Kur’an-ı Kerim’de Kadınlara Karşı Bir Pozitif Ayırımcılık Örneği

Yıl 2014, Cilt: 31 Sayı: 31, 99 - 135, 01.06.2014

Mahmut Öztürk

Öz

Sosyal hayatta bütün insanlar aynı imkânlara sahip olamaz. Bazı insanlar ise dezavantajlı şartların etkisiyle daha olumsuz bir çevrede yaşamak zorunda kalabilir. Bireyler arasındaki dengesizliği gidermek için özel projelerin devreye sokulması gerekebilir. Pek çok yönetim biçiminde ve hukuk sistemde, pozitif ayırımcılık olarak nitelendirilebilecek bu uygulamaya rastlamak mümkündür. İslam hukukunda kadın, hasta ve yolcular için bazı hükümlerin hafifleştirilmesi İslam hukuk sisteminin, şartları düzelinceye kadar hükmü bu kişilerden kaldırmasını ifade eder. Pozitif ayırımcılıkta ise dezavantajlı durumda olan bir kişinin/kesimin şartları düzelinceye kadar genel hükümlere tabi olmaktan muaf kılınmaları, aynı zamanda çeşitli şekillerde desteklenmeleri söz konusudur. Makale, Asr-ı Saadet’te yaşanmış, Kur’an’da zikredilen bir vakayı ele almaktadır. Hudeybiye Antlaşması’nda Müslüman olup Medine’ye hicret edenlerin müşriklere iadesi hükme bağlanmıştı. Ancak Hz. Peygamber (sa) hicret edip gelen kadınlar hakkında bu hükmü uygulamadı. Daha sonra Allah’ın emri de bu minvalde oldu. Muhacir kadınlar müşriklere iade edilmeyip şartları düzelinceye kadar himaye edildiler. Ayrıca kocalarına ödemeleri gereken mehrin temin edilmesi, evlenmeleri durumunda yeni bir mehri hak etmeleri bu destekler arasındadır. Kadınların dezavantajlı durumları düzeldiğinde pozitif ayırımcılık uygulaması da kendiliğinden sona ermiştir

Anahtar Kelimeler

Kur’an, Hudeybiye Antlaşması, Pozitif Ayırımcılık, Muhacir Kadınlar

An Example of Positive Discrimination Towards Women in the Holy Qur’an: The Case of Hudaybiya

Öz

Not All human beings have the same opportunities in social life. Some people have to live in a very negative environment due to the result of disadvantaged conditions. In order to eliminate the unbalanced situation between the individuals, there might be necessary to put into practice some special projects such as positive discrimination. It is possible to find these kind of applications in many administrative and legal systems. In Islamic law, some easing procedures have been legalised for women, the sick and travellers. However, in their case, Islamic law suspends judgement till their conditions improve. In positive discrimination, in addition to the suspension of the general judgement for the disadvantaged upon the improvement of their condition, there also exists a support system that they need. In this context, the subject of the paper is an incident took place in the Golden Ages of Islam and described in the Holy Qur’an. As well-known, according to one of the articles of Hudaybiya, the new Muslims who emigrated to Medina had to be returned to the Meccan infidels. But when women became Muslims and emigrated to Medina, the Prophet did not uphold the ruling due to their special circumstances. God’s decree also supported this decision. The refugee women were not only kept within the Islamic society, they also received state support up to the time when their conditions improved. Furthermore the refunding of their dowry to their infidel husbands and the provision of a new dowry in case of their remarriage are among these supports. The sources say that when their conditions improve, the application of positive discrimination ended

Anahtar Kelimeler

Holy Qur’an, Positive Discrimination, immigrant women

Kaynakça

• Alusî, Ebü's-Senâ Şehâbeddîn Mahmûd b. Abdullâh b. Mahmûd, Ruhü’l-maa’nî tefsirü Kur’an’il-Azim ve’s-seb’a’l-mesani, İhyaü Türasi’l- ‘Arabi, Beyrut, bty.
• Buhari, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail, el-Câmiü’s-sahih, el- Matbaatü’s-Selefiyee, Kahire, 1980.
• Ebüssuud Efendi, Muhammed b. Muhammed b. Muhyiddin el-İmad, İrşadü'l-akli's-selim ila mezaya'l-Kur'an-ı Kerim, Mektebetü Riyadi’l- Hadis, byy, bty.
• Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır, Hak Dini Kur'an Dili, Eser Neşriyat, İstanbul, 1979.
• Furseth, İnger – Repstad, Pal, Din Sosyolojisine Giriş, Klasik ve Çağdaş Kuramlar, çev. İhsan Çapcıoğlu-Halil Aydınalp, Birleşik yayınları, Ankara, 2011.
• Görgülü, Ülfet, “İslâm hukukunda kolaylık prensibinin yeri”, Diyanet İlmi Dergi, cilt: XLIV, Sayı: 1(2008), s. 79-92.
• Hamidullah, Muhammed, İslam Peygamberi Hayatı ve Faaliyeti, çev. Salih Tuğ, İrfan Yayıncılık, İstanbul, 1990.
• Hurç, Ramazan, “Hz. Muhammed’in Müşrikler İle Yaptığı Anlaşmalara Siyasal Bağlamda Bir Bakış” Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6 (2000), s. 21-40.
• İbn Arabi, Ebû Bekr Muhammed b. Abdullah b. Muhammed Meafiri İbnü'l-Arabi, Ahkamü’l-Kur’an, Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 2003. İbn Habib, Ebû Ca’fer Muhammed, Kitabü’l-Muhabber, el-Mektebü’t- Ticariyye li’-Tibaati ve’n-Neşri ve’t-Tevzî’, Beyrut, bty.
• İbn Hacer el-Askalani, Ebü'l-Fazl Şehabeddin Ahmed, el-İsabe fi temyizi’s-sahabe. Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, bty.
• İbn Hişâm, Abdü’l-Melik b. Hişâm, es-Siretü’n-nebeviyye, Tahkik: Muhammed Ali el-Kutub, el-Mektebetü’l-Asriyye, Beyrut, 1998.
• İbn Kesir, Ebü'l-Fida İmadüddin İsmail b. Ömer, Tefsirü Kur’ani’l- Azim, Mektebetü Evldi’ş-Şeyh li’t-Türas, Kahire, 2000.
• İbn Manzur, Ebü'l-Fazl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensârî, Lisanü’l-Arab, Daru Sadır, Beyrut, bty.
• İbn Sa’d, Muhammed, Tabakatü’l-kübra, Mektebetü’l-Hancî, Kahire, 2001.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed Bağdâdî Zadü’l-mesir fi ilmi’t-tefsir, el-Mektebetü’l- İslami, byy, bty.
• İbnü’l-Esir, Ebü'l-Hasan İzzeddin Ali b. Muhammed b. Abdülkerim, Üsdü'l-gabe fî ma'rifeti's-sahabe, Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1978. Kandemir, M. Yaşar, “Ebû Basir”, DİA, X.
• Karaman, Hayrettin, İslam’da Kadın ve Aile, Ensar Neşriyat, İstanbul, 1995.
• Konan, Belkıs, “Türk Kadınının Siyasi Haklarını Kazanma Süreci,” Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 60 (1) 2011:157-174.
• Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Ebibekr, el-Câmi’ü li ahkâmi’l-Kur’an, Müessesetü’r-Risale, Beyrut, 2006.
• Kutub, Seyid, fi Zilali’l-Kur’an, Darü İhayaü’t-Türasi’l-‘Arabî, Beyrut, 1971.
• Mahmudov, Elşad, “Sîfülbahr Seriyyesi”, DİA, XXXVII, İstanbul, 2009.
• Marshal, Gordon, Sosyoloji Sözlüğü, çev. Osman Akınhay, Derya Kömürcü, Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara, 1998.
• Maverdî, Ebü'l-Hasan Ali b. Muhammed b. Habib, en-Nüket ve'l-uyun tefsiri'l-Maverdi, Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1992.
• Meraği, Ahmed Mustafa, Tefsirü’l-Meraği, Şirketü Mektebeti ve Matbabati Mustafa el- Babi, Mısır, 1946.
• Mevdûdî, Ebû'l-A'la, Tefhimü'l-Kur'an, çev. Muhammed Han Kayanî ve diğerleri, II. Baskı, İnsan Yayınları, byy, bty.
• Mevlana Şibli en-Numani, Asr-ı Saadet, trc. Ömer Rıza Doğrul, Eser Neşriyat ve Dağıtımı, İstanbul 1977.
• Özkorkut, Nevin Ünal, “İslam Ceza Hukukunda Kadın”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl 2007, C. 56 Sa. 2 [83-95].
• Ragıb İsfahanî, Ebü'l-Kâsım Hüseyin b. Muhammed b. Mufaddal, Mu'cemu müfredati elfazi'l-Kur'ân, Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1997.
• Râzî, Fahrüddin Ebû Abdullah Muhammed El-Kuraşî et-Taberistani, et-Tefsirü’l-kebir (Mefâtihu’l-gayb), Darü’l-Fikr, Beyrut, 1981.
• Sabuni, Muhammed Ali, Revai’ü’l-beyan tefsirü ayati’l-ahkâm mine’l- Kur’an, Müessesetü Menahili’l-İ’rfan, 1980.
• Savaş, Rıza, “İslam'a Göre Kadının Toplumdaki Yeri”, İslam'ın Işığında Kadın, 1998, s. 95-112. Savaş,
• ve Kadın Sempozyumu 4-5 Haziran 2010 Ankara, 2013, s. 71-79.
• Suyuti, Ebü'l-Fazl Celaleddin Abdurrahman b. Ebî Bekr, ed-Dürrü'l- mensur fi't-tefsiri'l-me'sur, Merkezu Hicr li’l-buhusi ve’d-dirasati’l- arabieyye, Kahire, 2003.
• Şafii, Muhammed b. İdris, Tefsirü’l-İmamü’ş-Şafi’i, Darü’t- Tedmüriyye, 2006.
• Şemseddin Sami, Kâmûs-ı Türkî, Şifa Yayınları, İstanbul, 2012.
• Şulul, Kasım, Son Peygamber Hz. Muhammed’in hayatı, Siyer Yayınları, İstanbul, 2011.
• Taberî, Muhammed b. Cerir, Cami'ü'l-beyan fi tefsiri'l-Kur'an, Hicr Basım Yayım Dağıtım, Kahire, 2001.
• Tantavi b. Cevheri el-Mısri Tantavi Cevheri, el-Cevâhir fî tefsiri'l- Kur'âni'l-Kerim, Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 2004.
• Vâhidî, Ebü'l-Hasan Ali b. Ahmed, Esbabü'n-nüzûl, Darü'l -Ma'rife, Beyrut, bty.
• Yakıt, İsmail, “Batı Düşüncesi ve Mevlana’da Kadın”, III. Uluslar Arası Mevlana Kongresi, 5-6 Mayıs 2003 [Selçuk Üniversitesi], 2004, s. 135-148.
• Zemahşerî, Muhammed b. Ömer, el-Keşşaf an hakâiki ğavâmizi’t-Tenzil ve ‘uyuni’l-ekâvili fi vücuhi’t-te’vil (Keşşâf), Darü'l-Kütübi'l-İlmiyye, Lübnan, 1995.
• Zuhayli, Vehbe, Tefsirü’l-münir, Darü’l-Fikr, Dımaşk, 2005. Kur’an