Zekâtın Harcama Kalemlerinden Fakir Ve Miskin Kavramlarının Kur'an Bağlamında Yeniden Tanımlanması

Yıl 2015, Cilt: 33 Sayı: 33, 106 - 129, 01.06.2015

Beytullah Aktaş

Öz

Zekâtın sarf edileceği yerler Cenâb-ı Hak tarafından belirlenmiş olmasına rağmen, sarf yerlerinin tanımları ve kapsamları ile ilgili tartışmalar hep süregelmiştir. Bunun tabii bir neticesi olarak zekâtın sarf yerlerinden “fakirler” ve “miskinler”in tanımları hususunda İslami gelenekte görüş farklılıkları olmuştur. Bu makalede öncelikle fakir ve miskin kavramları fıkıh geleneği ekseninde tasvir edilmiş, tefsir ve hadis ilminin verilerinden de istifade edilerek analiz edilmiştir. Akabinde ise fakir ve miskin kavramlarının Kur‟an semantiğindeki anlam alanı tasvir ve tahlil edilmiştir. Bu veriler çerçevesinde fakir ve miskin kavramlarına yeni bir tanım ve bakış açısı sunulmaya gayret edilmiştir

Anahtar Kelimeler

Zekât, Fakir, Miskin

Kaynakça

• el-Âlûsî, Şihabuddin es-Seyyid Mahmut (1270/1853), Ruhu‟l-Meânî fî
• Tefsîri‟l-Kur‟ani‟l-Azîm ve‟s-Seb‟il-Mesânî,I-XXX, Beyrut, t.y. el-Beğavî, Ebû Muhammed el-Hüseyin bin Mesûd (v. 516/1122),
• Meâlimu‟t-Tenzîl, I-VIII, Riyad, 1409. el-Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed bin İsmâîl (v. 256/870), el-Câmiu‟s- Sahîh, I-IV, Kâhire, 1400. el-Cassâs, Ebû Bekr Ahmed bin Ali er-Râzî (v. 370/981), Ahkâmu‟l-Kur‟an,
• I-V, thk.: Muhammed es-Sâdık Kamahâvî, Beyrut, 1992. el-Cevherî, İsmail bin Hammâd (v. 400/1009), es-Sıhâh Tâcü‟l-Lüğa ve Sıhâhu‟l-Arabiyye, thk. Ahmed Abdülgafur Attar, 2. baskı, Beyrut, 1979. el-Cürcânî, Ali bin Muhammed es-Seyyid eş-Şerîf (v. 817/1413),
• Mu‟cemu‟t-Ta‟rîfât, thk. Muhammed Sıddîk el-Minşâvî, Kahire. Dahhâk (v. 105/723), Tefsîru Dahhâk, thk. Muhammed Şükri, Kahire, 1999.
• Ebû Dâvud, Süleyman bin Eş‟as es-Sicistânî (v. 275/889), Sünenü Ebû Dâvud, Beyrut, 1997.
• Ebû Hayyân, Muhammed bin Yûsuf eş-Şehîd (v. 754/1353), el-Bahru‟l- Muhît, Beyrut, 1993.
• Ebussuûd, İbn Muhammed el-İmâdî (982/1574), İrşâdü‟l-Akli‟s-Selîm ilâ
• Mezâya‟l-Kitâbi‟l-Kerîm, thk.: Abdulkadir Ahmed Atâ, Riyâd, t.y. Fayda, Mustafa, “Fey”, DİA, İstanbul, 1995. el-Ferrâ, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ bin Ziyâd (v. 207/822), Meâni‟l-Kur‟an, I- III, 3. bs., Beyrut, 1983.
• Hamîdullah, Muhammed (v. 2002), İslâm Peygamberi, I-II, çev. Salih Tuğ,
• İrfan Yay., 5. bs., İstanbul, 1991. el-Hattâbî, Ebû Süleyman Hamd bin Muhammed (v. 388/998), Meâlimü‟s- Sünen, I-IV, Haleb, t.y.
• İbn Arabî, Ebû Bekr Muhammed bin Abdullah (v. 543/1148), Ahkâmu‟l- Kur‟an, I-IV, Beyrut, 2003.
• İbn Fâris, Ebû Hüseyin Ahmed (v. 395/1004), Mu‟cemu Mekâyîsi‟l-Lüğa, I
• VI, thk. Abdüsselam Muhammed Harun, y.y., t.y. İbn Kudâme, Abdullah bin Ahmed bin Muhammed (v. 620/1223), el-Kâfî,
• I-VI, thk. Abdullah bin Abdulmuhsin et-Türkî, y.y., 1998.
• İbn Manzûr, Ebu‟l-Fazl Muhammed bin Mükerrem (v. 711/1311), I-VI, Kahire, t.y.
• İbn Müflih, İbrahim bin Muhammed bin Abdullah bin Muhammed (v. /1479), el-Mübdi‟ Şerhü‟l-Mukni‟, I-VIII, Beyrut, 1997.
• İbn Rüşd, Muhammed bin Ahmed (v. 595/1198), Bidâyetü‟l-Müctehid ve Nihâyetü‟l-Muktesid, I-II, 6. bs., y.y., 1982. el-İmrânî, Ebu‟l-Hüseyin Yahya bin Ebu‟l-Hayr bin Sâlim (v. 558/1162), el
• Beyân fî Mezhebi‟l-İmâmi‟ş-Şâfiî, I-XIV, Beyrut, t.y. el-İsfehânî, Ebu‟l-Kâsım Hüseyin bin Muhammed er-Râgıb (v. 502/1108), el-Müfredât fî Garîbi‟l-Kur‟ân, I-II, Mektebetü Nazâr Mustafâ el-Bâz, y.y., t.y. el-Karâfî, Şihâbuddîn Ahmed bin İdrîs (v. 684/1285), ez-Zahîra, thk.
• Muhammed Hüccî, Dâru‟l-Garbi‟l-İslâmî, Beyrut, 1994. el-Karadavî, Yûsuf, Fıkhu‟z-Zekât, Beyrut, 2007. el-Kâsânî, Alâeddîn Ebû Bekr bin Mes‟ûd (v. 587/1191), Bedâiu‟s-Sanâi‟ fî
• Tertîbi‟ş-Şerâi‟, I-X, 2. baskı, Beyrut, 2003. el-Kazvînî, el-Hatîb (739/1338), el-Îzah fî Ulûmi‟l-Belâğa, Beyrut, t.y. el-Kurtubî, Muhammed bin Ahmed bin Ebî Bekr (v. 671/1273), el-Câmiu li
• Ahkâmi‟l-Kur‟an, I-XXIV, thk.: Abdullah bin Abdulmuhsin et-Türkî, Beyrut, 2006. el-Mâverdî, Ebu‟l-Hasan Ali bin Muhammed bin Habîb (v. 450/1058), el
• Hâvi‟l-Kebîr, I-XVIII, Beyrut, 1994. el-Merdâvî, Ebu‟l-Hasan Ali bin Süleyman bin Ahmed (v. 885/1480), el
• İnsâf fî Ma‟rifeti‟r-Râcihi mine‟l-Hilâf, I-XXXII, Hicr li‟t-Tibâati ve‟n- Neşri ve‟t-Tevzîi‟ ve‟l-İ‟lân, y.y., 1995. el-Mergînânî, Ebû‟l-Hasan Ali bin Ebî Bekr bin Abdulcelîl (v. 593/1197), el-Hidâye fî Şerhi Bidâyeti‟l-Mübtedî, I-II, Beyrut, t.y.
• Mukâtil bin Süleyman (v. 150/767), Tefsîr, thk. Abdullah Mahmud Şahâta, Beyrut, 2002.
• Müslim bin Haccâc, Ebû Hüseyin (v. 261/874), Sahîhu Müslim, I-V, thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî, Kâhire, 1991. en-Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed bin Şuayb (v. 303/915), es-Sünenü‟l- Kübrâ, I-XII, Beyrut, 2001. er-Râzî, Fahruddîn (v. 604/1207), et-Tefsîru‟l-Kebîr: Mefâtîhu‟l-Gayb, I- XXXII, y.y., 1981.
• Reşîd Rızâ, Muhammed (v. 1935), Tefsîru‟l-Kur‟âni‟l-Hakîm: Tefsîru‟l
• Menâr, I-XII, 2. baskı, y.y., 1947. es-Sa‟lebî, Ebû İshâk Ahmed (v. 467/1074), el-Keşf ve‟l-Beyân, I-X, thk.
• Ebû Muhammed bin Âşûr, Beyrut, 2002. es-Serahsî, Şemsüddîn (v. 483/1090), el-Mebsût, I-XXXI, Beyrut, 1989. es-Suyûtî, Celâleddin Abdurrahman bin Ebîbekr (911/1505), el-İtkân fî
• Ulûmi‟l-Kur‟an, I-II, Mücemmeu‟l-Melik Fahd li Tibâati‟l-Mushafi‟ş-Şerîf, Medine,t.y. eş-Şâfiî, Muhammed bin İdrîs (v. 204/820), el-Ümm, I-XI, thk. Rıfat Fevzî Abdulmuttalip, y.y., 2001. et-Taberî, Ebû Cafer Muhammed bin Cerîr (v. 310/922), Tefsîru‟t-Taberî:
• Câmiu‟l-Beyân an Te‟vîli Âyi‟l-Kur‟an, I-XVI, thk. Abdullah bin Abdulmuhsin et-Türkî, Kâhire, 2001. et-Tehânevî, Muhammed Ali (v. 1158/1745), Keşşâfü Istılâhâti‟l-Fünûni ve‟l-Ulûm, I-II, thk. Ali Dehrûc, Mektebetü Lübnân Nâşirûn, Beyrut, 1996.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed bin Îsâ (v. 279/892), Sünenü‟t-Tirmizî, I-V, thk. Ahmed Muhammed Şâkir, Mektebetü ve Matbaatü Mustafa el-Bâbî el- Halebî ve Evlâdihi, y.y., 1968.
• Yaman, Ahmet, “Zıhâr”, DİA, İstanbul, 2013.
• Yazır, Elmalılı Hamdi (v. 1942), Hak Dini Kur‟an Dili, I-X, İstanbul, t.y. ez-Zebîdî, Seyyid Muhammed Murtazâ el-Hüseynî (v. 1205/1790), Tâcu‟l
• Arûs min Cevâhiri‟l-Kâmûs, I-XL, Kuveyt, 2001. ez-Zemahşerî, Cârullâh Ebû Kâsım Mahmûd bin Ömer (v. 538/1144), el
• Keşşâf an Hakâiki Gavâmidi‟t-Tenzîl ve Uyûni‟l-Ekâvîl fî Vucûhi‟t-Te‟vîl, I-VI, Riyad, 1998. ez-Zerkeşî, Bedreddin Muhammed bin Abdillah (794/1392), el-Burhân fî
• Ulûmi‟l-Kur‟an, I-IV, thk. Muhammed Ebu‟l-Fadl İbrahim, Kahire, t.y.