THE MUSIC IN THE MUSLIM OTTOMAN FAMILY

Yıl 2019, Sayı: 42, 137 - 155, 15.12.2019

Tacetdin Bıyık

https://doi.org/10.30623/harranilahiyatdergisi.621303

Öz

In this study -while
staying as far away as possible from debates about the legitimacy of music- it
was tried to determine and evaluate how music took place in the private house
(the house of bliss) of the Prophet Muhammad and then in the lives of the
muslim families within the Ottoman Empire.

It can be seen that
games, entertainment and celebrations which include music as well and which
have existed in the family and social lives of every society throught the
history, also existed in the family of the Prophet Muhammad. These
entertainments seen in the family of the Prophet, guide the Muslim families for
matters such as having fun as a muslim, the fondness between
the Prophet and his wife, fulfilling the reasonable wishes of other members of
the family as a spouse, the position of the woman in society, and the reality
that the companions of the Prophet could easily and freely behave and express
their thoughts in return for the tolerance, humility, patience, benignness and
calmness of the Prophet.

In the Ottoman period,
it was seen that the Muslim families, especially the sultan's family, taking
the Prophet as an example and not being against the Islamic law and morality
brought by Him, and the Turkish customs and traditions, -there were times when
the limits were crossed- organised family ceremonies and entertainments, and
also that they benefitted from music for religious or secular purposes.

Anahtar Kelimeler

Family of the Prophet, Ottoman Family, Harem, Entertainment, Music

Müslüman Osmanlı Ailesinde Mûsiki

Öz

Bu makalede; mûsikinin, -meşruiyetine dair tartışmalardan mümkün olduğu
kadar uzak kalarak- girişte Hz. Peygamber’in hâne-i saâdetlerinde mûsiki
icralarına temas edilip daha sonra da Osmanlı’daki Müslüman ailelerinde ne
şekilde yer aldığı tespit edilerek değerlendirilmeye çalışılmıştır.

Her toplumun ailevî ve sosyal hayatında tarih boyunca var olan ve
bünyesinde mûsikiyi de barındıran oyun, eğlence ve kutlamaların Peygamber
ailesinde de mevcut olduğu görülmektedir. Peygamber ailesinde görülen bu
eğlenceler, Müslümanca eğlenme; Hz. Peygamber ve eşi arasındaki muhabbet;
ailenin diğer fertlerinin makul isteklerinin bir eş olarak yerine getirilmesi;
kadının toplum içerisindeki konumu; Hz. Peygamber’in hoşgörüsü, tevazuu, sabrı,
halim selim ve sakinliği karşısında sahâbenin serbest ve rahatça hareket edip
düşüncelerini dile getirebilmeleri vb. hususlarda Müslüman ailelere yol
göstermektedir.

Osmanlı’da başta padişah ailesi olmak üzere diğer Müslüman ailelerin de
Hz. Peygamber’i örnek edinerek onun getirmiş olduğu İslâm hukuku ve ahlâkına,
Türk âdet ve örfüne ters düşmeyecek şeklide -sınırların aşıldığı zamanlar da
olmuştur- ailecek merasimler, eğlenceler tertip ettikleri, bu merasimlerde dinî
veya dünyevî gayelerle mûsikiden de istifade ettikleri görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Peygamber Ailesi, Osmanlı Ailesi, Harem, Eğlence, Mûsiki

Kaynakça

• Abdülaziz Bey. Osmanlı Âdet, Merasim ve Tabirleri, Âdât ve Merasim-i Kadime, Tabirat ve Muamelat-ı Kavmiye-i Osmaniye. Haz. Kazım Arısan, Duygu Ansan Günay. 2 Cilt. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1995.
• Abdürrahim Efendi, Menteşzâde. Fetâvâ-yı Abdürrahîm. 2 Cilt. İstanbul: Dâru’t-Tıbâati’l-Ma‘mûreti’s-Sultâniyye, 1243/1827.
• Akgündüz, Ahmet. Osmanlı'da Harem. İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yayınları, 1997.
• Bıyık, Tacetdin. Osmanlı Fetvalarında Mûsikî. Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, 2019.
• Bozkurt, Nebi. “Eğlence”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10: 483-488. Ankara: TDV Yayınları, 1994.
• Bozkurt, Nebi. Hadis’te Folklor Eğlence. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1997.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail. Sahîh-i Buhârî. 1-631. Arabistan: Dâru’s-Selâm, 2000. el-Kütübü's-Sitte, (Mevsûatü’l-Hadîs eş-Şerîf içinde, haz. Sâlih b. Abdülazîz) Buzpınar, Şit Tufan, “Surre”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37: 483-488. Ankara: TDV Yayınları, 2009.
• Düzenli, Pehlul. İslâm Kültür Tarihinde Mûsikî. İstanbul: Kayıhan Yayınları, 2014.
• Ebû Dâvûd es-Sicistânî, Süleyman b. Eş'as b. İshak el-Ezdî. Sünen-i Ebû Dâvûd. 1223-1608. Arabistan: Dâru's-Selâm, 2000. el-Kütübü's-Sitte, (Mevsûatü'l-Hadîs eş-Şerîf içinde, haz. Sâlih b. Abdulazîz)
• Ebüssuûd Efendi, Ahmed b. Şeyh Muhyiddin b. Muhammed b. Mustafa. Fetâvâ-yı Ebüssuûd. Mürettib: Bozanzâde, İstinsah Tarihi: 996/1587. Şehid Ali Paşa, 1028: 1a-360b. Süleymaniye Kütüphanesi.
• Faroqhi, Suraiya. Osmanlı Kültürü ve Gündelik Yaşam. Trc. Elif Kılıç. 5. Baskı. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2005.
• Heysemî, Nûruddîn Ali b. Ebi Bekr. Mecmaü’z-zevâid ve menbau’l-fevâid. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbü’l-Arabî, ty,
• İbn Abdürabbih, Ahmed b. Muhammed el-Endelüsî. el-Ikdü’l-ferîd. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1983.
• İnalcık, Halil. Has-bağçede ‘Ayş-u Tarab. 2. Baskı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2016.
• Koca, Salim. “Toy”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 41: 270-272. Ankara: TDV Yayınları, 2012.
• Minkārîzâde, Yahyâ Efendi. Fetâvâ-yı Minkārîzâde. 135: 1a-379a. London: British Museum.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyin el-Kuşeyri en-Nisâbûrî Müslim b. el-Haccâc. Sahîh-i Müslim. 673-1202. Arabistan: Dâru's-Selâm, 2000. el-Kütübü's-Sitte, (Mevsûatü'l-Hadîs eş-Şerîf içinde, haz. Sâlih b. Abdülazîz)
• Naciye Sultan. Acı Zamanlar. Haz. O. Gazi Aşiroğlu. İstanbul: Burak Yayınları, 1990.
• Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Ali b. Şuayb. Sünen-i Nesâî. 2087-2453. Arabistan: Dâru’s-Selâm, 2000. el-Kütübü's-Sitte, (Mevsûatü'l-Hadîs eş-Şerîf içinde, haz. Sâlih b. Abdülazîz)
• Ortaylı, İlber. Son İmparatorluk Osmanlı. 2. Baskı. İstanbul: Timaş Yayınları, 2006.
• Osmanoğlu, Ayşe. Babam Sultan Abdülhamid. 3. Baskı. Ankara: Selçuk Yayınları, 1986.
• Öcal, Mustafa. “Amîn Alayı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 3: 63. Ankara: TDV Yayınları, 1991.
• Özbilgen, Erol. “Osmanlılar’da Gündelik Hayat”. Osmanlı Ansiklopedisi. 2: 147-267. İstanbul: İz Yayıncılık, 1996.
• Özdamar, Mustafa. Doğumdan Ölüme Mûsıkî. İstanbul: Kırk Kandil Yayınları, 1997.
• Pakalın, M. Zeki. Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. 2 Cilt. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1993.
• Pala, İskender. “Surre Alayları”, Osmanlı Ansiklopedisi, 7 Cilt. 2: 124. İstanbul: İz Yayıncılık, 1996.
• Sarıcık, Murat. “Hünkâr Sofasında Geçilen Musiki Fasılları ve Oynanan Oyunlar”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2002/9: 21-43.
• Sevengil, Refik Ahmet. İstanbul Nasıl Eğleniyordu?. İstanbul: Alfa Basım Yayım, 2014.
• Uzun, Mustafa, - Albayrak, Nurettin. “Hamam (Kültür ve Edebiyat)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 15: 431-433. Ankara: TDV Yayınları, 1997.
• Ünüvar, Safiye. Saray Hatıralarım. İstanbul: Cağaloğlu Yayınevi, 1964.