Kendilerine Nifâk İsnâd Edilen Sahâbîler ve Rivâyetleri

Yıl 2011, Cilt: 25 Sayı: 25, 109 - 166, 01.06.2011

Abdullah Yıldız

Öz

Bu çalışmada; kendilerine nifâk isnâd edilen, sahâbîlerden rivâyeti olanların rivayetleri ele alınmıştır. Konusunda ilk ve müstakil bir çalışma diyebileceğimiz bu makâlede biz, kendilerine nifâk isnâd edilen ve rivâyeti olan sahâbîleri; öncelikle İslâm tarihi, siyer ve meğâzi kitaplarından, klasik hadis kaynakları ve bazı tefsirlerden tespit etmeye ve bu sahâbîlere nifâk isnadının sebeblerini, onların tevbe edip etmediklerini, varsa sözleri ve rivâyetlerini tespit etmeye ve yorumlamaya çalıştık

Anahtar Kelimeler

Peygamber, sahâbî, nifâk (münâfıklık), râvi, rivâyet, sikalık, zayıflık

Kaynakça

• Aclûnî, İsmâîl b. Muhammed, Keşfü‟l-hafâ ve müzîli‟l-ilbâs ammâ iştehere mine‟l-ehâdîs-i alâ elsineti‟n-nâs, I-II, Kâhire, Dârü‘t-türâs, ts. Âmidî, Ebu‘l-Hasan Seyfüddîn Ali b. Muhammed, el-İhkâm fî usûlü‟l- ahkâm, I-IV, Beyrût, 1982.
• Aynî, Bedreddîn Ebû Muhammed Mahmûd b. Ahmed, Umdetü‟l-kâri şerh- u Sahîhi‟l-Buhâri, I-XX, I. Basım, Mısır, 1972.
• Belâzurî, Ahmed b. Yahya, Ensâbü‟l-eşrâf, thk. Muhammed Hamîdullah, I- XX, Mısır, 1959;thk. Mahmûd el-Firdevs el-Azm, I-XXV, Dımaşk, 1998.
• Beyhakî, Ebû Bekir Ahmed b. Hüseyin, Ma‟rifetü‟s-sünen ve‟l-âsâr, I-XIV, I. Basım, Kâhire, Dâru‘l-va‘yi, 1991.
• Beyzâvî, Nâsıruddîn Ebû Saîd Abdullah b. Ömer, Envâru‟t-tenzîl ve esrârü‟t-te‟vîl (Mecmûati‘t-tefâsîr), I-VI, İstanbul, Çağrı Yayınları, 1979.
• Bilmen, Ömer Nasûhî, Büyük Tefsîr Târihi, I-II, İstanbul, Bilmen Yay., 1973.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmâîl, Sahîhu‟l-Buhârî, I-VIII, İstanbul, Çağrı Yayınları, 1981. -----et-Târîhu‟l-kebîr, thk. Muhammed Ezher, I-XI, Beyrût, Dârü‘l-fikr, 1986.
• Dârekutnî, Ali b. Ömer, Sünenü‟d-Dârekutnî, I-IV, Beyrût, Dâr-ü ihyâi‘t- türâsi‘l-arabî, 1993.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahmân, Sünenü‟d-Dârimî, I-II, İstanbul, Çağrı Yayınları, 1981.
• Deylemî, Şîreveyh b. Şehredâr, Kitâbü‟l-firdevsi‟l-ahbâr, I-V, Beyrût, 1987.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. Eş‘as es-Sicistânî, Sünen-ü Ebî Dâvûd, I-V, İstanbul, Çağrı Yayınları, 1981.
• Ebû Nuaym, Ahmed b. Abdillah el-İsbehânî, Ma‟rifetü‟s-sahâbe, thk. Adil b. Yûsuf el-Azâzî, I-VII, Riyâd, Dâru‘l-vatan, 1998.
• Hamevî, Şihâbuddîn Ebû Abdillah Ya‘kût b. Abdillah, Mu‟cemü‟l-büldân, I- V, Beyrût, ts. Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr b. Ali, Kitâbü‟l-kifâyeti fî ılmi‟r-rivâyeti, I, Beyrût, Dârü‘l-kütübi‘l-ılmiyyeti, 1988.
• Heysemî, Nureddîn Ali b. ebî Bekir, Mu‟cemü‟z-zevâid ve menbau‟l-fevâid, I- X, Dâru‘l-kütübi‘l-ılmiyyeti, Beyrût, 1988.
• Iclî, Ebu‘l-Hasan Ahmed b. Abdillah b. Sâlih, Târihu‟s-sikât, I, I. Basım, Beyrût, Dârü‘l-kütübi‘l-ılmiyyeti, 1984.
• İbn Abdilber, Ebû Ömer Yûsuf b. Abdillah en-Nemerî, el-İstîâb fî ma‟rifeti‟l- ashâb, thk. Ali Muhammed el-Becâvî, I-IV, Kâhire, Nehdat-ü Mısır, ts. İbn Asâkir, Ebu‘l-Kâsım Ali b. Hasan, Muhtasar-u târih-i Dımaşk, ihts. İbn Manzûr, I-XXIX, Dımaşk, 1984.
• İbn Hanbel, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed, Müsned-ü Ahmed b. Hanbel, I-VI, İstanbul, Çağrı Yayınları, 1982.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed, Esmâü‟s-sahâbeti‟r-rüvât, thk. Seyyid Kürdî Hasan, I, Beyrût, Dârü‘l-kütübi‘l-ılmiyyeti, 1992.
• İbn Hemmâm, Ebû Bekir Abdürrezzâk b. Hemmâm, el-Musannef, thk. Habîbürrahmân el-A‘zamî, I-XII, Karachi, el-Mektebü‘l-İslâmî, 1983.
• İbn Hıbbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hıbbân el-Büstî, Sikât-ü İbn Hıbbân, I-IX, I. Basım, Beyrût, Müessesetü‘l-kütübi‘s-sakâfiyye, 1408/1988. ----------Kitâbü‟l-mecrûhîn mine‟l-muhaddisîn ve‟d-duafâi ve‟l-metrûkîn, thk.
• Mahmûd İbrâhîm Zâyid, I-III, I. Basım, Haleb, Dârü‘l-Va‘yi, 1397/1980.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdülmelik b. Hişâm, es-Sîretü‟n-Nebeviyye, thk, Ömer Abdüsselâm Tedmürî, I-IV, Kâhire, Dârü‘r-reyyân, 1987.
• İbn Kesîr, Ebu‘l-Fidâ İsmâîl b. Kesîr, Tefsîru‘l-Kur‘âni‘l-Azîm, I-IV, Beyrût, Dârü‘l-ma‘rifeti,1969
• ----------el-Bidâye ve‟n-nihâye, I-XIV, I. Basım, Kâhire, 1988. ---------el-Bâisü‟l-hasîs, I, Beyrût, 1408/1987.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd el-Kazvinî, Sünen-ü İbn Mâce, I-II, İstanbul, Çağrı Yayınları, 1981.
• İbn Sa‘d, Muhammed b. Sa‘d, et-Tabakâtü‟l-kübrâ, I-X, Beyrût, 1985.
• İbn Şalah, Ebû Amr Osmân b. es-Salâh, Ulûmü‟l-hadîs, I, Kâhire, 1931.
• İbn Şâhin, Ebû Hafs Ömer b. Ahmed, Târih-u esmâi‟s-sikât, thk. Abdülmu‘tî Emîn Kal‘acı, I, I. Basım, Beyrût, Dârü‘l-kütübi‘l-ılmiyye, 1986.
• Kâtip Çelebî, Keşfü‟z-zünûn an esmâi‟l-kütübi ve‟l-fünûn, I-II, İstanbul, 1941.
• Kettânî, Muhammed b. Ca‘fer, Hadis Literatürü, trc. Yusuf Özbek, I, İstanbul, İz Yayıncılık, 1994.
• Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed, el-Câmiu li-ehkâmi‟l-Kur‟ân, I-XX, Beyrût, 1952.
• Kutub, Seyyid, fî Zılâli‟l-Kur‟ân, I-VI, Kâhire, Dârü‘r-reyyân li‘t-türâs, 1987.
• Mâlik b. Enes, el-Muvatta, I-II, İstanbul, Çağrı Yayınları, 1981.
• Müslim, Ebu‘l-Hüseyin Müslim b. Haccâc, Sahîhu‘l-Müslim, I-III, İstanbul Çağrı Yayınları, 1981. el-Müttekî el-Hindî, Alâüddîn Ali b. Abdilmelik, Kenzü‟l-ummâl fî süneni‟l- akvâl ve‟l-ef‟âl, I-XVI, Beyrût, Müessesetü‘r-risâle, 1993.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb, Sünenü‟n-Nesâî, I-VIII, İstanbul, Çağrı Yayınları, 1981.
• Sehâvî, Ebû Abdillah Muhammed b. Abdirrahmân, Fethu‟l-müğıs bi şerh-i elfiyeti‟l-hadîs li‟l-Irâkî, I-IV, Beyrût, 1992.
• Suyûtî, Celâlüddîn Abdürrahmân b. Ebî Bekr, Tedrîbü‟r-râvî fî şerh-i takrîbi‟n-Nevevî, thk. Abdülvahhâb Abdüllatîf, I-II, Beyrût, 1979.
• Tabarânî, Ebu‘l-Kâsım Süleymân b. Ahmed, Mu‟cemü‟l-kebîr, thk. Hamdi abdülmecîd es-Silefî, I, XIX, II. Basım, Beyrût, Dâr-u ihyâi‘t-türâsi‘l-arabî, et-Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammede b. Cerîr, Câmiu‟l-beyân fî tefsîri‟l-Kur‟ân, I-XXX, II. Basım, Beyrût, Dâru‘l-ma‘rife, 1972.
• Tirmizî, Ebû Abdillah Muhammed b. Îsâ, Sünenü‟t-Tirmizî, I-V, İstanbul, Çağrı Yayınları, 1981.
• Vâkidî, Muhammed b. Ömer, Kitâbü‟l-meğâzî, thk. Marsden Jones, I-III, Beyrût, 1985.
• Yıldız, Abdullah, Hz. Peygamber ve Gizli Düşmanları Münâfıklar, I, İstanbul, İz Yayıncılık, 2000.
• ------Rivâyetleri Açısından Bazı Sahâbîlerin Tartışılabilirliği, Harran Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 11, 6: 1–49, Temmuz-Aralık, 2003.
• Zehebî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed, Mîzânü‟l-i‟tidâl fî nakdi‟r- ricâl, I-IV, Dâru‘l-fikir, Beyrût, 1963.
• ------- Siyer-ü a‟lâmi‟n-nübelâ, I-XXV, Beyrût, 1994. ------ el-Iber fî haber-i men ğaber, thk. Ebû Hâcir Muhammed es-Saîd
• Besyûnî Züğlûl, I-IV, Beyrut, Dâru‘l-kütübi‘l-ılmiyye, ts.