Molla Halil Es-Siʻirdî, Hayatı, Eserleri ve Tekfir Problemine BakıĢı (Nehcü‟l-Enam Adlı Eseriyle Sınırlı)

Yıl 2015, Cilt: 34 Sayı: 34, 76 - 96, 01.12.2015

Cüneyt Gökçe

Öz

18. yüzyılın ikinci yarısı ile 19. yüzyılın ilk yarısında yaşamış olan
Molla Halil es-Siʻirdî, çeşitli ilimlerde eser yazmış ve temel dinî
meselelerde görüş beyan etmiş önemli bir şahsiyettir.
Bu çalışmada es-Siʻirdî‟nin, hayatı ve eserleri tanıtılmaya gayret
edilmiş ve bilhassa günümüzde çok önem arz eden tekfir konusu ile ilgili
görüşleri Nehcü‟l-Enam adlı eseri esas alınarak tespit edilmesi
hedeflenmiştir.
Çalışmanın sonucunda Molla Halil es-Siʻirdî‟nin Tefsir, Fıkıh,
Kelam, Tasavvuf, Nahiv, Sarf, Mantık, Münazara ve daha pek çok alanda
eser yazdığı tespit edilmiş ve ümmeti tekfirden şiddetle sakındırdığı
görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

es-Siʻirdî, Molla Halil, Nehcü'l-Enam, tekfir

Molla Halil Es-Siʻirdî, Hayatı, Eserleri ve Tekfir Problemine BakıĢı (Nehcü‟l-Enam Adlı Eseriyle Sınırlı)

Öz

Mullah Khalil al- Si'irdî, who lived at the end of the 18th century and at the first quarter of the 19th century, is an important personage who has written books at various fields of science and expressed views about basic religious matters. In this study it has been attempted to introduce the life and works of es- Si‟irdî‟n‟s, especially his views regarding “takfir” based on his famous work ”Nahj al Anam” , which is of special relevance in our day. In conclusion, it has been observed that Mullah Khalil al- Si'irdî'n had written extensively on Interpretation of Quran, Islamic Jurisprudence, Islamic theology, Sufism, Grammar, Logic, Discussion and, many more subjects and he had vigorously shunned the Islamic Community from “takfir" (excommunication)

Anahtar Kelimeler

al-Si'irdî, Mullah Khalil, Nahj al-Anam, takfir (excommunication)

Kaynakça

• Abdulkerim Mukammed bin el-Müderris, Ulemauna fı Hidmeti‟l-İlmi ve‟d- Din, Daru‟l-Hürriyet, Bağdat, 1983.
• Abdulkerim Tattan, Muhammed Emin el-Keylani, Aynu‟l-Murid li Şerhi Cevheri‟t-Tevhid, Daru‟l-Beşair, Dimeşk, 1415/1994.
• Ahmed bin Hanbel, Müsnedu Ahmed bin Hanbel, İstanbul, 1992.
• Ali El-Kari, Şerhu‟l-Fıkhı‟l-Ekber, Daru‟l-Kütubu‟l- İlmiyye, Beyrut, tarihsiz. Amidi, Zeynelabidin, Sa‟du‟l-İslam bi Şerhi Nehcu‟l-Enam, Diyarbakır, el-Bacuri İbrahim, Cevheru‟-Tevhid, Daru‟l-Kütubu‟l-İlmiyye, Beyrut, tarihsiz. Bilmen Ömer Nasuhi, Büyük Tefsir Tarihi Tabakatü‟l-Müfesirin, Bilmen Yayınları, İstanbul, 1974.
• Buhari Ebu Abdillah Muhammed bin İsmail, Sahihu‟l-Bııhari, İstanbul, Bursalı Mehmet Tahir, Osmanlı Müellifleri, Matbaa-i Amire, 1333-1334. el-Cezeri, Molla Hüseyin Fethu‟l-Celil ala Metni‟l-Ma‟fuvvat.
• Ebu Davud el-Hafız Süleyman bin Eş‟as, Sünenu Ebi Davııd, İstanbul, Evliyalar Ansiklopedisi (heyet), Türkiye Gazetesi Yayınları, İstanbul, 1992. el-Gazali, Ebu Hamid Muhammed, İhyau Ulumi„d-Din, Kahire, 1967.
• Geylani, Tahir (DOĞRU), Hallu‟l-Meram Terceme-i Nehcul-Enam, Bursa, (Abdulvahap Yıldız-Ahmet Dalas neşri) İrbili Muhammed Emin, Tenviru‟l-Külub, basım yeri ve tarihi yok. İslam Alimleri Ansiklopedisi (heyet), Türkiye Gazetesi Yay. İstanbul, 1992.
• Kadı İyad, eş-Şifa, Dara‟l-Kütubu‟l-İlmiyye, Beyrut, tarihsiz. Kazıcı Ziya, İslam Müesseseler Tarihi, Kayıhan Yayınları, İstanbul, 1991. el-Koği, Ahmed, Rehber-i Avam, İhsan Yayınları, İstanbul, tarihsiz. el-Mahalli Celaleddin, Şerhu Cem‟i‟l-Cevami Daru‟l-Fikr, Beyrut, /1990.
• M.M.Şerif, İslam Düşüncesi Tarihi, İnsan Yayınları, İstanbul, 1996.
• Müslim Ebu‟l-Hüseyn bin el-Haccac, Sahihu Müslim, İstanbul, 1992.
• Nesefî Ebu Hafs, Metnu‟l-Akaid Salah Bilici Kitabevi, İstanbul, 1973.
• Pakiş Ömer, Molla Halil es-Siʻirdî ve Tefsirdeki Metodu, İstanbul, 1996.
• “Molla Halil” Diyanet İslam Ansiklopedisi, XXX. Râgıb el-İsfahânî, el-Müfredât, Beyrut, tarihsiz. Sabuni Nureddin, el-Bidaye fiUsuli‟d-Din, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara, 1998.
• Saçaklızade Muhammed el-Mereşi, el-Velediye fı Adabi‟l-Bahsi ve„l- Münazara, Dersaadet Basım ve Dağıtım, İstanbul, tarihsiz. Said Havva, el-Esas fi‟s-Sünne, (tercüme: heyet), Aksa Yayınları, İstanbul, Savi Ahmed, Haşiyetu‟s-Savi ala‟l-Celaleyn, Mektebetu‟r-Reşad, tarihsiz. Sevgili, Şeyh Fudayl, Tercemetu Hali Ceddina‟l-Aʻla Molla Halil es-Siʻirdî, (Yazma Eser) 1400/1980. es-Siʻirdî, Nehcü‟l-Enam (I) Nehcü‟l-Enam (II)
• Risaletün fi İlmi‟l-Mantık Risaletün fi‟l-Mecaz ve‟l-İsti‟are Risaletün fi‟l-Vad‟. Rîsaletün Manzumetün fi İlmi Adabi‟l-Bahsi ve‟l-Münazara Risaletün Sağiratün fi‟l-Ma‟fuvvat Te‟sisu Kavaidi‟l-Akaid ala ma Senehe min Ehli‟z-Zahir ve‟l-Batın mine‟l- Avaid Topaloğlu, Bekir, Kelama Giriş, Ankara, 2014.
• Yavuz, Yusuf Şevki, “Tekfir”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 2013. ez-Zirikli, Hayrettin, el-Â‟lam, Beyrut, 1993.