.
• Yardımcı, Mehmet, "Çukurova'da Ölümle İlgili İnanışlar- Uygulamalar", II. Uluslararası Karacaoğlan ve Çukurova Halk Kültürü (http://turkoloji.cu.edu.tr/CUKUROVA/ sempozyum/semp_2/yardimci. pdf). Adana 1991,
• Yurt Ansiklopedisi, "Urfa", İstanbul 1982-84, X. Cilt, Anadolu Yayıncılık.