Istılahlardaki Anlam Kargaşası Kapsamında İ’tibâr Kavramı ile Şâhid ve Mütâbî Hadis Arasındaki İlişki ve Farklılıklar

Yıl 2016, Cilt: 36 Sayı: 36, 72 - 111, 30.12.2016

Abdullah Yıldız

Öz

Bu çalışmada; hadis
ıstılâhları olarak “i’tibâr”, “şâhid ve “mütâbî” kavramlarının ilk Hadis Usûlü
ile dini kavramlar üzerine yazılmış eserlerde doğrudan yer alıp almadığı, söz
konusu kavramlar hakkında kitap veya makale şeklinde müstakil bir çalışmanın
bulunup bulunmadığı ele alınmış; bazı meşhur Hadis Usûlü ve Hadis Istılahları
eserlerinde “i’tibâr” teriminin, “mütâbi” ve “şâhid” terimleriyle irtibatlı
olarak müstakil bir başlık halinde yer aldığı üzerinde durulmuş ve bu durumun hadis
ilmine vakıf olmayan bazı okuyucularda kavram kargaşası problemine sebep
olduğuna dikkat çekilmiştir. İlgili problemi çözme amacıyla yapılan bu
araştırmada; konu olan kavramlardan “i’tibâr”ın tamamen farklı olduğu,
“mutâbi’” ve “şâhid” kavramlarının ise anlamları itibariyle birbirlerine benzer
olsalar bile delâlet ve fonksiyonları itibariyle farklı oldukları,  dolayısıyla konu olan üç kavramın da
birbirlerinden farklı oldukları, hadis ilminde otorite âlimlerin eserlerindeki
ta’rif ve örnekler incelenerek ortaya konulmaya,  karışıklık ve kargaşa problemi giderilmeye
çalışılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Kavram, kargaşa, hadis ıstılahları, “i’tibâr”, “mütâbi’”, “şâhid”, problem

Kaynakça

• Aclunî, İsmail b. Muhammed, Keşfü’l-hafâ ve müzîlü’l-ilbâs ammâ’ş-tehere mine’l-ehâdîsi alâ elsineti’n-nâs, I-II, Kahire ts.
• A. J. Wensinck, Mu’cemü’l-müfehres li elfâzı’l-hadîsi’n-Nebevî, I-VIII, İstanbul 1988.
• Ammad, Ali Cum’a, Tablolarla Hadis Usûlü ve Edebiyatı, çev. Yavuz Köktaş, İstanbul 2011.
• Aydınlı, Abdullah, Hadis Istılahları Sözlüğü, İstanbul 2012.
• Beyhakî, Ebû Bekir Ahmed b. Hüseyin, es-Sünenü’l-kübrâ, I-X, Beyrut ts.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail, Sahîhu’l-Buhârî, I-VIII, İstanbul 1891.
• Dârekutnî, Ali b. Ömer, Sünenü’d-Dârekutnî, I-IV, Lübnân 1993.
• Dârimî, Abdullah b. Abdurrahman, Süneni’d-Dârimî, I-II, İstanbul 1981.
• Ebu’l-Hasan el-Iclî, Ahmed b. Abdullah, Tarihu’s-sikât, Beyrut 1984.
• Râgıb el-Isfehânî, Ebu’l-Kâsım Hüseyin b. Muhammed, el-Müfredât fî garîbi’l-Kur’ân, thk. Muhammed Seyyid Geylânî, Beyrut ts.
• er-Râmehurmüzî, el-Kâdî Hasen b. Abdurrahman, el-Muhaddisu’l-fâsıl beyne’r-râvî ve’l-vâî, thk. Muhammed Accâc el-Hatîb, Beyrut 1391.
• Subhi es- Salih, Hadis İlimleri ve Istılahları, çev.. Yaşar Kandemir, Ankara 1971, s. 193;
• Suyûtî, Celâluddin Abdurrahman b. Ebû Bekir, Tedrîbu’r-râvî fî şerh’i takrîbi’n-Nevevî, I-II, thk. Abdulvahhâb Abdullatîf, Beyrut 1979.
• Şâfiî, Muhammed İdris, er-Risâle, tlg. Abdulfettah b. Zâfir Kebbâre, Beyrut 1999.
• ……..İhtilâfu’l-Hadîs, thk. Âmir Ahmed Haydar, Beyrut 1985.
• ……. el-Ümm, trc. Şeyh Mustafa Abdurrezzâk, Bulâk 1321.
• Talat Koçyiğit, Hadis Istılahları, Ankara 1985.
• Tirmizî, Ebu Îsâ Muhammed b. Îsâ, Sünen-i Tirmizî, I-V, İstanbul, 1981.
• Zeynü’d-dîn Ahmed b. Ahmed ez-Zebîdî, Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercemesi, çev. Ahmed Naim, Ankara 1970.