KUR’ÂNA GÖRE DUA VE DUÂ’NIN ÂDÂBI: FÂTİHA SÛRESİ ÖRNEĞİ

Yıl 2017, Sayı: 38, 161 - 186, 15.12.2017

Murat Oral

Öz

Dua, insanlığın ve dinlerin ortak bir yönüdür. Bütün insanlar, farklı güdülerin etkisiyle mükemmel olan ve ihtiyaçlarına yanıt verecek bir güce yönelme ihtiyacı hissederler. Dinler ise insanları, bu ihtiyaçlarını karşılayabilecekleri bir güce yönlendirirler. Bununla birlikte dinler, duanın nasıl yapılması gerektiğine de değinirler.

İslâm, kendinden önceki diğer dinlerde var olduğu gibi duaya yer ayırmış, onu bir ibâdet olarak algılamış ve ona oldukça önem vermiştir. Duanın kime yönelik olacağından bahsettiği gibi onun nasıl bir şekilde yapılacağından da söz etmiştir. Kur’ân âyetleri, doğrudan ve dolaylı olarak duadan ve onun âdâbından çokça bahsetmiştir. 

Bu bağlamda Kur’ân’ın, duadan ve öneminden nasıl bahsettiğini, dua âdâbı olarak nasıl bir yöntem ortaya koyduğunu incelemek amacıyla hem genel olarak hem de Fâtiha sûresi örnekliğinde Kur’ân’a göre dua ve dua’nın âdâbı konusunu çalışmayı uygun bulduk.

Anahtar Kelimeler

: Dua, Kur’ân, Fâtiha, Dua Âdâbı

Kaynakça

• Ahmed, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel. Musnedu’l-İmâm Ahmed b. Hanbel. Tahk.: Şu’ayb el-Erna’ût ve diğerleri. 50 cilt. (Sûriye: Muessesetu’r-Risâle, 1999).
• Beydâvî, Ebû Sa’îd Abdullah b. Ömer. Envâru’t-Tenzîl ve Esrâru’t-Te’vîl. Tahk.: Muhammed Abdurrahmân el-Mara’şlî. (Beyrût: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, h.1418).
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmâ’îl. Sahîhu’l-Buhârî. Tahk.: Muhammed Zuheyr b. Nâsır en-Nâsır. 9 cilt. (Beyrût: Dâru Tavki’n-Necât, h.1422).
• Cevherî, Ebû Nasr İsmâ’îl b. Hammâd. es-Sıhâh Tâcu’l-Luğa ve Sıhâhu’l-‘Arabiyye. Tahk.: Ahmed ‘Abdulğafûr ‘Attâr. 6 cilt. (Beyrût: Dâru’l-‘İlmi li’l-Melâyîn, 1987).
• Cezâirî, Ebû Bekir Câbir b. Mûsa. Eyseru’t-Tefâsîr li-Kelâmi’l-‘Aliyyi’l-Kebîr. 5 cilt. (Medîne: Mektebetu’l-‘Ulûmi ve’l-Hikem, 2003).
• Curcânî, Ebu’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Alî. et-Te’rîfât. Tahk.: Âlimlerden bir heyet. (Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-‘ilmiyye, 1983).
• Dâmiğânî, Ebû Abdullah Huseyn b. Muhammed. el-Vucûh ve’n-Nazâir li-Elfâzi Kitâbi’l-Lâhi’l-‘Azîz. Tahk.: Arabî Abdulhamîd Alî. (Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, bty).
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdurrahmân. Sunenu’d-Dârimî. Tahk.: Huseyn Selîm Esed. 4 cilt. (Suudi Arabistan: Dâru’l-Muğnî, 2000).
• Doğan, Mebrure. “Dua’nın Psikolojik ve Psikoterapik Etkileri”. Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, 1997.
• Doğan, Şahin. “Duanın Birey Eğitimindeki Rolü”. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, 2003.
• Ebû Dâvud, Suleymân b. Eş’as es-Sicistânî. Sunenu Ebî Dâvud. 4 cilt. (Beyrût: Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî, bty.).
• Elbânî, Muhammed Nâsiruddîn b. Hacı Nûh b. Necâtî. Silsiletu’l-Ehâdîsi’d-Da’îfeti ve’l-Mevdû’ati ve Eseruha’s-Seyyii fi’l-Umme. 14 cilt. (Riyâd: Dâru’l-Me’ârif, 1992).
• Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed. Tehzîbu’l-Luğa. Tahk.: Muhammed ‘Avd Mur’ib. 8 cilt. (Beyrût: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, 2001).
• Fîrûzâbâdî, Ebû Tâhir Mecduddîn Muhammed b. Ya’kûb. el-Kâmusu’l-Muhît. Tahk: Mektebu Tahkîki’t-Turâs. (Beyrût: Muessesetu’r-Risâle, 2005).
• Hâkim, Ebû Abdullah Muhammed b. Abdullah. el-Mustedrek ‘ala’s-Sahîhayn. Tahk.: Mustafa Abdulkâdir ‘Atâ. 4 cilt. (Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1990).
• Hîrî, Ebû Abdurrahmân İsmâîl b. Ahmed. Vucûhu’l-Kur’ân, Tahk.: Fadlurrahmân Abdul’alîm el-Afğânî, Yüksek Lisans Tezi. (Mekke: Ummu’l-Kura Ünv., 1984).
• ibn ‘Arefe, Ebû Abdullah Muhammed b. Muhammed. Tefsîru İbni ‘Arefe el-Mâlikî. Tahk.: Hasan el-Menâ’î. 2 cilt. (Tunus: Merkezu’l-Buhûs, 1986).
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed. Sahîhu İbni Hibbân. Tahk: Şu’ayb el-Ernaût, 18 cilt. (Beyrût: Muessesetu’r-Risâle, 1993).
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmâîl b. Ömer. Tefsîru’l-Kur’âni’l-‘Azîm. Tahk.: Sâmi b. Muhammed Selâme, 8 cilt. (Riyâd: Dâru Taybe, 1999).
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. Sunenu İbni Mâce. Tahk.: Muhammed Fuâd ‘Abdulbâkî. 2 cilt. (Beyrût: Dâru’l-Fikr, bty.).
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemâluddîn Muhammed b. Mukrim b. Alî. Lisânu’l-‘Arab. 15 cilt. (Beyrût: Dâru Sâdır, h.1414).
• İbn Teymiyye, Ebu’l-Abbâs Ahmed b. Abdulhalîm el-Harrânî. el-Fetâva’l-Kubra. Tahk.: Muhammed Abdulkâdir ‘Atâ ve Mustafa Abdulkâdir ‘Atâ, 6 cilt. (Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1987).
• …………… Mecmû’u’l-Fetâva. Tahk.: Enver el-Bâz ve ‘Âmir el-Cezzâr. 37 cilt. (İskenderiyye: Dâru’l-Vefâ, 2005).
• İbnu’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Abdurrahmân b. Alî. Nuzhetu’l-A’yuni’n-Nevâzir fî ‘İlmi’l-Vucûhi ve’n-Nazâir. Tahk.: Muhammed Abdulkerîm Kâzım er-Râdî. (Beyrût: Muessesetu’r-Risâle, 1984).
• ………….. Zâdu’l-Mesîr fî ‘İlmi’t-Tefsîr. Tahk.: Zuheyr eş-Şâvîş. (Beyrût: Dâru İbni Hazm, 2002).
• İbrâhîm Mustafa ve diğerleri. el-Mu’cemu’l-Vasît. Tahk.: Bir heyet. 2 cilt. (byy.: Dâru’d-De’ve, bty.).
• Kâri’, Harun b. Mûsa. el-Vucûhu ve’n-Nazâir fi’l-Kur’âni’l-Kerîm. Tahk.: Hâtim Sâlih ed-Dâmin. (Bağdâd: Silsiletu Hizâneti Dâru Saddâm, 1988).
• Kutub, Seyyid. Fî Zilâli’l-Kur’ân. 6 cilt. (Kâhire: Dâru’ş-Şurûk, 2003).
• Malakçı, Fatih. “Dua Eğitimi ve Öğretimi”. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2006.
• Mâlik, Ebû Abdullah Mâlik b. Enes. el-Muvatta. Tahk.: Muhammed Mustafa el-A’zamî. 8 cilt. (byy.: Muessesetu Zâyid b. Sultân âl-u Nihyân, 2004).
• Mâverdî, Ebu’l-Hasan Alî b. Muhammed b. Habîb. en-Nuketu ve’l-Uyûn. Tahk.: es-Seyyid b. Abdulmaksûd b. Abdurrahîm. 6 cilt. (Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, bty.).
• Mukâtil, Mukâtil b. Suleymân el-Belhî. el-Vucûhu ve’n-Nazâir fi’l-Kur’âni’l-‘Azîm. Tahk.: Hâtim Sâlih ed-Dâmin. (Dubay: Merkezu Cum’a el-Mâcid, 2006).
• Munâvî, Zeynüddîn Muhammed Abdurraûf b. Tâci’l-‘Ârifîn b. Nûriddîn Alî. et-Tevkîf ‘ala Muhimmâti’t-Te’ârîf. Tahk.: Abdulhamîd Sâlih Hamdân. (Kâhire: ‘Âlemu’l-Kutub, 1990).
• Muslim, Ebu’l-Hasan Muslim b. el-Haccâc. el-Musnedu’s-Sahîhu’l-Muhtasar. Tahk.: Muhammed Fuâd ‘Abdulbâkî. 5 cilt. (Beyrût: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, bty.).
• Nesâî, Ebû Abdurrahmân Ahmed b. Şu’ayb b. Alî. Sunenu’s-Suğra. Tahk.: Abdulfettâh Ebû Ğudde. 9 cilt. (Halep: Mektebu’l-Matbû’âti’l-İslâmiyye, 1986).
• Râzî, Zeynuddîn Ebû Abdullah Muhammed b. Ebî Bekir b. ‘Abdulkâdir. Muhtâru’s-Sihâh. Tahk.: Yûsuf eş-Şeyh Muhammed. (Beyrût: Mektebetu’l-‘Asriyye, 1999).
• Semîn el-Halebî, Ebu’l-Abbâs Ahmed b. Yûsuf. ed-Durru’l-Masûn fî ‘Ulûmi’l-Kitâbi’l-Meknûn. Tahk.: Ahmed Muhammed el-Harrât. 11 cilt. (Dimaşk: Dâru’l-Kalem, bty.).
• Şa’râvî, Muhammed Mutevellî. el-Havâtır. 20 cilt. (byy.: Matâbi’u Ahbâri’l-Yevm, 1997).
• Şevkânî, Muhammed b. Alî b. Muhammed. Fethu’l-Kadîri’l-Câmi’i Beyne Fenneyyi’r-Rivâyeti ve’d-Dirâyeti min ‘İlmi’t-Tefsîr. 6 cilt. (Beyrût: Dâru İbni Kesîr, h.1414).
• Şınkitî, Muhammed el-Emîn b. Muhammed. Edvâu’l-Beyân fî Îdâhi’l-Kur’âni bi’l-Kur’ân. 9 cilt. (Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1995).
• Taberânî, Ebu’l-Kâsım Musnidu’d-Dunya Suleymân b. Ahmed b. Eyyûb. el-Mu’cemu’l-Kebîr. Tahk.: Hamdî b. Abdulmecîd es-Selefî. 25 cilt. (Kâhire: Mektebetu İbni Teymiyye, 1983).
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr. Câmi’u’l-Beyân fî Te’vîli’l-Kur’ân. Tahk.: Ahmed Muhammed Şâkir. 24 cilt. (Beyrût: Muessesetu’r-Risâle, 2000).
• Tantâvî, Muhammed Seyyid. et-Tefsîru’l-Vasît li’l-Kur’âni’l-Kerîm. 15 cilt. (Kâhire: Dâru Nahda, 1997-1998).
• Tirmizî, Ebû ‘Îsa Muhammed b. ‘Îsa. el-Câmi’u’s-Sahîh. Tahk.: Ahmed Muhammed Şâkir ve diğerleri, 5 cilt. (Beyrût: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, bty.).
• ‘Useymîn, Muhammed b. Sâlih. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Kerîm. 3 cilt. (byy.: Dâru İbni’l-Cevzî, bty.).
• Zebîdî, Ebu’l-Fayd Murtaza Muhammed b. Muhammed b. ‘Abdurrezzâk el-Huseynî. Tâcu’l-‘Arûs min Cevâhiri’l-Kâmûs. Tahk.: Bir heyet. 40 cilt. (byy.: Dâru’l-Hidâye, bty.).