Harranlı SâbiîEdiplerden Ebû İshâk es-Sâbiî’nin “Küllü’l-Verâ” Adlı Şiirinin Tahlili

Yıl 2012, Cilt: 27 Sayı: 27, 37 - 52, 01.06.2012

Mahmut Polat

Öz

Makalemizde Harran’da yaşamış Sâbiîler’den Ebû İshâk esSâbiî’in “Küllü’l-Verâ” adlı gazelini ele aldık. Gazeli incelemeden önce Sâbiîler hakkında özet bir bilgi verdik. Ardından gazelin sahibi Ebû İshâk’ın yaşamı, yetiştiği ortam ve şiirini besleyen kaynaklar hakkında bilgi verdik ki okuyucu şiir tahlilini daha iyi değerlendirebilsin. Ebû İshâk’ın “Küllü’l-Verâ” adlı gazelini şairin inanç esaslarını da dikkate alıp, Arap Dili açısından özelliklerini inceledik. Şiirin Arap Edebîyatı açısından, edebî sanatlarını detaylı bir şekilde ele aldık. Bu değerlendirmenin okuyucuya yol göstermesini, Sâbiîler ve Ebû İshâk’ın şiirleri hakkında bilgi vermesini hedefledik

Anahtar Kelimeler

Sâbiî, Ebû İshâk, Küllü’l-Verâ, Şiir, Semavî Dinler, Semavî Dinlerin Esası

Kaynakça

• Arthur Heffery, The Foreign Vocabulary of the Qur’an, Kahire, 1987.
• Bağdatlı İsmail Paşa, Hediyyetü’l-Arifin Esmâü’l-Müellifin ve Asârü’l- Müsannfin, (İbnü’l Emin Mahmut Kemal– Avni Aktuç) İstanbul, 195.
• el-Beyrunî, Ebû’r-Rayhân Muhammed b. Ahmed el-Harezmî, el- Asârü’l-Bakiye mine’l-Kurûni’l-Hâliye, Süleymaniye (Ayasoyfa) nr. 2947, vr. 206.
• el-Buhari, Ebû Abdullah Muhammed b.İsmail, Sahihu’l-Buhari, (Çağrı yayınları) İstanbul, 1982.
• Dâiretü’l-Ma’arifi’l-İslamiyye, Kahire, 1933.
• Dibâci, Muhammed, ed-ـDebâu’s-Sâbie fi’l-’Asri’l-’Abbâsî, Dâru’l- Beyzâ, 1989.
• Ebû Zeki, Tevfik Sultân, Târihu Ehli’z-Zimme fi’l-Irak, Dâru’l-Ulûm, Bağdat, 1983.
• el-Gazzavi, Abdurrahman, Ebû İshâk İbrâhim b. Hilâl es-Sâbiî Müerrihen, BÜ. Eğ. Fak. Dergisi, sy. XXIV.
• el-İsbhanî, el-Hasab b. Muhammed, er-Rağib, el-Müfredat fi Garîbi’l-Kur’ân, Kahraman Yayınları, İstanbul, 1986.
• el-Kazvînî, Zekeriya, b. Muhammed b. Mahmud, Acâibu’l- Mahlukât vel-Hayvanât ve Garaibü’l-Mevcûdât, (Daru İhyai’t-Turasi’l- arabi) Beyrut, 1985.
• el-Hâmevi, Yâkût b. Abdullah, Mu’cemü’l-Büldân, Dâr Sâd r, Beyrut, 1957.
• Hasenî, es-Seyyid Abdurrezzâk, es-Sâbietu Kadîmen ve Hadîsen, (Mektebetü’l-Hânci) Mısır, 1931.
• Hilâl b. el-Muhassin ,Gurarü’l-Belağa, (thk, Muhammed ed-Dibaci), II.Hـ.y. Dâru’l-Beyza, 1988.
• Hilâl b. el-Muhassin, Rusûmü Dâri’l-Hilâfe, (thk. Mihâil ’Avvâd Matba’atü’l-’Ânî) Bağdat, 1983.
• Hilâl b. el-Muhassin, Tuhfetü’l-Ümerâ fi Târihi’l-Vuzerâ, (thk. Abdusstar Ahmet Faraç), Daru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, M ısır, 1958.
• Hitti, Fhilip K., Siyasi ve Kültürel İslam Tarihi, (çev. Salih Tuğ), İstanbul, 1987.
• İbn Hallikân, Ebû’l-Abbas Şemseddin Ahmed b. Ebî Bekir Vefeyatü’l-A´yân ve Enbâ-i Ebnâi’z-Zamân, (thk. İhsan Abbas), Dâru Sadr, Beyrut 1997. ,
• İbn Manzûr, Ebû’l-Fazl Cemaluddin Muhammed el-İfriki, Lisanu’l-Arab, Daru’l-Fikr, Beyrut, 1994.
• İbnu’n-Nedîm, Muhammed b. İshâk,
• el-Fihrist fi Ahbâri’l-Ulema’il
• Musannefîn mine’l-Kudemâi ve’l-Muhdesin ve Esmâ’i-Kütübihim, Beyrut, 1978.
• İbnü’l-Kıfti Ali b. Yusuf, Kitabu İhbâri’l-Ülemâ bi Ahbari’l-Hükemâ, Matbaatü’s-Sa’âde, Kahire, 1908.
• Kalkaşendî, Ebû’l-’Abbas Ahmed b. Ali, Subhü’l-A’şâ fi Sinâ’til-İnşâ (thk. Muhammed Hüseyin Şemseddin), Dârü’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 1987.
• Kâtib Çelebi, Mustafa Abdullah er-Rûmî, Keşfü’z-Zunûn an Esmai’l- Kütübi vel-Funûn, Darü’l-Fikr, Beyrut, 1990.
• Kehhale Ömer Riza, Mu’cemü’l-Müellifin ve Teracimi Musannıfi’l- Kütübi’l-Arabiyye, Daru İhayâi’t-Türasi’l-Arabi, Beyrut, 1988.
• Korkis Avvâd, Akdemü’l-Mahtutâti’l-Arabiyyeti fi Mektebâti’l-Âlemî, Dâru’l-Huriyyeti li’t-Tibâa, Bağdat, 1983.
• Makdisî, Ebû Nasr el-Mutahhir b. Tâhir, Kitâbü’l-Bed’i ve’t-Tarih (thk, C.L. Huwart), Paris, 1919.
• Mes’udî, Ali b. el-Hüseyin, Mürûcü’z-Zeheb ve Ma’adinü’l-Cevher (thk, Mustafa Muhammed es-Sa’ade), Mektebetü’t-Ticariyyeti’l-Kübrâ, Mısır, 1964.
• en-Nüveyri, Şihabettin Ahmed b. Abdulvahhap, Nihayetü’l-Ereb fi Fününi’l-Edeb, Vezaretü’s-Sakkafa, Kahire, 1923.
• Sa’âlibî, Ebû Mansûr Abdülmelik b. Muhammed, Yetimmetü’d- Dehr fi Mahâsini Ehli’l-Asr (thk, Müfîd Muhammed Kumeyhâ), Dâru’l- Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 1983.
• Safedî, Salâhuddin Halil b. Aybek, el-Vâfî bi’l-Vefeyât (thk, İhsan AbbasŞükri Faysal), Weisbaden, 1974.
• Salihiyye, Muhammed İsa, Mü’cemü’ş-Şâmil Li’t-Turâsi’l-Arabiyyi’l- Matbû (el-Münazzamatü’l- Arabiyye et-Terbeviyye), Kahire, 1993.
• eş-Şehristânî, Ebû’l-Feth Muhammed b. Abdulkerim b. Ahmed, el- Milel ve’n-Nihal (thk. Muhammed Seyyid Keylânî), Dâru’l-Ma’rife, Beyrut, 1986.
• Vecdî, Muhammed Ferid, Dâiretü’l-Ma’ârifi’l-Karni’l-Râbî Aşer, Dârü’l- Ma’ârif, Beyrut, 1971.