Hâce Abdullah Ensârî’nin Tasavvuf Düşüncesi

Yıl 2013, Cilt: 29 Sayı: 29, 195 - 225, 01.06.2013

Hüseyin Kurt

Öz

"Şeyhü’l-İslâm" lakabıyla tanınan, verdiği eserler ve hayatı boyunca yaptıklarıyla haklı bir saygınlığa sahip olan Hâce Abdullah Ensarî'dir. Onun en çok yankı bulan ve üzerinde yorum yapılan eserlerinin birisi de Menâzilü's-sâirin'dir. Menâzilü's-sâirîn'de tasavvuf terimlerini daha önce hiç yapılamayan bir biçimde tasnif etmiş ve açıklamıştır. Yüz makamı on ana başlıkta toplamış, her makamı bir âyet-i kerime ile desteklemiştir. Her makam âvam, havas ve hassu'l-havas için ayrı ayrı açıklanmıştır. Ensarî'nin bu eserini önemli kılan diğer bir sebep de onun şerhleridir. Özellikle vahdet-i vücûd düşüncesini geliştirici nitelikteki anlatımlar, şârihler arasında hararetli tartışmalara sebep olmuştur. Bu çalışmada Abdullah Ensarî'nin hayatı, eserleri ve tasavvufi görüşleri hakkında bilgi verilmeye çalışılmıştır

Anahtar Kelimeler

Hâce Abdullah Ensarî, Tasavvuf

Hâce Abdullah Ensarî and Tasavvuf

Öz

One of the most commented and reverberated Works of art of Abdullah Ensarî, who is widely known with his works of art and what he has done throughout his life and known as "Şeyhülislâm" and so has a right esteem, is Menâzilü's-sairîn. In Menâzilü's-sairîn, he organized and explained
mysticisim terminology as never have been done before. He qrouped up a
hundred terms in ten main titles and supported each with one âyet-i
kerime. Each term was explained separetly for avam, havas and hassu'lhavas.
Another significant reason that makes Ensarî's work of art
interesting is annotation. Especially explanations reinforcing vahdet-i
vücûd idea has led lively discussions among annotators. In this work we
are tryring to give information about the life of Abdullah Ensarî and
tasavvuf.

Anahtar Kelimeler

Hâce Abdullah Ensarî, Tasavvuf

Kaynakça

• Abdullah Ensârî, Menâzilü's-sâirîn, (tahkik, S. De. Laugier De Beaurecueil O.P.), Kahire 1962.
• Abdurrahman Camî, Nefahatü'l-üns (Evliya menkıbeleri), ter. Lamiî Çelebi, haz. Süleyman Uludağ, Mustafa Kara, İstanbul 1995.
• Ateş, Ahmed, "Abdullah Ensari'nin ölümünün 900. yıldönümü dolayısıyla Kabil ve Herat'ta yapılan anma töreni", Şarkiyat Mecmuası, V, 1964.
• Ateş, Süleyman, “Cüneyd Bağdadî”, DİA, VIII, s. 119-121.
• Çağan, Cevdet, Hace Abdullah Ensarî'nin Risaleleri, Ankara Üni. Dil ve Tarih-Coğrafya Fak. Doğu Dilleri ve Edebiyatı Böl. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara 1989.
• Damar, Abdullah, Menâzilü's-sairîn şerhleri ve Âb-ı hayat Uludağ Üni. Sosyal Bilimler Enst. (Basılmamış Doktora Tezi), Bursa 2003.
• Ebu Ferec Abdurrahman bin Ahmed, ez-Zeylü ala tabakati'l-Hanâbile, I, Beyrut, ts.
• Ebu Nasr Serrâc Tûsî, el-Lüm'a, Kahire 1960.
• Ebû Tâlib Mekkî, Kûtu'l-kulûb, Kahire 1961.
• Kâtip Çelebi, Keşfu'z-zünûn, I-II, İstanbul 1943.
• Kelabâzî, et-Taarruf, Kahire 1960.
• Kuşeyrî, er-Risâle, Kahire 1966.
• Muhammed Said Abdülmecid Said el Afganî, Şeyhulİslâm Abdullah el- Ensarî el-Herevî mebâdiuhû ve ârâuhu'l-kelamiyyete ve'r-ruhiyyete, Kahire, ts.
• Muhasibî, er-Riâye, (Nefs muhasebesinin temelleri, çev. Şahin Filiz, Hülya Küçük), İstanbul 1998.
• Öztürk, Mürsel, "Hace Abdullah Ensarî’nin Tasavvufî Görüşleri", AÜDTCF Doğu Dilleri ve Edebiyatları Bölümü Dergisi, V/1(1992).
• S. De. Laugier De Beaurecueil O.P "Ensarî'nin Menâzilü's-sairîn adlı kitabının yapısı", Afganistan, sayı: 29 (1976).
• …… , "Abdullah Ensarî'de dini hayat ve fakirlik", Mardis de Daru's- selam, 1954.
• …… , "Zeyn el-mille ve'd-din ve Abdullah Ensarî'nin Menâzilü's- sairîn'inini yayınlanmamış bir tefsiri" Cong. Or. 1951.
• …… , "Heratlı Hace Abdulah Ensarî" Adab, sayı: 24, 1976
• …… , "Kronolojik sırayla Hace Abdullah Ensarî bibliyografya" Afganistan, sayı: 29, 1976.
• …… , "Hace Abdullah Herevi'nin doğumunun 1000. yılı" MIDEO. sayı: 13, 1977.
• …… , "Abdullah Ensarî'ye göre dini hayatta geleceğin yeri (V/XI. Asır)" MIDEO. sayı: 2 (1955).
• …… , "V/XI. Asır Hanbeli mistiği Hace Abdullah Ensarî'nin Menâzil kitabının hayali lisanı" BEO, sayı: 30 (1978).
• …… , "İslâmî ümit problematiği, Ensarî'nin bir metninden" Rev. Thomiste, sayı: 59 (1959).
• …… , "Abdullah Ensarî: Bir şahsiyet" Afganistan, sayı: 29 (1976).
• Yazıcı, Tahsin-Uludağ, Süleyman, “Herevî Hace Abdullah”, DİA, XVII, s. 222-226.
• Yurt, Ali İhsan-Kaçalin, Mustafa, Akşemseddin, Hayatı, Eserleri, İstanbul 1994.
• Zehebî, A'lamü'n-nübela, (nşr. Şuayb el-Arnaud), XVIII, Beyrut 1981- 1985.